Artemisinina

Ohar medikoa

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Artemisinina
Formula kimikoa	C15H22O5
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	C[C@@H]1CC[C@H]2[C@H](C(=O)O[C@H]3[C@@]24[C@H]1CC[C@](O3)(OO4)C)C
MolView	3D eredua
Mota	antipaludiko, carboxylate ester ^(en) , konposatu zikliko, Eterrak, peroxido organiko, artemisinin (unspec.) ^(en) eta [[(1R,13R)-1,5,9-trimethyl-11,14,15,16-tetraoxatetracyclo[10.3.1.04,13.08,13]hexadecan-10-one|(1R,13R)-1,5,9-trimethyl-11,14,15,16-tetraoxatetracyclo[10.3.1.04,13.08,13]hexadecan-10-one]] ^(en)
Estereoisomeroa	Astemisinin ^(en) , CID 641602 ^(en) , LSM-5566 ^(en) eta 9-epi-Artemisinin ^(en)
Masa molekularra	282,146723804 Da
Erabilera
Elkarrekintza	taste receptor type 2 ^(en)
Rola	anti-infective agent ^(en)
Identifikatzaileak
InChlKey	BLUAFEHZUWYNDE-NNWCWBAJSA-N
CAS zenbakia	63968-64-9
ChemSpider	62060
PubChem	68827
Reaxys	4194670
Gmelin	223316
ChEBI	1755493
ChEMBL	CHEMBL77 eta CHEMBL269671
EC zenbakia	700-290-5
ECHA	100.110.458
CosIng	83821
MeSH	C031327
KNApSAcK	C00003359
UNII	9RMU91N5K2
KEGG	D02481

Artemisinina (txineraz: 青蒿素, qing hao su) eta haren deribatu erdisintetikoak sendagai multzo bat dira, Plasmodium falciparum-ek eragindako malariaren tratamenduan erabiltzen direnak.^[1] Tu Youyou txinatar ikerlariak isolatu zuen 1972, txinatar medikuntza tradizionalean erabiltzen den Artemisia annua landaretik. Tu Youyouk 2015eko Medikuntzako Nobel saria jaso zuen. Karolinska Institutuaren arabera, Afrikara mugatuta, urtero 100.000 pertsona onik ateratzen dira malariatik botika horri esker.^[2]

Egitura kimikoari dagokionez, laktona seskiterpenikoa da, peroxido-zubi bat duena. PfATP6 proteinaren inhibitzailea dela aurkitu zen 2003an, bizkarroiak energia ekoizteko erabiltzen duen proteinetako batena, hain zuzen ere.^[3] Munduko Osasun Erakundeak artemisina monoterapian ez erabiltzeko aholkatzen du, bizkarroi batzuk erresistentzia garatzen ari direlako; hori dela-eta, malariaren aurkako beste sendagai batekin batera hartu ohi da.^[4]

Historia

1970eko hamarkadaren hasieran, kinina edo klorokina erabiltzen ziren malaria tratatzeko, baina gero eta eraginkortasun txikiagoarekin. Horren aurrean, Tu Youyouk Txinako medikuntza tradizionalera jo zuen, malariaren aurkako konposatu berri baten oinarri bila. Malariarekin infektatutako animaliekin ikertuta, Artemisia annua landaretik ateratako estraktu bat interesgarria izan zitekeela iruditu zitzaion. Probatu zuenean, ordea, ez zituen esperotako emaitzak jaso.^[5]

Horrenbestez, iraganeko literatura medikoa aztertu zuen, eta han topatu zituen bere ikerketa bide onera eramateko gakoak. Horri esker, Artemisia annua landarearen konposatu aktiboa isolatu zuen, artemisinina. Animalietan ez ezik, gizakietan ere eraginkorra zela frogatu zuen. Horretan oinarrituta garatu ziren malariaren bizkarroia zikloaren lehen faseetan hiltzen duten eragile berriak.^[5]

Erreferentziak

1. White, N.J.. Assessment of the pharmacodynamic properties of antimalarial drugs in vivo. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 41 (7): 1413–22, doi:10.1128/AAC.41.7.1413, ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2020-4-8).
2. Rejado, Jon. Parasitoen aurkako bi ikerketa saritu ditu Medikuntzako Nobel sariak. Berria egunkaria, 2015eko urriak 6, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2020-4-8).
3. Malariaren aurkako erremedio zahar baten azterketa. Elhuyar aldizkaria, 2003/10/01, CC-BY-SA-3.0, aldizkaria.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2020-4-8).
4. Pelfrene, Eric; Pinheiro, Marie-Hélène; Cavaleri, Marco. Artemisinin-based combination therapy in the treatment of uncomplicated malaria: review of recent regulatory experience at the European Medicines Agency. International Health, 7 (4): 239–246, doi:10.1093/inthealth/ihv017 (Noiz kontsultatua: 2020-4-8).
5. ↑ Galarraga Aiestaran, Ana. Medikuntzako Nobel Saria, zizare bizkarroiek eragindako gaitzen eta malariaren aurkako terapiak asmatu dituztenentzat. Elhuyar aldizkaria, 2015/10/05, CC-BY-SA-3.0, aldizkaria.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2020-3-22).

Kanpo estekak