Διαμερικανικό Αστεροσκοπείο του Σέρο Τολόλο

Διαμερικανικό Αστεροσκοπείο του Σέρο Τολόλο
Χάρτης
Είδοςαστεροσκοπείο και οργανισμός[1]
Γεωγραφικές συντεταγμένες30°10′11″S 70°48′23″W
Διοικητική υπαγωγήΚοκίμπο
ΧώραΧιλή[1]
Ολοκλήρωση1962
ΙδιοκτήτηςNOIRLab
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το Διαμερικανικό Αστεροσκοπείο του Σέρο Τολόλο (Cerro Tololo Inter-American Observatory, γνωστό και με τα αρχικά CTIO) είναι αστεροσκοπείο που βρίσκεται στην ομώνυμη κορυφή Σέρο Τολόλο των Άνδεων της βόρειας Χιλής, με πρόσθετες εγκαταστάσεις στη γειτονική κορυφή Σέρο Πατσόν, περίπου 10 χιλιόμετρα στα νοτιοανατολικά. Βρίσκεται στην Περιφέρεια Κοκίμπο, περίπου 80 χιλιόμετρα ανατολικά από την πόλη Λα Σερένα, όπου υπάρχουν εγκαταστάσεις υποστηρίξεως. Η τοποθεσία σημειώθηκε από μια ομάδα επιστημόνων από τη Χιλή και τις ΗΠΑ το 1959 και επιλέχθηκε για την κατασκευή αστεροσκοπείου[2][3] το 1962. Η ανέγερση άρχισε το 1963 και οι κανονικές αστρονομικές παρατηρήσεις ξεκίνησαν το 1965.[4] Η ανέγερση μεγάλων κτισμάτων στην κορυφή τελείωσε με την ολοκλήρωση της εγκαταστάσεως του Τηλεσκοπίου Μπλάνκο το 1974, αλλά μικρότερα κτίσματα συνέχισαν να κτίζονται. Η ανάπτυξη του Αστεροσκοπείου στη Σέρο Πατσόν συνεχίζεται, με δύο μεγάλα τηλεσκόπια να έχουν εγκαινιασθεί μετά το 2000 και ένα ακόμα υπό κατασκευή. Η κορυφή Σέρο Τολόλο βρίσκεται σε γεωγραφικές συντεταγμένες πλάτος 30°10΄11΄΄ Νότιο και μήκος 70°48΄23΄΄ Δυτικό, και σε υψόμετρο 2.207 μέτρα. Η κορυφή Σέρο Πατσόν βρίσκεται σε πλάτος 30°14΄27΄΄ Νότιο, μήκος 70°44΄12΄΄ Δυτικό και σημαντικά μεγαλύτερο υψόμετρο, 2.715 μέτρα.

Τα κυριότερα τηλεσκόπια στο CTIO είναι το κατοπτρικό Τηλεσκόπιο Μπλάνκο, διαμέτρου 4 m (μέτρων), και το SOAR των 4,1 m (το δεύτερο βρίσκεται στη Σέρο Πατσόν).[5] Αρκετά μικρότερα τηλεσκόπια στο Σέρο Τολόλο ανήκουν στην κοινοπραξία SMARTS. Το CTIO φιλοξενεί επίσης άλλα ερευνητικά προγράμματα, όπως τα PROMPT, WHAM και LCOGTN, παρέχοντας μία βάση προσβάσεως στον ουρανό του Νότιου Ημισφαιρίου για τις ΗΠΑ και γενικότερα για την παγκόσμια επιστημονική έρευνα.[6]

Οργανισμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Διαμερικανικό Αστεροσκοπείο του Σέρο Τολόλο είναι το ένα από τα δύο αστεροσκοπεία που διοικούνται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Οπτικής Αστρονομίας (NOAO), με το άλλο να είναι το Αστεροσκοπείο Κιτ Πηκ (KPNO), στην Αριζόνα. Το NOAO υπάγεται στην «Ένωση Πανεπιστημίων για Έρευνα στην Αστρονομία» (AURA), η οποίας ιδιοκτησία είναι η έκταση γύρω από τις δύο κορυφές στη Χιλή και οι διοικητικές εγκαταστάσεις στη Λα Σερένα. Η AURA λειτουργεί επίσης το Αστεροσκοπείο Τζέμινι, με το 8,1 μέτρων Νότιο Τηλεσκόπιο του Τζέμινι να βρίσκεται στη Σέρο Πατσόν. Ωστόσο, αυτό διοικείται από την AURA ξεχωριστά από το CTIO.[7][8] Το Εθνικό Ίδρυμα Επιστήμης (NSF) των ΗΠΑ είναι ο οργανισμός που χρηματοδοτεί το NOAO.[5]

Το «Σύστημα Μικρομεσαίων Ερευνητικών Τηλεσκοπίων» (Small and Medium Research Telescope System, SMARTS) είναι κοινοπραξία που δημιουργήθηκε το 2001, μετά την ανακοίνωση του NOAO ότι δεν θα χρηματοδοτούσε πλέον τηλεσκόπιο μικρότερο των 2 μέτρων στο CTIO.[9] Τα ιδρύματα-μέλη του SMARTS καλύπτουν πλέον τα έξοδα και κατανέμουν μεταξύ τους τον παρατηρησιακό χρόνο 4 μικρομεσαίων τηλεσκοπίων στο Αστεροσκοπείο, ενώ χρόνος σε αυτά μπορεί και έχει αγορασθεί και από μεμονωμένους επιστήμονες.[10][9]

Τηλεσκόπια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το Τηλεσκόπιο Β.Μ. Μπλάνκο των 401 εκατοστών ολοκληρώθηκε το 1974 και ονομάσθηκε προς τιμή του Πορτορικανού αστρονόμου Βίκτορ Μανουέλ Μπλάνκο (1918-2011), διευθυντή του CTIO που συνέτεινε στην εγκατάστασή του. Είναι πολύ παρόμοιο τηλεσκόπιο με το Τηλεσκόπιο «Νίκολας Μαγιάλ»[11], που εγκαινιάσθηκε στο Κιτ Πηκ το 1973. Οι δοκιμές του «Μπλάνκο» και των οργάνων του διάρκεσαν μέχρι τις αρχές του 1976, οπότε άρχισαν οι ερευνητικές παρατηρήσεις.[12] Το «Μπλάνκο» είναι το μοναδικό τηλεσκόπιο στο Σέρο Τολόλο που το διαχειρίζεται απευθείας το NOAO.[5]
  • Το Τηλεσκόπιο SOAR (Southern Astrophysical Research telescope) των 4,1 m βρίσκεται στη Σέρο Πατσόν και λειτουργεί στα ορατά και υπέρυθρα μήκη κύματος. Εγκαινιάσθηκε το 2004 και το διαχειρίζεται το NOAO για λογαριασμό διεθνούς κοινοπραξίας στην οποία συμμετέχει και το NOAO.[5][13]

Τα τηλεσκόπια του SMARTS

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το Τηλεσκόπιο SMARTS του 1,5 m είναι κατοπτρικό τύπου Cassegrain με ισημερινή στήριξη. Οι κανονικές παρατηρήσεις άρχισαν[14] το 1968.
  • Το Τηλεσκόπιο SMARTS του 1,3 m είναι κατοπτρικό τύπου Cassegrain με ισημερινή στήριξη. Χρησιμοποποιήθηκε για την επισκόπηση του ουρανού 2MASS στο εγγύς υπέρυθρο φως. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1998 και παραδόθηκε στο CTIO το 2001, μετά την ολοκλήρωση της επισκοπήσεως.[15]
  • Το Τηλεσκόπιο SMARTS Yale του 1,0 m είναι κατοπτρικό τύπου Cassegrain κλεστού σωλήνα. Είχε εγκατασταθεί αρχικώς το 1965 στον Σταθμό Μπέθανυ του Πανεπιστημιακού Αστεροσκοπείου του Γέιλ.[16] Μετεγκαταστάθηκε στο CTIO[17] το 1974. Από το 1998 to 2002, χρησιμοποιήθηκε από την κοινοπραξία Πανεπιστήμιο Γέιλ - AURA - Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας - Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο (YALO). Το 2004 ενσωματώθηκε στην κοινοπραξία SMARTS.[9]
  • Το Τηλεσκόπιο SMARTS Yale του 0,9 m είναι κατοπτρικό τύπου Cassegrain κλεστού σωλήνα. Εγκαταστάθηκε στο CTIO[18] το 1966.

Φιλοξενούμενα τηλεσκόπια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το Νότιο Τηλεσκόπιο SARA (= Southeastern Association for Research in Astronomy, δηλ. «Νοτιοανατολική Ένωση για την Έρευνα στην Αστρονομία») των 60 εκατοστών είναι κατοπτρικό και εγκαταστάθηκε το 1968 για το Διεθνές Πρόγραμμα Πλανητικής Παρακολουθήσεως της NASA και ήταν ιδιοκτησία του Αστεροσκοπείου Λόουελ. Σε κάποιο σημείο ο έλεγχός του πέρασε στο CTIO, μέχρι το 1996, ενώ μετά το Λόουελ το χρησιμοποίησε με διαλείμματα.[19] Ανακαινίσθηκε από τη SARA και επανήλθε στη χρήση το 2010.[20] Ο χρόνος παρατηρήσεως κατανέμεται μεταξύ των μελών της κοινοπραξίας SARA.
  • Το Τηλεσκόπιο Curtis-Schmidt είναι τηλεσκόπιο τύπου Σμιντ που εγκαταστάθηκε στο CTIO[4] το 1966. Προηγουμένως ήταν εγκατεστημένο στο Αστεροσκοπείο Πόρτιτζ Λέικ του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Χρησιμοποιείται σήμερα για το πρόγραμμα MODEST, μέρος του προγράμματος της NASA για την ανίχνευση και την καταλογογράφηση διαστημικών απορριμμάτων σε τροχιά γύρω από τη Γη.[21]
  • Το Wisconsin H-Alpha Mapper (WHAM) είναι ειδικής κατασκευής τηλεσκόπιο 60 εκατοστών για τη μελέτη του ιονισμένου διαστρικού μέσου. Το 2009 μεταφέρθηκε στο CTIO από το Κιτ Πηκ.[22]
  • Το 2010 εγκαταστάθηκε ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 50 εκατοστών ιταλικής κατασκευής, ως μέρος του προγράμματος «Χιλιανή Αυτόματη Αναζήτηση Υπερκαινοφανών» (CHASE)[23] του Τμήματος Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Χιλής. Το τηλεσκόπιο αυτό θα λειτουργεί επίσης ως μέλος της «Παγκόσμιας Ευφυούς Διατάξεως Ρομποτικών Τηλεσκοπίων (GLORIA).[24]
  • Η εγκατάσταση PROMPT (Panchromatic Robotic Optical Monitoring and Polarimetry Telescopes, δηλαδή «Τηλεσκόπια Ρομποτικής Παγχρωματικής Οπτικής Παρακολουθήσεως και Πολωσιμετρίας) αποτελείται από πέντε τηλεσκόπια Ritchey-Chrétien των 40 εκατοστών. Το καθένα είναι εξοπλισμένο με διαφορετικό φίλτρο και με μία κάμερα, με σκοπό την ανίχνευση οπτικών ιχνών εκρήξεων ακτίνων γ σε διάφορα μήκη κύματος. Η κατασκευή 6 πλήρως αυτοματοποιημένων θόλων άρχισε το 2004 και τα τηλεσκόπια άρχισαν να λειτουργούν[25] το 2006. Το 2011 ολοκληρώθηκε ένα κτίσμα και για ένα μεγαλύτερο (80 εκατοστών) τηλεσκόπιο PROMPT.[26]
  • Το 1995 η «Ομάδα Δικτύου Ολικών Ταλαντώσεων» (Global Oscillations Network Group, GONG) ανέπτυξε έναν σταθμό παρατηρήσεων για τη μελέτη των ταλαντώσεων της ηλιακής επιφάνειας.[27]
  • Οκτώ τηλεσκόπια των 40 εκατοστών, το καθένα εξοπλισμένο με κάμερα CCD ευαίσθητη στο ερυθρό και στο εγγύς υπέρυθρο φως, που χρησιμοποιούνται από το Πρόγραμμα MEarth για την ανακάλυψη εξωηλιακών πλανητών γύρω από ερυθρούς νάνους αστέρες.[28]

Πρώην τηλεσκόπια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το Χιλιοστομετρικό Τηλεσκόπιο του 1,2 m είναι κατοπτρικό τηλεσκόπιο τύπου Cassegrain[29], που εγκαταστάθηκε στο CTIO το 1982, ενώ ένα πανομοιότυπο τηλεσκόπιο βρίσκεται στο Κέντρο Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν. Χρησιμοποιήθηκε για φασματομετρική χαρτογράφηση της κατανομής μορίων CO σε μήκος κύματος 2,6 mm, σε μοριακά νέφη στον Γαλαξία και στα Νέφη του Μαγγελάνου. Το 2009 μετεγκαταστάθηκε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο της Χιλής στο Σέρο Καλάν, κοντά στο Σαντιάγο.[30]
  • Η «Νότια Επισκόπηση Άτλαντα του Ουρανού στη Hα» (SHASSA) λειτούργησε στο CTIO από το 1997 έως το 2006 στον δικό της μικρό θόλο και το τηλεσκόπιο «Swarthmore».[31][32] Μετά το τέλος του προγράμματος, το τηλεσκόπιο δωρήθηκε σε ένα σχολείο της Λα Σερένα.[33]

Μελλοντικά τηλεσκόπια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το Δίκτυο Αστεροσκοπείων Λας Κούμπρες κατασκευάζει τρία τηλεσκόπια του ενός μέτρου για το Σέρο Τολόλο. Η κατασκευή των θόλων άρχισε το 2010 και ολοκληρώθηκε το 2011.[34][35]
  • Το Large Synoptic Survey Telescope (LSST) είναι ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 8,4 μέτρων υπό κατασκευή στην κορυφή Σέρο Πατσόν. Η κατασκευή άρχισε το 2011 με την έναρξη της λειτουργίας του να είχε τοποθετηθεί το 2015.[36] Θα συμμετάσχει σε μία αστρονομική επισκόπηση παρόμοια με τη 2MASS, με ένα μικρότερο (1,4 μέτρου) βοηθητικό τηλεσκόπιο να εγκαθίσταται σε μία γειτονική κορυφή.
  • Τηλεσκόπιο 1,6 μέτρου για την υποστήριξη του «Κορεατικού Δικτύου Βαρυτικής Μικροεστίασης» (KMTNet), που καθοδηγείται από το Ινστιτούτο Αστρονομίας και Διαστημικής Επιστήμης της Κορέας (KASI), βρίσκεται ήδη υπό κατασκευή στην κορυφή Σέρο Τολόλο.[37]
  • Το τηλεσκόπιο «T80-South», διαμέτρου 82 εκατοστών σχεδιάζεται για εγκατάσταση στην κορυφή, προκειμένου να υποστηρίξει τη «Νότια Μαζική Αστροφυσική Παγχρωματική Επισκόπηση» (Southern Massive Astrophysical Panchromatic Survey, S-MAPS).[38]

Εικόνες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Αεροφωτογραφία κοιτάζοντας προς νότο
    Αεροφωτογραφία κοιτάζοντας προς νότο
  • Αεροφωτογραφία κοιτάζοντας ανατολικά
    Αεροφωτογραφία κοιτάζοντας ανατολικά
  • Ο θόλος του Τηλεσκοπίου «Victor M. Blanco»
    Ο θόλος του Τηλεσκοπίου «Victor M. Blanco»
  • Ο θόλος του Τηλεσκοπίου «Swarthmore»
    Ο θόλος του Τηλεσκοπίου «Swarthmore»
  • Χάρτης των εγκαταστάσεων του αστεροσκοπείου στην κορυφή Σέρο Τολόλο
    Χάρτης των εγκαταστάσεων του αστεροσκοπείου στην κορυφή Σέρο Τολόλο

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 GRID Release 2017-05-22. 22  Μαΐου 2017.
  2. ↑ Moreno, H. (1990). «Chilean Astronomers and the Birth of Cerro Tololo». Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica 21: 683. Bibcode: 1990RMxAA..21..683M. 
  3. ↑ «CTIO History | CTIO». Cerro Tololo Inter-American Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «OBSERVATORY REPORT: Kitt Peak-Cerro Tololo Inter-American». Astronomical Journal 71: 229. 1966. doi:10.1086/109912. Bibcode: 1966AJ.....71..229.. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «About CTIO | CTIO». Cerro Tololo Inter-American Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  6. ↑ «Programs & Related Items | CTIO». Cerro Tololo Inter-American Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  7. ↑ «Media Invited to Gemini South Dedication January 18, 2002, La Serena and Cerro Pachón, Chile». Gemini Observatory. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  8. ↑ «About The Gemini Observatory». Gemini Observatory. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 «SMARTS History | CTIO». Cerro Tololo Inter-American Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  10. ↑ «Joining SMARTS | CTIO». Cerro Tololo Inter-American Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  11. ↑ Goldberg, L. (1976). «Kitt Peak National Observatory, Tucson, Arizona; Cerro Tololo Inter-American Observatory, La Serena, Chile. Observatory reports». Bulletin of the Astronomical Society 8: 129. Bibcode: 1976BAAS....8..129G. 
  12. ↑ Goldberg, L.; Blanco, V. (1978). «Kitt Peak National Observatory, Tucson, Arizona; Cerro Tololo Inter-American Observatory, La Serena, Chile. Reports». Bulletin of the Astronomical Society 10: 152. Bibcode: 1978BAAS...10..152G. 
  13. ↑ «SOAR Status — Southern Astrophysics Research Telescope». SOAR. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  14. ↑ Mayall, N. U. (1969). «Kitt Peak National Observatory, Tucson, Arizona and Cerro Tololo Inter-American Observatory, La Serena, Chile. Report 1968-1969». Bulletin of the Astronomical Society 1: 298. Bibcode: 1969BAAS....1..298M. 
  15. ↑ «2MASS - Telescopes». The University of Massachusetts Amherst Astronomy Department. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  16. ↑ «The Yale-CTIO Collaboration: Past and Future». National Optical Astronomy Observatory. 1 Δεκεμβρίου 1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012. 
  17. ↑ Lippincott, S. L.; Heintz, W. D. (1975). «Sproul Observatory, Swarthmore College, Swarthmore, Pennsylvania. Observatory report». Bulletin of the Astronomical Society 7: 106. Bibcode: 1975BAAS....7..106L. 
  18. ↑ Mayall, N.U. (1968). «Facilities for Visitors at Kitt Peak National Observatory and Cerro Tololo Inter-American Observatory». Zeitschrift für Astrophysik 68: 222. Bibcode: 1968ZA.....68..222M. 
  19. ↑ «Lowell 0.6-m Telescope to be Mothballed». National Optical Astronomy Observatory. 1 Μαρτίου 1996. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012. 
  20. ↑ «A Brief History of SARA». Southeastern Association for Research in Astronomy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  21. ↑ «Michigan Astronomy | Observatories: Curtis-Schmidt Telescope». University of Michigan Department of Astronomy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  22. ↑ «WHAM Description». University of Wisconsin Department of Astronomy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  23. ↑ Hamuy, Mario (27 Μαΐου 2011). «CHASE: Chilean Automatic Supernova Search» (PDF). Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  24. ↑ «Chile forma parte del recién creado "facebook" astronómico mundial su nombre es GLORIA». 5 Νοεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2012. 
  25. ↑ «PROMPT Announcement». University of North Carolina at Chapel Hill Department of Physics and Astronomy. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  26. ↑ «SKYNET News Archives». University of North Carolina at Chapel Hill Department of Physics and Astronomy. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012. 
  27. ↑ «NSO/GONG: Site - Cerro Tololo». National Solar Observatory. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2012. 
  28. ↑ https://www.cfa.harvard.edu/MEarth/Telescopes.html
  29. ↑ «The 1.2 m Telescopes». Harvard-Smithsonian Center for Astrophyics Millimeter-wave Group. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  30. ↑ «Millimeter-wave Laboratory». Universidad de Chile Department of Astronomy. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  31. ↑ Gaustad, John E.; McCullough, Peter R.; Rosing, Wayne; Van Buren, Dave (2001). «A Robotic Wide‐Angle Hα Survey of the Southern Sky». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 113 (789): 1326. doi:10.1086/323969. Bibcode: 2001PASP..113.1326G. 
  32. ↑ «New White Dwarf Appears on Cerro Tololo». National Optical Astronomy Observatory. 1 Μαρτίου 1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012. 
  33. ↑ Ochoa, Hugo· Norman, Dara (1 Σεπτεμβρίου 2006). «The Dwarf Moves to a New Home» (PDF). National Optical Astronomy Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012. 
  34. ↑ «Cerro Tololo». Las Cumbres Observatory Global Telescope Network. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  35. ↑ «Update at Chile Site». Las Cumbres Observatory Global Telescope Network. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012. 
  36. ↑ «LSST Timeline | LSST». LSST Corporation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2012. 
  37. ↑ Kim, Seung-Lee (15 Σεπτεμβρίου 2011), «Wide-field telescope design for the KMTNet project», Techniques and Instrumentation for Detection of Exoplanets V. SPIE Conference Proceedings 8151: 81511B 
  38. ↑ «S-MAPS Sites and Telescopes». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2012. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]