Hipólito Yrigoyen

Hipólito Yrigoyen
Persona informo
Hipólito Yrigoyen
Naskiĝo 12-an de julio 1852 (1852-07-12)
en Bonaero
Morto 3-an de julio 1936 (1936-07-03) (83-jaraĝa)
en Bonaero
Tombo Mausoleum of the Fallen in the Revolution of 1890 (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Lingvoj hispana vd
Loĝloko Bonaero vd
Ŝtataneco Argentino Redakti la valoron en Wikidata vd
Alma mater Universitato de Bonaero Redakti la valoron en Wikidata vd
Partio Unuiĝo Civitana Radikala Redakti la valoron en Wikidata vd
Subskribo Hipólito Yrigoyen
Familio
Infanoj Luis H. Irigoyen (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Profesio
Okupo advokato
politikisto
aŭtoro Redakti la valoron en Wikidata vd
Aktiva en Bonaero vd
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Juan Hipólito del Sagrado Corazón de Jesús YRIGOYEN Alem konata plej kutime nur kiel Hipólito Yrigoyen [iPOlito iriGOjen] (Bonaero, 12-a de julio de 1852 – Bonaero, 3-a de julio de 1933) estis politikisto argentina, Prezidento de Argentino en du regotempoj (1916-1922 kaj 1928-1930) kaj elstara figuro de la partio Unión Cívica Radical nome radikaloj. Li estis la unua prezidento de la argentina historio kiu estis elektita pere de vira, universala kaj sekreta voĉdonado.

Hipólito Yrigoyen, la unua prezidento demokratie elektita (1916-1922 kaj 1928-1930).

Unua prezidanteco (1916-1922)

[redakti | redakti fonton]

Yrigoyen estis elektita Prezidento de Argentino en 1916. Li ofte trovis sin ligita, ĉefe ĉar la Senato estis nomumita fare de la parlamentoj de la provincoj, la plej granda parto de kiuj estis kontrolita fare de la opozicio. Plurajn fojojn, Yrigoyen turnis sin al federacia interveno de multaj provincoj deklarante krizostaton, forigante guberniestrojn, kaj profundigante la konfrontadon kun la terposeda tavolo. Partianoj de Yrigoyen estis konataj kiel "personistoj", bruska sugesto ke ili estis sikofantoj de Yrigoyen, dum kontraŭantoj de Yrigoyen estis konataj kiel "kontraŭpersonistoj".

Yrigoyen estis populara, aliflanke, inter balotantoj kaj de mezklaso kaj de laborista klaso, kiuj sentiĝis integritaj por la unua fojo en politika procezo, kaj tiele la argentina ekonomio prosperis sub lia gvidado. Yrigoyen konservis neŭtralecon dum la Unua Mondmilito, kiu rezultis por bonaĵo, pro pli altaj bovaĵprezoj kaj la malfermo de multaj novaj merkatoj ĉefe por la eksportoj de krudaj materialoj el Argentino (viando kaj cerealoj).

Yrigoyen ankaŭ antaŭenigis sendependecon por energio por la rapide kreskanta lando, akirante kongresan subtenon por la establado de la YPF ŝtata naftokonzerno, kaj nomumante kiel ĝenerala ties unua direktoro Enrique Mosconi, la plej eminenta rekomendanto por industriigo de la militistaro tiutempe. Malavaraj kreditoj kaj subvencioj ankaŭ estis etenditaj al malgrandaj farmistoj, dum Yrigoyen solvis salajrokonfliktojn en favoro de la sindikatoj.[1]

Post kvar jaroj da recesio kaŭzita de milit-rilataj mankoj de kreditoj kaj provizoj, la argentina ekonomio travivis signifan kreskon, vastigante for pli ol 40% de 1917 ĝis 1922.

Argentino estis konata kiel "la grenejo de la mondo", dum ĝia malneta enlanda produkto pokape lokiĝis inter la plej riĉaj nacioj sur la tero.[2] Yriyogen ankaŭ vastigis la burokration kaj pliigitajn publikajn elspezojn por apogi siajn urbajn apogojn sekve de ekonomia krizo en 1919, kvankam la plialtiĝo je urbaj vivniveloj estis venkita je la kosto de pli alta inflacio, kiu negative influis la eksportan ekonomion.[3] Konstitucie barita al reelekto, Yrigoyen estis sukcedita fare de Marcelo Torcuato de Alvear.

Dua prezidanteco (1928-1930)

[redakti | redakti fonton]

Dum la eksvalidiĝo de la regado de Alvear en 1928, Yrigoyen estis elektita prezidento por la dua fojo. En decembro de tiu jaro, usona ĵuselektita prezidento Herbert C. Hoover vizitis Argentinon, renkontiĝante kun prezidanto Yrigoyen pri politikoj koncerne komercon kaj tarifojn. Radikalaj anarkiismaj elementoj klopodis murdi Hoover per bombo proksime de lia trajno, sed la bombisto estis arestita antaŭ ol li povis kompletigi sian laboron. Prezidento Yrigoyen akompanis Hoover poste kiel persona garantio de sekureco ĝis li forlasis la landon.

En liaj sepdekaj jaroj, li trovis sin ĉirkaŭite de asistantoj kiuj cenzuris lian aliron al novaĵoj, kaŝante de li la realecon de la efikoj de la Granda Depresio, kiu trafis direkte al la fino de 1929. La 24-an de decembro el tiu jaro li supervivis atencan provon.

Faŝismaj kaj konservativaj sektoroj de la armeo konspiris malkaŝe por reĝimŝanĝo, kiel Standard Oil of New Jersey, kiu kontraŭbatalis ambaŭ la laborojn de la prezidanto por limigi naftokontrabandon de Salta ĝis Bolivio, same kiel la ekziston mem de YPF.[4] La 6-an de septembro 1930, Yrigoyen estis senpovigita per militista puĉo gvidita fare de generalo José Félix Uriburu. Tiu estis la unua militista puĉo ekde la adopto de la argentina demokratia konstitucio.

Notoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ The Penguin History of Latin America de Edwin Williamson
  2. ↑ Lewis, John. The Crisis of Argentine Capitalism. University of North Carolina Press, 1990.
  3. ↑ The Penguin History of Latin America by Edwin Williamson
  4. ↑ Wirth, John. The Oil Business in Latin America. Beard Books, 2001.

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]
  • LUNA, Félix (1964). Yrigoyen. Buenos Aires: Desarrollo.
  • GáLVEZ, Manuel (1939). Vida de Hipólito Yrigoyen. Buenos Aires: El elefante blanco.
  • OYANHARTE, Horacio Bernardo (1934). El hombre. Buenos Aires: Tor.
  • FELISATTI, Antonio (1984). Hipólito Yrigoyen.
  • ZANINI, Eduardo (2003). Hipólito Yrigoyen, a 150 de su nacimiento (biografía). Quintana Ediciones.
  • ROCK, David (1988). Argentina, 1516-1987. Desde la colonización española hasta Alfonsín. Buenos Aires: Alianza.
Bibliotekoj