Dinbych

Dinbych

Math	cymuned, tref
Poblogaeth	8,670
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Clwyd
Sir	Sir Ddinbych
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.1872°N 3.4157°W
Cod SYG	W04000151
Cod OS	SJ055665
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Gareth Davies (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	Gill German (Llafur)
Statws treftadaeth	Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am ystyron eraill gweler Dinbych (gwahaniaethu).

Tref hanesyddol a chymuned yn Sir Ddinbych, Cymru, yw Dinbych (Saesneg: Denbigh). "Caer fechan" yw ystyr ei enw ac ymddengys gyntaf mewn dogfen yn 1211 gyda'r silafiad: "Dunbeig" ac yna "Tynbey" yn 1230 a "Dymbech" yn 1304-5. Ceir Dinbych y Pysgod yn ne Cymru hefyd.

Yn 1290 derbyniwyd Dinbych fel bwrdeistref, a chafodd y dref gyfan ei chynnwys o fewn muriau allanol y castell. Pan gododd Madog ap Llywelyn a'i wŷr rhwng 1294 a 1295, roedd y dref yng nghanol y gwrthryfel. Llwyddodd Madog i gipio'r castell ym mis hydref 1294 a phan ddaeth catrawd o filwyr Seisnig i'w ailfeddiannu, fe drechedwyd y rheiny hefyd. Ond er hynny, cipiodd Edward I y castell ym mis Rhagfyr.

Yn 1400, ymledodd gwreichion gwrthryfel Glyn Dŵr ar draws y dyffryn ac fel sawl tref arall yn y cyffiniau, llosgwyd y rhannau Seisnig o'r dref i'r llawr, cyn i'r gwrthryfelwyr fynd yn eu blaen i ymosod ar Ruddlan.

Dinbych, 18fed ganrif

Hanes

Tua thri-chwarter milltir i'r de o'r castell presennol y sefydlwyd y gaer yn wreiddiol a hynny ar dir Llywelyn ap Iorwerth a roddodd yn anrheg i'w ferch Gwenllian ac fe elwyd am flynyddoedd fel 'Llys Gwenllian'. (Cyfeirnod OS: SJ06SE1).Yn yr'Hen Ddinbych' codwyd Castell mwnt a beili yno cyn ^[1][2] yn 1283 y rhoddodd Edward 1af orchymun i godi'r castell presennol.

Enwogion

• Thomas Gee - cyhoeddwr, sefydlwr Gwasg Gee
• Henry Morton Stanley - fforiwr
• Frank Price Jones (1920 - 1975), hanesydd ac awdur
• Kate Roberts - treuliodd y ran olaf o'i hoes yn y dref yn rhedeg Gwasg Gee ac yn llenydda. Bu farw yno yn 1985.
• Ieuan Wyn Jones - gwleidydd Plaid Cymru, a aned yn y dref yn 1949
• Amber Davies - Ynys Cariad, 2017

Eisteddfod Genedlaethol

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Ninbych ym 1882, 1939 a 2001. Caiff y nesaf ei gynnal ym mIs Awst 2013. Am wybodaeth bellach gweler:

• Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dinbych 1882
• Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dinbych 1939
• Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dinbych 2001
• Eisteddfod Genedlaethol Cymru Sir Ddinbych a'r Cyffiniau 2013

Adeiladau Cofrestredig a henebion

• Eglwys Iarll Leicester
• Brodordy Dinbych
• Capel Sant Ilar
• Castell Dinbych

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[3][4][5]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Dinbych (pob oed) (8,986)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Dinbych) (3,057)			35.3%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Dinbych) (6555)			72.9%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Dinbych) (1,325)			34.8%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Cyfeiriadau

1. Dictionary of Place-names gan Hywel Wyn Owen a Richard Morgan; Gwasg Gomer, 2008
2. [1] Mapiau a lluniau lloeren o'r hen lys
3. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
4. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
5. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

Dolen allanol

• Dinbych ar wefan BBC Cymru

gw • sg • go

Trefi a phentrefi Sir Ddinbych

Dinas
Llanelwy
Trefi
Corwen  · Dinbych  · Llangollen  · Prestatyn  · Rhuddlan  · Rhuthun  · Y Rhyl
Pentrefi
Aberchwiler  · Betws Gwerful Goch  · Bodelwyddan  · Bodfari  · Bontuchel  · Bryneglwys  · Bryn Saith Marchog  · Carrog  · Cefn Meiriadog  · Clocaenog  · Cwm  · Cyffylliog  · Cynwyd  · Derwen  · Diserth  · Y Ddwyryd  · Efenechtyd  · Eryrys  · Four Crosses  · Gallt Melyd  · Gellifor  · Glyndyfrdwy  · Graeanrhyd  · Graigfechan  · Gwyddelwern  · Henllan  · Loggerheads  · Llanarmon-yn-Iâl  · Llanbedr Dyffryn Clwyd  · Llandegla  · Llandrillo  · Llandyrnog  · Llandysilio-yn-Iâl  · Llanelidan  · Llanfair Dyffryn Clwyd  · Llanferres  · Llanfwrog  · Llangwyfan  · Llangynhafal  · Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch  · Llanynys  · Maeshafn  · Melin y Wig  · Nantglyn  · Pandy'r Capel  · Pentrecelyn  · Pentre Dŵr  · Prion  · Rhewl (1)  · Rhewl (2)  · Rhuallt  · Saron  · Sodom  · Tafarn-y-Gelyn  · Trefnant  · Tremeirchion

Eginyn erthygl sydd uchod am Sir Ddinbych. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato