Lea Goldberg
| Lea Goldberg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| לאה גולדברג | |||||
| Naskiĝo | 29-an de majo 1911 en Kenigsbergo | ||||
| Morto | 15-an de januaro 1970 (58-jaraĝa) en Jerusalemo | ||||
| Mortis pro | Naturaj kialoj  vd
| ||||
| Mortis per | Kancero vd
| ||||
| Tombo | Har HaMenuchot (en)  vd
| ||||
| Nacieco | Litova judino | ||||
| Etno | judoj vd | ||||
| Lingvoj | hebrea vd | ||||
| Ŝtataneco | Israelo vd
| ||||
| Alma mater | Vytautas-Magnus-Universitato Humboldt-Universitato en Berlino Bonna universitato vd
| ||||
Memorigilo 
| |||||
| Profesio | |||||
| Alia nomo | עדה גרנית vd | ||||
| Okupo | poeto literatura eldonisto verkisto de porinfana literaturo literaturteoriisto publikigisto literaturkritikisto tradukisto dramaturgo pedagogo verkisto vd
| ||||
| Aktiva dum | 1932– vd | ||||
| Doktoreca konsilisto | Paul E. Kahle vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Lea GOLDBERG (hebree לאה גולדברג, naskiĝis la 29-an de majo 1911 en Königsberg, mortis la 15-an de januaro 1970 en Jerusalemo) estis unu el la plej konataj kaj gravaj hebreaj poetoj de modernaj tempoj, plenkreska kaj porinfana verkisto, tradukisto, kritikisto, pentristo kaj literatura esploristo, ĵurnalisto kaj kulturkritikisto.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Ŝi estis litova judino kaj naskiĝis en Königsberg, tiam Germanio, hodiaŭ Kaliningrado en Rusio, kien la gepatroj el Kaŭno translokiĝis mallonge antaŭ la naskiĝo ĉar ili tie atendis pli bonan medicinan traktadon dum la nasko. Kiam en 1914 erupciis la unua mondmilito, la familio kiu pro la deveno el Kaŭno havis ŝtatanecon de la Cara Imperio devis vojaĝi al Rusio kie ĝi havis tre malfacilan unuan jaron, ekde 1917 travivis la oktobran revolucion kaj en 1919 retranslokiĝis al Kaŭno, nun en sendependa respubliko Litovio. La patro laŭ ŝia aŭtobiografio de 1938 en tiu reveno estis psike torturita de limgardistoj ĉe la litovia-sovetunia limo, pro akuzo esti spiono, kaj mense tiom rompiĝis ke post la reveno li forlasis la familion kaj malaperis.
Ŝi studis filozofion kaj ŝemidan lingvaron en la universitatoj de Kaŭno (Litovio), de Berlino kaj de Bonno - en 1933 ŝi doktoriĝis pri ŝemida lingvaro en la universitato de Bonno. Poste ŝi laboris kiel instruistino de literaturo en Raseiniai.
Ŝi elmigris al mandata Palestino en 1935, kie ŝi estis membro de la grupo Jaĥdav (יַחְדָּו, "komune") de la poetoj Abraham Ŝlonski kaj Natan Alterman.
En la sekva jaro, ŝia patrino iris al Palestino kaj ili instaliĝis en Tel-Avivo, en 15 de la strato Arnon, kaj Lea laboris kiel literatura konsilantino por Habima, la nacia teatro kaj kiel eldonistino por la publikigadoj Sifriat HaPoalim ("Biblioteko de la laboristoj").
Ŝi ankaŭ tradukis iujn el la plej bonaj mondaj klasikaĵoj, inkluzive: "Milito kaj Paco" de Tolstoj, "Rakontoj" de Ĉekov, "Infanaĝo" de Gorkij, teatraĵoj kaj kantoj de Ibsen, Ŝekspiro kaj Petrarko. Ŝi ankaŭ verkis librorecenzojn kaj teatrorecenzojn kaj ankaŭ estis konata kiel amatora pentristo.
En 1954 ŝi komencis instrui literaturon en la Hebrea Universitato de Jerusalemo kaj de 1963 ŝi direktis la fakon de literaturo komparita.
Dumvive arda fumanto de cigaredoj, ŝi mortis pro kancero en 1970.
La 10-an de aprilo 2011, ŝia portreto, kune kun la poeto Rachel, Ŝaul Ĉerniĥovskij kaj Natan Alterman, estis elektita por montriĝi sur la novaj monbiletoj de la ŝtato Israelo. Goldberg estis elektita por aperi sur monbileto de valoro de 100 novaj israelaj sikloj.
Verkado kaj stilo
[redakti | redakti fonton]Ĉe la kapo de la literatura verko de Goldberg estas poezio. La poezio de Goldberg, kiel tipa en sia tempo, estas malpli florinda kaj ornamema ol tiu de la antaŭa generacio, kiel Bialik kaj Ĉerniĥovskij, kaj klare modernisma. Goldberg estis influita kiel Alterman de la rusa simbolismo, akmeismo, sed kontraste al la poezio de Alterman. kiu estas ŝarĝita kun metaforoj, ne ĉiam facile deĉifreblaj, kaj enigita en multaj melodioj, Goldberg malproksimiĝis de la formala-sensuala poluso al pli pensadema poezio karakterizita per klareco de enhavo. Goldberg ne verkis nacian aŭ "mobilizita" poezion por la bezonoj de cionismo, sed pritraktis personajn kaj universalajn aferojn. Ŝia unikeco kiel poeto kaj la estiminda statuso, kiun akiris ŝia verkado, estas ĉefe atribuita al ŝia polura kapablo klarigi personajn, intimajn kaj individuajn aferojn, kaj transdoni ilin en tuthoma senco, sen la partopreno de politika kaj socia bagaĝo ĉe la fono.
Signifa parto de la poemoj de Goldberg traktas priskribojn de pejzaĝo kaj naturo. Centoj de ŝiaj poemoj traktas la israelan pejzaĝon, kaj ankaŭ la eŭropan, kiun ŝi postlasis, tra unutempaj priskriboj de vidaĵoj, kiuj trafis ŝin. Goldberg ne geedziĝis aŭ estis patrino. Ŝia poezio montras grandan solecon kune kun senesperaj provoj atingi amon. En sia junaĝo ŝi enamiĝis al viroj pli aĝaj ol ŝi, sed ŝiaj amoj ĉiuj seniluziiĝis.
Alia temo, kiu akompanas la poemojn de Goldberg, estas la heredaĵo de ŝia vivo en Eŭropo, kiun ŝi postlasis kiam ŝi enmigris al Israelo. Ĉi tiuj poemoj inkluzivas bildan mondon kamparan kaj eŭropan, interplektitan kun sennombraj priskriboj de mondo, kiu, malgraŭ la sopiro de la poeto, ne povas ekzisti en la realeco de Eretz Israelo. Ŝiaj kantoj esprimas sopiron al la eŭropa pejzaĝo kaj la malfacilaĵojn vivi en nova patrujo. Afineco al ĝenerala kulturo estis integra parto de ŝia vivo. Ŝi tradukis majstraĵojn de monda literaturo al la hebrea lingvo kaj instruis ĝeneralan literaturon en la hebrea universitato.
Kiel aliaj membroj de ŝia generacio, Goldberg estis influita de la eventoj de la unua mondmilito kaj ankaŭ de la perdo de multaj amikoj kaj konatoj pereintaj en la holokaŭsto dum la dua mondmilito. Ĝi esprimis la voĉon de tuta generacio, kiu restis cikatra en sia vivo pro la tempaj eventoj. Multaj el ŝiaj poemoj esprimas pezan senton de kulpo, kiu eble ankaŭ rilatas al la cirkonstancoj de ŝia persona-familia vivo en ŝia infanaĝo dum la malfacilaĵoj, kiujn travivis ŝia familio dum kaj post la unua mondmilito. En iuj el la kantoj, sento de persekuto ekestas de ŝiaj mortaj amikoj en ŝiaj halucinoj kaj sonĝoj. El ĉi tiuj poemoj estiĝas persona-kolektiva sento de forta deziro elaĉeti de tiuj kulpaj sentoj, sed sen ia kapablo realigi ĝin. La motivo de kredo ripetiĝas multfoje en ĉi tiuj kantoj kaj la deziro alkroĉiĝi al ĝi por esti elaĉetita de persona kulpo.
En Esperanto aperis
[redakti | redakti fonton]- Amokantoj el antikva libro [1]
- En lando de mia am' migdalarbo floras
- Jam longe
- Blankaj tagoj
- Vespero sur la montar'
Verkaro
[redakti | redakti fonton]Poezio
[redakti | redakti fonton]- Taba`ot Ashan; Iachdav, 1935
- Shibolet Yerukat Ha-Ayin; Dfus Hanakdan, 1940
- Shir Ba-Kefarim; Dfus Hanakdan, 1942
- Mi-Beiti Ha-Yashan; Sifriat Poalim, 1942
- Al Ha-Prihah ; Sifriat Poalim, 1948
- Ahavat Shimshon; Mikra-Studio, 1952
- Barak Ba-Boker ; Sifriat Poalim, 1955
- Mukdam Ve-Meuhar; Sifriat Poalim, 1959
- Im Ha-Laila Ha-Ze ; Sifriat Poalim, 1964
- Yalkut Shirim; Iachdav/Writers Association, 1970
- She`erit Ha-Hayim; Sifriat Poalim, 1971
- Zuta; Sifriat Poalim/Hakibbutz Hameuchad, 1981
- Shirim ("Poèmes"); Sifriat Poalim, 1986
- At Telchi Ba-Sadeh; Sifriat Poalim, 1989
- Mivhar Shirim; Sifriat Poalim, 1989
- Be-Eretz Ahavati; Sifriat Poalim, 1997
Romanoj
[redakti | redakti fonton]- Michtavim Mi-Nesiah Medumah; Davar, 1937; Sifriat Poalim, 2007
- Ve-Hu Ha-Or; Sifriat Poalim, 1946, 1994; Hakibbutz Hameuchad, 2005
- Pegisha Im Meshorer; Sifriat Poalim, 1952
- Ba`alat Ha-Armon; pièce de théâtre; Sifriat Poalim, 1956
- Michtavim Ve-Ioman; Massada, 1978
- Mahazot; Sifriat Poalim, 1979
- Ketavim; Sifriat Poalim, 1979
- Sipurim; Sifriat Poalim, 1996
- Yomanei Lea Goldberg; Sifriat Poalim, 2005
Infanaj libroj
[redakti | redakti fonton]- Ha-Orahat Mi-Kineret; 1939
- Ha-Ir Ve-Ha-Kfar; 1939
- Dan Ve-Dina Metaylim Be-Tel Aviv; Tel Aviv Municipality, 1940
- Gan Ha-Hayot; Dvir, 1941
- Yedidai Mi-Rechov Arnon; Sifriat Poalim, 1943
- Mah Osot Ha-Ayalot; Sifriat Poalim, 1944
- Ha-Beivar He-Aliz; Twersky, 1947
- Kova Ksamim; Sifriat Poalim, 2005
- Kach Yashir Olam Tzair; Sifrei Tzabar, 1950
- Be-Eretz Sin; poésie pour enfants; Mikra, 1951
- Nissim Ve-Niflaot; Sifriat Poalim, 1954
- Malkat Sheva Ha-Ktanah; Sifrei Tzabar, 1956
- Ayeh Pluto; Sifriat Poalim, 1957
- Dirah Leaskir; Sifriat Hapoalim, 1959; 1970
- Ha-Yeled Ha-Ra; 1959; Tel Aviv, Sifriat Poalim/Hakibbutz Hameuchad, 2005
- Tzrif Katan; Sifriat Poalim, 1959
- Ma`ase Be-Tzayar; Sifriat Poalim, 1965
- Harpatkah Ba-Midbar; Hakibbutz Hameuchad, 1966
- Ha-Mefuzar Mi-Kfar Azar; Am Oved, 1968
- La-Pilah Yesh Nazelet; Bronfman, 1975
- Mar Gazmai Ha-Badai; Sifriat Poalim, 1977
- Ve-Culam Haverim; Sifriat Poalim, 1978
- Shamgar Ha-Nagar; Sifriat Poalim, 1979
- Leket Mi-Shirei Leah Goldberg; Sifriat Poalim, 1998
- Ma`ase Be-Shlosha Egozim; Hakibbutz Hameuchad/Sifriat Poalim, 1959, 2007
- Danny Ve-Ha-Tuki; The Zionist Confederation, 1980
- Bo'u Ananim; Sifriat Poalim, 1982
- Uri, Sifriat Poalim, 1983
- Mor He-Hamor; Sifriat Poalim, 1987
- Mi-Sipurei Mar Kashkash; Sifriat Poalim, 1987
- Dov Duboni Ben Dubim Metzahtzeah Na`alaim; Sifriat Poalim, 1987
- Aleh Shel Zahav; Sifriat Poalim, 1988
- Ma Nishkaf Be-Haloni ; Sifriat Poalim, 1989
- Halomotav Shel Melech ; Sifriat Poalim, 1994
- Mi Ba-Bitan? ; Sifriat Poalim, 1997
- Sipur Al Yair ; Sifriat Poalim/ Hakibbutz Hameuchad, 2006
Tradukoj (al la angla)
[redakti | redakti fonton]- Lea Goldberg: Selected Poetry and Drama; Leah Goldberg; trad.: Rachel Tzvia Back; éditeur: Toby Press; 30 juin 2005; ISBN 1592641113; ISBN 978-1592641116
- Light on the rim of a cloud; Leah Goldberg; ed.: Didymus Press; 1972; ASIN: B0006CAPKC
- Little queen of Sheba: A story about new immigrant children in Israel; auteur: Leah Goldberg; éditeur: Union of American Hebrew Congregations; 1959; ASIN: B0007ER0NO
- On the Blossoming (World Literature in Translation); Leah Goldberg; ed.: Routledge;74 pages; 1er juillet 1992; ISBN 082400034X; ISBN 978-0824000349
- Russian literature in the nineteenth century: Essays; Leah Goldberg; ed.: Magnes; 1976; 205 pages; ASIN: B0000EE0VP
- Lady of the castle: A dramatic episode in three acts (Modern Hebrew drama); Leah Goldberg; ed.: Institute for the Translation of Hebrew Literature; 1974; 95 pages; ASIN: B0006CW2YO
- Room for rent; Leah Goldberg; ed.: Ward Ritchie Press; 1972; ASIN: B0006C0V4M
- Certain aspects of imitation and translation in poetry; Leah Goldberg; ed.: Mouton & Co; 1966; ASIN: B0007JT5TG
Premioj
[redakti | redakti fonton]- "Premio Ruppin" (1949)
- "Premio Israelo" (1970)
