Bidarrai

Bidarrai
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Bidarraiko ikuspegia Bagamenditik

Bandera


Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Beherea
EskualdeaBaigorri-Ortzaize
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaBaiona
KantonamenduaEuskal Mendialdea
Izen ofiziala Bidarray
Auzapeza
(2014-2026)		Jean-Michel Anchordoquy
(Euskal Herria Bai)
Posta kodea64780
INSEE kodea64124
Herritarrabidarraitar
Kokapena
Koordenatuak43°16′00″N 1°20′42″W / 43.2667°N 1.345°W / 43.2667; -1.345
Azalera38,20 km2
Garaiera61-935 metro
Distantzia19,6 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria667 (2018:  −5)
Dentsitatea17,93 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 26,77
Ugalkortasuna[1]‰ 54,6
Ekonomia
Jarduera[1]% 73,52 (2011)
Desberdintasuna[1]% 7,94 (2011)
Langabezia[1]% 6,15 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 68,78 (2010)
Erabilera% 38,69 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera1723 (independentzia)


Bidarrai[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Baigorri-Ortzaize eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 19,6 kilometrora. Altuera 61 eta 935 metro artekoa da, eta 38,20 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 667 biztanle zituen.

Bertako biztanleak bidarraitar dira.

Izena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bidarrai beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:

  • hespital de Bidarray (1268)[4]
  • hespital de Bidarray (1292)[4]
  • La encomienda de Vidarray (1621)[5]

Etimologia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jean-Baptiste Orpustanek dio Bidarrai toponimoa bide ("haitz") eta arrhan ("elorri beltz"), hau da, "elorri beltzen bidea", hitzek osatzen dutela.[4]

Geografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bidarrai Ortzaizeko ibarran dago.

Mugakideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 Itsasu Luhuso Makea
Baztan Ortzaize
Mendebaldea
   Bidarrai  
Ekialdea
Baigorri Arrosa

Ingurune naturala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iparla mendia (1 044 m) Bidarrai eta Baigorri artean dugu kokatua.

Aturriren adarra den Errobi ibaiak herria zeharkatzen du.

Klima

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
    Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 24.8 27.0 30.0 32.6 35.0 40.0 41.0 42.0 39.2 34.0 27.0 26.0 42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 11.9 12.9 15.6 17.1 20.8 23.7 25.9 26.2 24.4 20.5 15.2 12.5 18.9
Batez besteko tenperatura (ºC) 7.5 8.0 10.3 11.7 15.2 18.2 20.3 20.5 18.3 15.3 10.6 8.3 13.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.0 3.2 5.0 6.4 9.7 12.7 14.7 14.8 12.3 10.1 6.0 4.0 8.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -15.4 -10.5 -9.5 -3.2 -0.2 2.8 5.8 4.0 2.0 -2.5 -8.5 -9.8 -15.4
Batez besteko prezipitazioa (mm) 146.0 129.8 124.7 139.3 106.9 77.0 65.6 76.1 92.5 112.1 164.8 153.4 1398.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 96.7 115.5 128.9 78.8 70.1 66.2 103.2 80.3 69.3 88.1 124.1 110.2 128.9
Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[6]

Etxeak eta auzoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Nobilia
  • Arnate
  • Olha
  • Haltzarte
  • Zaldain
  • Zattari
  • Elizaratalde
  • Orrotalde
  • Ostandaburua
  • Urdaburua
  • Alzaharria
  • Harruixea
  • Basasagarra
  • Pelloenea
  • Xuhurraborda
  • Gorriaenea
  • Marmarua
  • Lardapidea
  • Erregettoenea
  • Betiriskoenea
  • Xurruta

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Paul Raymonden esanetan, XVII. mendean Bidarrai Baionako gotzainarena zen. Herria ez zen parrokia independente bihurtu 1723ra arte, eta, ondoren, udalerri bihurtu zen 1790ean.[7]

Demografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 1901
827 1203 1229 1417 1302 1348 1321 1255 1241 1165 1142 1000 1026 1056 1121 1036 1175 1127
1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2008 2013 2018
1019 962 879 894 859 828 810 751 745 714 673 631 585 645 637 633 685 667
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ekonomia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza da, eta Irulegiko Arnoa jatorri-izendapena duen ardoa ekoizteko sor-markaren barruan dago. Gainera, Bidarrai Ossau-Irati gaztaren apelazio-eremuan dago.

Errobi inguruko uren garbitasunak arrain-jarduerak garatzea ahalbidetu du. Era berean, kayak edo rafting bezalako uretako kirolak egin daitezke 1991n ezarritako base bati esker. Nabigazioa, ordea, zailtasun ertainekoa da, ibilbidea ur-jauzi eta arroken segida azkarra baita.

Politika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Auzapezak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hasiera Amaiera Auzapeza Alderdia
1995 2001 Jean Lambert
2001 2014 Jean-Bernard Berhouet
2014 karguan Jean-Michel Anchordoquy Euskal Herria Bai
falta diren datuak osatu egin behar dira

Erakunde publikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2017ko urtarrilaren 1era arte, Bidarrai Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.[8]

Garraioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Baiona-Donibane Garazi burdinbideak zerbitzua ematen du Bidarrai udalerriri, Txik Txaken 54. linearen bidez.

Euskara

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Ortzaizeko ibarreko herri guztiak sailkatu zituen, mendebaldeko behe-nafarrera euskalkian, Arberoa eta Aldude ibarretan hitz egiten zena.[9]

Koldo Zuazok, 2010ean, Bidarraik nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.[10]

Elezaharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Bada bertan zubi bat, Ebrain izenekoa, Infernuko zubia izenaz ere ezaguna, lamiek edo sorginek eraiki omen zutena gau bakar batean.
  • Harpeko Saindua

Ondarea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bidarraitar ospetsuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irudiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ /biðaʁai/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
  3. ↑ Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  4. ↑ a b c Orpustan, Jean-Baptiste. (2006). Nouvelle toponymie basque : noms des pays, vallées, communes et hameaux historiques de Labourd, Basse-Navarre et Soule. (Éd. entièrement rev. et corr. argitaraldia) Presses universitaires de Bordeaux ISBN 2-86781-396-4. PMC 72757865. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  5. ↑ (Frantsesez) Raymond, Paul. (1863). Dictionnaire topographique du département des Basses-Pyrénées. Impr. impériale (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  6. ↑ Irulegiko estazioko balio klimatologikoak. Frantziako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  7. ↑ «Bidarrai - udalerria» www.pop.culture.gouv.fr (Noiz kontsultatua: 2021-06-10).
  8. ↑ Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
  9. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  10. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]