Κάρολος Λάιελ

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|24|11|2024}}
Σερ
Κάρολος Λάιελ
Γέννηση14  Νοεμβρίου 1797[1][2][3]
πάνα[4]
Θάνατος22  Φεβρουαρίου 1875[1][2][3]
Λονδίνο[4]
ΥπηκοότηταΗνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας
ΣπουδέςΚολέγιο Έξετερ, Οξφόρδη
ΣύζυγοςΜαίρη Χόρνερ Λάιελ
ΓονείςΤσάρλς Λάιελ και Frances Smith
ΒραβεύσειςΕταίρος της Βασιλικής Εταιρίας, Μετάλλιο Κόπλυ (1858), Τάγμα της Αξίας για τις Τέχνες και Επιστήμες, Βασιλικό Μετάλλιο (1834), επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Βιέννης (1865), Μπεϊκεριανή Διάλεξη (1835), μέλος στην Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών, Knight Bachelor, Μετάλλιο Γουόλαστον (1866) και Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi (1873)
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςγεωλογία και αρχαιολογία
ΑξίωμαΠρόεδρος της Γεωλογικής Εταιρείας του Λονδίνου (1835, 1837) και Πρόεδρος της Γεωλογικής Εταιρείας του Λονδίνου (1849, 1851)
Ιδιότηταγεωλόγος, δικηγόρος, διδάσκων πανεπιστημίου, παλαιοντολόγος και συγγραφέας
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Κάρολος Λάιελ (Charles Lyell, 14 Νοεμβρίου 1797 – 22 Φεβρουαρίου 1875) ήταν Βρετανός δικηγόρος, γεωλόγος και εκλαϊκευτής της θεωρίας του Ομοιομορφισμού.

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κάρολος Λάιελ γεννήθηκε στο Κίνορντι, Άνγκους, της Σκωτίας, και ήταν ο μεγαλύτερος από δέκα παιδιά. Ο πατέρας του Λάιελ, που ονομαζόταν επίσης Κάρολος, ήταν βοτανολόγος μικρής φήμης και ο πρώτος που εξέθεσε τον νεαρό Κάρολο στη μελέτη της φύσης. Ο Κάρολος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας στο άλλο σπίτι της οικογένειας, το Bartley lodge στην περιοχή New Forest, όπου και ξεκίνησε το ενδιαφέρον του για τον φυσικό κόσμο. Έχοντας παρακολουθήσει μαθήματα στο Κολέγιο Exeter, της Οξφόρδης μέχρι το 1816, ο Λάιελ ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη γεωλογία υπό την προστασία του Ουίλιαμ Μπάκλαντ . Μετά την αποφοίτησή του, άλλαξε επαγγελματική κατεύθυνση προς τη νομική, αλλά συνέχισε να ασχολείται με τη γεωλογία ερασιτεχνικά. Η πρώτη του διατριβή με τίτλο, "On a Recent Formation of Freshwater Limestone in Forfarshire", παρουσιάστηκε το 1822. Μέχρι το 1827 είχε εγκαταλείψει τη νομική και είχε ξεκινήσει καριέρα ως γεωλόγος, κάτι που θα οδηγούσε στην ευρεία αποδοχή των ιδεών που είχε προτείνει ο Τζέημς Χάτον μερικές δεκαετίες νωρίτερα.

Κατά τη δεκαετία του 1840, ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά. Τα ταξίδια αυτά είχαν ως αποτέλεσμα τη συγγραφή δύο δημοφιλών ταξιδιωτικών και γεωλογικών βιβλίων: Ταξίδια στη Βόρειο Αμερική και Μια δεύτερη επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες (το 1849).

To 1858 του απενεμήθη το Copley Medal και το 1866 το Wollaston Medal.

Μετά το θάνατό του το 1875, τάφηκε στο Αββαείο του Ουέστμινστερ.

Ο κρατήρας Λάιελ στη Σελήνη και ένας κρατήρας στον Άρη ονομάστηκαν έτσι προς τιμήν του.

Καριέρα και βασικά έργα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κάρολος Λάιελ

Ουσιαστικά μόνος του ανάμεσα σε κορυφαίους Βρετανούς γεωλόγους της εποχής του, ο Λάιελ συντηρούσε τον εαυτό του γράφοντας βιβλία για το επιστημονικό του έργο. Προερχόταν από εύπορη οικογένεια, είχε εργαστεί για λίγο καιρό ως δικηγόρος κατά τη δεκαετία του 1820, και κατείχε τη θέση του Καθηγητή Γεωλογίας στο University College του Λονδίνου κατά τη δεκαετία του 1830, αλλά από το 1830 και μετά τα βιβλία του του παρείχαν μια άνετη ζωή και αυξανόμενη φήμη. Κάθε ένα από τα τρία μεγάλα βιβλία του βρισκόταν συνεχώς σε εξέλιξη. Και τα τρία εκδόθηκαν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του, και ο Λάιελ σε κάθε καινούρια έκδοση έβλεπε την ευκαιρία της προσθήκης νέου υλικού, την αναδιάρθρωση του υπάρχοντος υλικού και της επαναδιατύπωσης των παλιών συμπερασμάτων υπό το φως νέων στοιχείων. Αυτές οι συχνές, ουσιώδεις μετατροπές πρόσθεταν σημαντική αξία στις επανεκδόσεις των βιβλίων του Λάιελ, και βοηθούσαν στη διατήρηση των υψηλών πωλήσεων στην επιστημονική κοινότητα και στο γενικό κοινό.

Το πρώτο βιβλίο του Λάιελ, Αρχές της γεωλογίας, ήταν και το πιο γνωστό, το πιο σημαντικό και με τη μεγαλύτερη επιρροή. Εκδόθηκε για πρώτη φορά σε τρεις τόμους κατά το 1830-33, και καθιέρωσε τον Λάιελ ως έναν σημαντικό θεωρητικό της γεωλογίας. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε μεγάλη πηγή έμπνευσης για τον Κάρολο Δαρβίνο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με το Beagle, οπότε και μπόρεσε να δει πολλά από αυτά που πρότεινε ο Λάιελ.

Προμετωπίδα του βιβλίου Principles of Geology

Το βιβλίο Στοιχεία της γεωλογίας ξεκίνησε ως ο τέταρτος τόμος της τρίτης έκδοσης των Αρχών της γεωλογίας: μια συστηματική, συγκεκριμένη περιγραφή των γεωλογικών σχηματισμών διαφορετικών εποχών. Ωστόσο, το υλικό αυξανόταν τόσο πολύ, που ο Λάιελ το απέσπασε και το έξέδωσε ως έναν ξεχωριστό τόμο υπό τον τίτλο Στοιχεία το 1838. Το βιβλίο είχε έξι επανεκδόσεις, και τελικά επεκτάθηκε σε δύο τόμους, παύοντας να είναι το φθηνό φορητό εγχειρίδιο που ο Λάιελ είχε αρχικά οραματιστεί. Αργότερα στην καριέρα του, όμως, ο Λάϊελ συνέγραψε μια συνεπτυγμένη εκδοχή με τον τίτλο Στοιχεία της γεωλογίας για το μαθητή, που εκπλήρωνε τον αρχικό του σκοπό.

Το βιβλίο Γεωλογικές αποδείξεις της αρχαιότητας του ανθρώπου ένωνε τις απόψεις του Λάιελ σχετικά με τρία βασικά θέματα της γεωλογίας της τεταρτογενούς περιόδου της ιστορίας της Γης: παγετώνες, εξέλιξη, και η ηλικία της ανθρώπινης φυλής. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1863, επανεκδόθηκε τρεις φορές τον ίδιο χρόνο, και μία τέταρτη και τελευταία φορά το 1873.

Επιστημονική συνεισφορά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα γεωλογικά ενδιαφέροντα του Λάιελ εκτείνονταν από τα ηφαίστεια και τη γεωλογική δυναμική, ως τη στρωματογραφία, την παλαιοντολογία, τη μελέτη των παγετώνων, και θέματα που τώρα θα κατηγοριοποιούνταν ως προϊστορική αρχαιολογία και παλαιοανθρωπολογία. Ωστόσο είναι περισσότερο γνωστός για τη συμβολή του στην εκλαϊκευση του δόγματος του ομοιομορφισμού.

Αρχή της ομοιομορφίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από το 1830 ως το 1833 το πολύτομο έργο του Αρχές της γεωλογίας βρισκόταν υπό έκδοση. Ο υπότιτλος του έργου ήταν "An Attempt to Explain the Former Changes of the Earth's Surface by Reference to Causes now in Operation", και αυτό εξηγεί τον αντίκτυπο του Λάιελ στην επιστήμη. Υπήρξε, μαζί με τον προγενέστερό του Τζον Πλέυφαιρ, ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της τότε αμφιλεγόμενης ιδέας του ομοιομορφισμού, της αντίληψης δηλαδή ότι η γη σχηματίστηκε από δυνάμεις που επέδρασαν με βραδύ ρυθμό σε μια μακρά χρονική περίοδο. Η άποψή του ήταν αντίθετη προς εκείνη του Καταστροφισμού, μία γεωλογική ιδέα που συμβάδιζε με τις απόψεις τις βιβλικής χρονολόγησης σχετικά με την ηλικία της Γης. Με πολλές αναθεωρημένες εκδόσεις (δώδεκα στο σύνολο, μέχρι το 1872), οι Αρχές της γεωλογίας ήταν το γεωλογικό βιβλίο με τη μεγαλύτερη επιρροή στα μέσα του 19ου αιώνα, και συνέβαλε πολύ στη σύγχρονη θεώρηση της γεωλογίας. Ο Λάιελ χρίστηκε ιππότης για τη συνεισφορά του το 1848, και το 1864 του απενεμήθη ο τίτλος του βαρώνου.

Στρωματογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σημαντικότερη επιστημονική προσφορά του Λάιελ ήταν στο πεδίο της στρωματογραφίας. Το 1828, ταξίδεψε στα νότια της Γαλλίας και στην Ιταλία, όπου συνειδητοποίησε ότι τα πρόσφατα γεωλογικά στρώματα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με τον αριθμό και την αναλογία των οστράκων που βρίσκονταν μέσα σε κάθε στρώμα. Βασιζόμενος σε αυτό, πρότεινε να διαιρεθεί η Τριτογενής περίοδος (σημερινή Νεογενής) σε τρία μέρη, τα οποία ονόμασε Πλειόκαινο, Μειόκαινο και Ηώκαινο.

Εξέλιξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κάρολος Δαρβίνος ήταν στενός προσωπικός του φίλος, και ο Λάιελ ήταν από τους πρώτους επιφανείς επιστήμονες που υποστήριξαν την Καταγωγή των ειδών—αν και ποτέ δεν αποδέχτηκε πλήρως την φυσική επιλογή ως κινητήρια δύναμη πίσω από την εξέλιξη. Μάλιστα, ο Λάιελ έπαιξε βασικό ρόλο στη ρύθμιση της ειρηνικής συνέκδοσης της θεωρίας της φυσικής επιλογής από τον Δαρβίνο και τον Άλφρεντ Ράσελ Ουάλλας το 1858, όταν ο καθένας την είχε ανακαλύψει ανεξάρτητα. Το βιβλίο του ίδιου του Λάιελ Γεωλογικές αποδείξεις της αρχαιότητας του ανθρώπου ακολούθησε λίγα χρόνια αργότερα το 1863.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12327353g. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w67h1gjh. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 (Ιταλικά) www.accademiadellescienze.it. lyell-charles. Ανακτήθηκε στις 1  Δεκεμβρίου 2020.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]