Claude Cahun

Claude Cahun
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Lucy Renée Mathilde Schwob
Jaiotza	Nantes, 1894ko urriaren 25a
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	Nantes Saint Brelade ^(en) Paris
Talde etnikoa	Juduak
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Saint Helier, 1954ko abenduaren 8a (60 urte)
Hobiratze lekua	Saint Brelade ^(en)
Leinua	Q3065490
Hezkuntza
Heziketa	Parsons Mead School ^(en) Lycée Gabriel Guist'hau ^(en) 1906) Nantes School of Art ^(en)
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	artista, argazkilaria, idazlea, Erresistentziaren kidea, eskultorea eta margolaria
Lantokia(k)	Paris
Kidetza	Association des Écrivains et Artistes Révolutionnaires ^(en)
Mugimendua	surrealismoa
Genero artistikoa	erretratua Autorretratua
claudecahun.org

Claude Cahun, Lucy Schwob gisa jaio zen, (Nantes, Frantzia, 1894ko urriaren 25a – Saint Helier, Jersey, 1954ko abenduaren 8a) artista frantziarra zen, idatzi eta arte plastikoak eta argazkiak egiten zituen.

Haren bizia Suzanne Malherberenarekin (Marcel Moore) estuki lotua zegoen, Nanteseko beste artista bat, bere bikote-laguna.

Mugimendu surrealistarekin lotuta, Claude Cahunek gerrarteko bizitza politikoan ere jardun zuen, eta, gero, Jerseyren okupazio alemaniarreko erresistentzian.

Bere lanak liburu, artikulu, argazki ugari biltzen ditu, gehienak, eta hainbat izen desberdinekin argitaratu izan ditu.

Cahunek 1930etik aldarrikatu zuen neutroa zela generoari zegokionez, eta inguru gay eta lesbianetan militatu zuen.

Biografia

Jatorria eta haurtzaroa

Lucy Schwob 1894ko urriaren 25ean jaio zen Nantesen.^[1] Haren aita Maurice Schwob zen, Le Phare de la Loire Nanteseko egunkari errepublikanoaren jabe, zuzendari eta editorea. Egunkaria haren aitona George Schwob-ek erosi zuen 1876an. Materialki ongi baziren ere familian, bere lehen haurtzaroa zorigaiztokoa izan zen, haren ama Marie-Antoinette Courbebaisseren osasun-egoera zela eta.^[2]

Marcel Schwob idazlea bere osaba zen, eta Léon Cahun idazlea bere amatxiren anaia.^[3]

Schwob Nanteseko nesken lizeoan zen ikasle. 1905-1906 eta 1906-1907 urteetan, zenbait ikaskidek jazarri zuten judua izateagatik. Jazarpen horiek areagotu egin ziren, garai hartan ari baitzen eztabaidatzen Alfred Dreyfusen errehabilitazioaz. Oro har, haurrak ez zuen egoera hori aipatzen familian. 1907an, zuhaitz bati lotu eta lapidatu egin zuten, zaintzaileek berehala eten bazuten ere.^[4] Urte amaierako sari-banaketan, Maurice Schwobek aretoaren etsaitasuna sumatu eta haurra lizeotik ateratzea erabaki zuen. 1907-1908an, Schwob instituzio ingeles batean sartu zuten Kenten, Ashteadeko Parson's Mead Schoolen. 1908-1909an, Schwob Nanteseko lizeora itzuli zen, baina eskola batzuk baino ez zituen jarraitzen.

1909-1918 urteak

1908-1909 ikasturtean, Suzanne Malherbez maitemindu zen Schwob. Hamar urte lehenagotik ezagutzen zuten elkar, Schwob-tarren lagunak baitziren Malherbe-tarrak. Harreman klandestinoa izan zuten 1917 arte. Urte hartan, biak “aliantzazko ahizpa” bihurtu ziren, Maurice Schwob, Marie-Antoinetterengandik dibortziatua, 1815ean alargundutako Marie Rondet, Suzanneren amarekin, ezkondu zenean. Ordutik aurrera, Malherbe eta Schwob elkarrekin bizi izan ziren apartamentu batean, Phare de la Loire egunkariaren eraikinean, Place du Commercen. Malherbe Nantesko Arte Ederren Eskolan inskribatu zuten (1915etik 1918ra).

1914an, Le Mercure de France kazetan argitaratu zituen bere lehen testuak, Claude Courlis ezizenarekin, eta, gero, Claude Cahun ezizenarekin (1917 inguruan), Mathilde Cahun aitaren amaren abizena hartuta.^[5] Izen berri horrek bere genero-identitatea nahasteko nahia zuen (Claude Lucyren ordez, eta Marcel Suzanneren -Malherbe- ordez, zenbaitetan), eta, aldi berean, bere judu-jatorria aipatuz, aitaren aldetik (Cahun Schwoben ordez). Cahunek Le Phare de la Loire-n ere argitaratzen zituen testuak, Suzanne Malherbek irudiztatuak, Moore izenarekin sinatuta.

1918an, Claude Cahun Parisera joan zen Letretako ikasketak egitera, eta Suzanne Malherbe geroago elkartu zitzaion. Suzanne Malherbe margolari, grabatzaile eta collagistak (Marcel) Moore artista-izena aukeratu zuen, eta Claude Cahunen bikote-laguna izan zen, hil zen arte.

Paris (1918-1937)

Claude Cahun Parisen jarri zen bizitzen behin betiko 1922tik aurrera, Marcelekin. Notre-Dame des Champs 70 bis-en bizi ziren, Montparnasse auzoan.^[2]

1925ean, Cahunek Le Mercure de France aldizkarian, Les Héroïnes argitaratu zuen, Eba, Dalila, Judith, Sapneho eta abarri buruzko testuak.

1928an, Cahun Le Plateau antzerki-taldean sartu zen, Pierre Albert Birotek gidatzen zuena, eta eszenifikazio barrokoak egin zituen. Henri Michaux, Pierre Morhange eta Robert Desnos aktoreak ezagutu zituen Cahunek. 1929an, Pierre Albert Biroten Barbe-Bleu antzerki-obran antzeztu zuen. Cahunek Havelock Ellis (Mercure de France) “mediku filosofo poeta”-ren psikologia sozialeko azterlan baten itzulpena egin zuen, eta Bifur aldizkarian kolaboratu zuen, zeinak argitaratu baitzuen bere argazkietako bat, eta Georges Ribemont-Dessaignes idazlearen lagun egin zen.

1930ean, Cahunek Aveux non avenus (Éditions du Carrefour) argitaratu zuen, Adrienne Monnier^[6] liburu-saltzailearen laguntzarekin, fotomuntaketaz ilustratutako testu autobiografikoa.^[7]

« Je sens comme si je les voyais, mes cuisses maigrir d'une sueur de fièvre, douche parfois brûlante, parfois glacée, toujours inattendue. Mes genoux vidés, les os dissous, vêtu d'un parchemin lucide, se gonflent, flottantes vessies de porc. Mon cœur alenti sonne un glas funèbre, puis bat bruyamment comme un tocsin. Il devient mobile, se promène dans mon ventre, y éclate en coliques profondes. À chaque secousse, une conscience tombe, pulvérisée. Peu à peu, je m'allège. Bref répit ! Mon cœur se gonfle outrageusement et s'emplit d'hydrogène. Gros ballon rouge et bleu, il monte au bout d'un fil.À l'autre bout, c'est une guêpe enfermée, qui frappe à coups venimeux aux parois de ma poitrine. Si je l'aidais à sortir ? Et mes ongles sans hésiter pratiqueraient un jour qui guide l'échappée de ce cœur s'il ne faisait dehors désespérément noir.Ô nocturne sans issue qui se joue dans les cercles de la nuit musicale, infernal serpent qui s'est décapité en avalant sa queue, bracelet aux sept chaînes hermétiques... (Ikusiko banitu bezala sentitzen ditut nire izterrak argaltzen, sukar izerdiarekin, batzuetan dutxa bero-beroa, besteetan izoztua, beti ezustean. Nire belaun hutsak, hezur disolbatuak, pergaminoz jantzita, puztu egiten dira, zerri-maskuri flotagarriak. Nire bihotz geldotuak hileta-ezkila dirudi, eta gero alerta-ezkila bezala zaratatsu jotzen du. Mugikor bihurtzen da, nire sabelean paseatzen da, koliko sakonetan lehertzen. Astinaldi bakoitzean, kontzientzia bat erortzen da, ihinztatua. Pixkanaka, arintzen naiz. Atseden laburra! Nire bihotza gehiegi puzten da, eta hidrogenoz betetzen. Globo gorri eta urdin handia, hari baten bukaeran altxatzen da. Beste muturrean, liztor giltzapetu bat da, nire bularreko paretak kolpe pozoituz jotzen dituena. Eta ateratzen lagunduko banio? Eta nire azazkalek, zalantzarik egin gabe, egun batez, bihotz horren ihesa gidatuko lukete, kanpoan dena beltz-beltza ez balitz. O irteerarik gabeko gaua, gau musikaleko zirkuluetan jokatzen dena, bere isatsa irenstean lepoa mostu zuen infernuko sugea, zazpi kate hermetiko dituen eskumuturrekoa...)»^[8]

1932an, Malherbe eta Cahun Association des écrivains et artistes révolutionnaires (AEAR) elkartera atxiki ziren.^[9] Claude Cahunek André Breton eta René Crevel ezagutu zituen, eta talde surrealistara batu zen, baita Jean Legrandek sortutako "groupe Brunet" taldera ere.^[10]

1934an, Cahunek liburuxka bat argitaratu zuen: Les paris sont ouverts, José Corti argitaletxean, eta Louis Aragonen jarrera salatzen zuen, mugimendu surrealista utzi baitzuen Frantziako Alderdi Komunistaren doktrinarekin bat egiteko. 1935ean, André Breton eta Georges Bataillerekin batera, Cahunek Contre Attaque taldean (talde iragankorra) parte hartu zuen.^[2]

1936an, Cahunek Exposition surréaliste d'objets lehen erakusketa surrealistan bere lana erakutsi zuen (Parisko Charles Ratton Galeria, maiatzaren 22tik 29ra), baita International Surrealist Exhibition (New Burlington Galleries) erakusketan ere, Londresen. 1937ko uztailean, Cahunek hogei argazkirekin ilustratu zuen Lise Deharmeren Le Cœur de pic poema (José Corti).^[11]

Jersey (1937-1954)

Etxea eta St. Brelade eliza, hondartzara begira, Jersey

1937ko uztailean, Claude Cahunek eta Marcel Moorek baserri bat erosi zuten Jerseyn, La Rocquaise, St Brélade elizatik gertu, hondartzara begira, eta han finkatu ziren 1938ko maiatzean.^[12]

1940 eta 1945 bitartean, alemanek okupatu zuten Jersey. Bi artistek erresistentzian parte hartu zuten Wehrmacht-eko soldaduentzat eskuorriak alemanez idatzi eta zabalduz, Le Cœur de pic sinadurarekin.^[13] Cahun eta Moore bereziki baliatzen ziren hileta militarreko zeremoniez, alemanek erabiltzen zuten hilerria etxetik gertu baitzegoen. Berandu baino ez zen jakin beraiek zeudela eskuorri haien jatorrian, 1943ko martxoan lehen galdeketa egin zietenean. 1944ko uztailaren 25ean atxilotu zituzten, eta azaroaren 16an heriotza-zigorra ezarri zieten. Haien zigorra 1945eko otsailean arindu zuten, Frantzia ia erabat askatu zutenean; uharte anglo-normandiarrak, berriz, artean okupatuta jarraitzen zutela, 1945eko maiatzaren 9a arte. Orduan bakarrik askatu zituzten Cahun eta Moore; haien etxea hankaz gora atzeman zuten.

Gerrak iraun zuen denbora osoan, Claude Cahunek nota-liburu bat izan zuen, scrap-booka.

Gerra-urteen eraginpean, Claude Cahunen osasuna degradatu egin zen.

1949tik 1953ra, Le chemin des chats (La Rocquaise) edo Mur de l'Atlantique edo Atlantik Wahl izeneko argazkiak egin zituen. Pareta hura alemanek St Brelade hondartzan eraiki zuten, eta oraindik ikusgai dago.^[14][15]

1953an, Cahun bere lagun surrealistekiko (André Breton, Meret Oppenheim, Benjamin Péret, Toyen) harremanari berriz ekiten saiatu zen: Parisen bizitzen hastea pentsatu zuen, eta etxebizitza baten bila hasi, baina, azkenean, Jerseyra itzuli zen hilabete batzuk geroago, eta, 1954ko abenduaren 8an, Saint Helierren hil zen.

St. Brelade eliza, Jersey

Claude Cahun eta Marcel Moore elkarrekin hilobiratuta daude, St Brelade elizaren hilerrian, haien antzinako etxetik gertu.

Haien artxibo pertsonalak gorde egin dira, eta Jerseyko Artxiboan daude kontsultagai.^[16]

Bere obra

Obraren aurkezpena

Bere obra oso intimista, poetikoa eta oso autobiografikoa da, bereziki, fotografikoa, oso pertsonala, eta ihes egiten du sailkapen- edo hurbilketa-saiakeretatik.

Mugimendu surrealistako kide izatea oso inspirazio baudelairiarrak eta mito pertsonal batek gainditzen dute. Cahunek ez du probokatu nahi, ez du "espktakular egin" nahi. Norbera da bilatzen duena, ispilu- eta metamorfosi-joko iraunkor batean, lilura eta aldarapenaren artean, nagusiki autorretratoz osatutako obra batean. Antzerkiarekiko zaletasunetik, eszenaratzearen benetako grina sortzen zaio, bai artistarena bai objektuena. Horrela, ohartzen gara mozorroen, makillajearen, buru-bekain arras moztuen erabileraz. Alain Flescher bezalako argazkilari garaikideen instalazioen garrantziak edo Christian Boltanski bezalako plastizisten instalazioen garrantziak Cahunen obra aurreitxuratzen dute, zeina Cindy Shermanen lanera hurbildua baita maiz (bere burua eszenaratzea, mozorrotzea...).

Irudi bidezko bere autobiografiak leku handia ematen dio genero identitateari: Cahunek genero neutroa^[17] nahiago zuen. “Sorkuntza oro norbere buruaren sorkuntza da”, zioen artistak, identifikazio oro baztertzen du, eta “etiketak baztergarriak direla” uste zuen. Cahunek bere itxurarekin jolasten zuen, bere portaera, jarrera, arropa, osagarri eta ileari esker. Bere lanen bidez ez dira oroitarazten ez XX. mendearen hasierako jantzi-kodeek agindutako genero femeninoa ez genero maskulinoa. Gainera, bere artista-izena "Claude" izen maskulinoa zein femeninoa da.^[18][19]

Bere pertsonatik haratago, Suzanne Malherberen eta bere lagun hurbilen erretratu batzuk egin zituen Cahunek: Sylvia Beach, Henri Michaux, Robert Desnos, André Breton eta Jacqueline Lamba.

Claude Cahunek obra diskretu eta sentibera egin zuen, bere garaian gutxi ezagutua. Bere poema bisualak (Le Cœur de Pic, Aveux non avenus) oso lan originalak ziren, mota horretako bakarrak, eta oso gutxi hedatu ziren.

Man Rayren, ezagutza baten eta, batez ere, Bellmer-en lanen zain egon behar da, lan mota horrek bere publikoa aurki dezan. Cahun 1992tik aurrera bakarrik da benetan aintzatetsia, hots, hil eta 38 urtera.

Partez, Claude Cahun nahi zuelako ibiltzen zen aparte, aldi berean, aktiboki parte hartuz ohiturak emantzipatzeko, gizarte-aurrerabiderako edo nazismoaren aurkako ekintzetan. Bere ibilbide artistikoa da, batez ere, lorategi sekretu preziatua, “abentura ikusezin” gisa aldarrikatua. Hala ere, bere obraren zati handi bat galdu egin zen, bereziki 1944an Gestapok Jersey uhartean atxilotu eta gero.

Inversions aldizkarirako lana

Claude Cahun homosexualen eta lesbianen eskubideen alde borrokatu zen, eta “ohituren askatasun orokorra” eskatu zuen. Claude Cahunek Inversions (1924ko azaroan sortua) eta Amitié (1925ean argitaratua) aldizkarien erredakzioan parte hartu zuen.

Inversions-entzat lan egin aurretik, Claude Cahunek testuak argitaratu zituen La Gerbe eta Le Phare de la Loire aldizkarietan. Horrela, prentsan zuen esperientziak asko lagundu zien aldizkariaren sortzaileei. Marcel Moore bikote-lagunak ere parte hartu zuen Inversions-en sorreran, kazetaritzan ere lan egina baitzen. Bera arduratu zen modaren atalaz Le Phare de la Loire egunkarian.

Bi aldizkarietan, Claude Cahunek Clarens izengoitiaz idatzi zuen, guztira, hiru testu: bat Inversions aldizkariaren laugarren zenbakian eta beste bi Amitié aldizkarian. Eragin handia izan zuen bi aldizkarietan. “Amitié” izeneko testuak, Inversions-en argitaratuak, eman zion izena Amitié aldizkariari. Azken horretan, Cahunek sostengu-gutunak argitaratu zituen, epaiketan ziren Inversions-eko sortzaileak sostengatzeko idatziak.^[20]

Lanak

Liburuak

• Vues et visions, poema-bilduma, Paris, Mercure de France, 1914; 1919an berrargitaratua Georges Crès argitaletxean, Marcel Mooren ilustrazioekin.
• Aveux non avenus, Éditions du Carrefour, Paris, 1930, 238 or., "illustré d'héliogravures composées par Moore d'après les projets de l'auteur". Hitzaurrea: Pierre Mac Orlan (berrargitalpena: Mille et une Nuits, Paris, 2011, 253 or. Hitzaurrea: Pierre Mac Orlan; hitzostea: François Leperlier. ISBN 978-2-7555-0581-8)
• Les paris sont ouverts. Quel parti prenez-vous pour en finir avec l'exploitation de l'homme par l'homme avec votre propre dilemme: exploité exploiteur? exploités exploiteurs jusque dans l'amour la poésie et la défense de la cause prolétarienne, José Corti, Paris, 1934, 32 or. Saiakera politikoa.
• Scrap-book, 1940-1945
• Héroïnes, 1920-1924, (edizioa: Mille et une nuits, 2006, 127 or., François Leperlier. ISBN 978-2-84205-927-9)

Artikuluak

• «La Salomé d'Oscar Wilde» eta «Le Procès Billing et les 47 000 pervertis du Livre noir», Mercure de France, 481 zk., 1918ko uztailaren 1a
• «Les Héroïnes», Le Mercure de France, 1925 (berrargitalpena François Leperlierrek, Mille et une nuits, Paris, 2006, 126 or. ISBN 2-8420-5927-1
• «Prenez garde aux objets domestiques», Cahiers d'art, 1936

Itzulpenak

• Havelock Ellis, Études de psychologie sociale. I: La femme dans la société, Mercure de France, Paris, 1929, 284 or. (WORLDCAT [1])

Argazkiak

• Autoportraits seriea: 1915etik goiti, Claude Cahunek bere buruari argazkiak atera zizkion erregularki, denak batera argitaratzeko asmorik gabe. Besteak beste:
  • 1919ko autorretratua^[21],
  • 1926koa (Institut Valencià d'Art Modern)
  • 1928koa (Jersey Heritage Collection)
  • 1929koa, Barbe-Bleue antzerki-obrako jantziarekin^[22] (Musée des Beaux-Arts de Nantes)
• Aveux non avenus, 1930, fotomuntaketak Suzanne Malherbe-ekin lankidetzan^[7]
• Lise Deharme eta Claude Cahun, Le Cœur de pic, José Corti, 1937. Haurrentzako 32 poema, Claude Cahunen 20 argazkirekin ilustratuak (berrargitalpena: MeMo, Nantes, 2004, 52 or. Fac-similé ISBN 2-910391-52-3)
• Poupée, 1936, objektuen argazki-seriea
• Jacqueline Lamba, erretratua, 1939^[23]

Antologiak

• François Leperlier (éd.), Claude Cahun photographe, Nathan, coll. Photo Poche, Paris, 1999, non paginé (150 or.). François Leperlierren sarrera. ISBN 2-09-754136-4
• François Leperlier (éd.), Claude Cahun, Écrits, Éditions Jean Michel Place, Paris, 2002, 786 or. ISBN 2-85893-616-1

Bildumak eta artxiboak Claude Cahun

• Nantesko Arte Ederren Museoa^[24]
• Jerseyko Museoa, Artxiboa, Jersey Heritage Trust^[25]
• Nantesko Udal Liburutegia^[26][27]

Erakusketak

• 1992az geroztik, mundu osoko museo handiek (Parisko Arte Modernoaren Museo Nazionala, Londresko Institute of Contemporary Arts, Tate Modern, New Yorkeko Grey Art Gallery) haren lanaren atzera begirakoak antolatu izan dituzte.
• Bere argazki-lana Parisko musée du Jeu de Paume erakutsi zen, 2011ko maiatzaren 24tik irailaren 25era.^[28][29]
• Couples modernes erakusketa, Pompidou-Metz zentroan, 2018an, Claude Cahunen eta Marcel Mooreren obrak izan ziren ikusgai.^[30]
• Rotterdameko Kunsthal-ek, 2022an, Claude Cahun, Under the Skin, bere bizitzari eta lanari buruzko erakusketa proposatu zuen, Marcel Moorerekin batera egindako lanari leku handia emanez.^[31]

Allée Claude Cahun-Marcel-Moore, Parisko 6. barrutian.

Aintzatespenak

• Claude Cahunen eta Suzanne Malherberen hilobia Jerseyn
• Allée Claude Cahun Nantesen (Bellevue - Chantenay - Sainte-Anne auzoa)
• Allée Claude Cahun - Marcel Moore Parisen (Saint-Germain-des-Prés eta Montparnasse auzoen artean, Notre-Dame des Champs kaletik gertu, non bizi baitzen bikotea).^[32]
• 2018an, Fadila Mehal eta Julien Bargeton (groupe Démocrates et Progressistes) proposamenez, Parisko Kontseiluak bide publiko baten izena hartu zuen Claude Cahunen omenez.^[33]
• 2021eko urriaren 25ean, 127. urteurrena ospatzeko, Googleren hasierako orriko Google Doodle animatu batek Claude Cahun omendu zuen .^[34][35]

Erreferentziak

1. Acte de naissance de Lucy Renée Mathilde Schwob : Nantes, 1894, 5° canton, vue 39, cf. archives municipales de Nantes.
2. ↑ Les nouvelles éditions Jean-Michel Place. .
3. «Fille de Cahun» Le Monde.
4. Bérénice Clercx. (2011). [https://toutelaculture.com/arts/claude-cahun-bouscule-les-genres-au-jeu-de-paume/ «Claude Cahun bouscule les genres au Jeu de Paume jour=24»] Toute La Culture.
5. Claire Paulhan. (2002). «Claude Cahun, l'inclassable» Le Monde.
6. Gefen, Alexandre. Claude Cahun, l'exotisme intérieur. .
7. ↑ Colvile, 1999
8. Colvile, 1999
9. Association conçue par André Breton et André Thirion mais effectivement constituée sous l'égide du Parti communiste français.
10. Claude Cahun (1894-1954) et Marcel Moore (1892-1972) – Constellations Brisées. .
11. Colvile, 1999
12. source : Bibliothèque municipale de Nantes. vue de la maison, Jersey, La Rocquaise. .
13. Christine Bernard (Coordination), Veronique Lamendour (Réalisation). (12 juin 2021). Série « Claude Cahun et Marcel Moore : une résistance surréaliste » Épisode 1/2 : Le soldat sans nom. .
14. Christine Bernard (Coordination) Veronique Lamendour (Réalisation ). (12 juin 2021). Série « Claude Cahun et Marcel Moore : une résistance surréaliste » Épisode 2/2 : L'incroyable vérité. .
15. Atlantik-wahl, Jersey, St Belade. .
16. Claude Cahun, Collection HighLights, Jersey Heritage. .
17. Virginie Bloch-Lainé. (2019). «Suzanne Malherbe et Claude Cahun, passion neutre» Libération.
18. Julie Creen. (31 décembre 2014). «Ahora que Estas Pelona. Frida Kahlo : l’Ambigüité du genre» Clio. Femmes, Genre, Histoire.
19. Diane Watteau. (2003). «changer de sexe : les nouveaux jeux de l’art contemporain» Savoir et Clinique.
20. Claude Cahun et Havelock Ellis dans Inversions et L’Amitié | Héritages de Claude Cahun et Marcel Moore. .
21. Colvile, 1999, or. 49
22. Colvile, 1999, or. 52
23. Colvile, 1999, or. 53
24. Découvrez la vie et l'oeuvre de Claude Cahun. 05.07.2018.
25. Claude Cahun and Jersey. .
26. Nantes : Le fonds de l'artiste Claude Cahun pour la première fois exposé. .
27. «D'étonnantes acquisitions à la bibliothèque» Ouest France 25 avril 2014.
28. Brigitte Ollier. (2011). «Claude Cahun, photo d’identités» Libération.
29. Voir sur jeudepaume.org.
30. Centre Pompidou Metz, exposition Couples Modernes (2018). .
31. Claude Cahun - Kunsthal. .
32. Délibération du Conseil de Paris
33. Vœu relatif à une dénomination en hommage à Claude Cahun (groupe Démocrates et Progressistes). .
34. Cathy Lafon. (25 octobre 2021). Vidéo. Google lui rend hommage ce lundi : qui était Claude Cahun ?. ..
35. Google Doudle animé. ..

Bibliografia

Liburuak

• François Leperlier, Claude Cahun. L'écart et la métamorphose, Paris, Jean-Michel Place, 1992, 314 or. Claude Cahun (1894-1954) et Marcel Moore (1892-1972) – Constellations Brisées. .
• Georgiana M. M. Colvile, Scandaleusement d'elles : trente-quatre femmes surréalistes, J.-M. Place, 1999 (ISBN 2-85893-496-7 et 978-2-85893-496-6, OCLC 42974962, lire en ligne)
• Laura Cottingham (en), Cherchez Claude Cahun, éditions Carobella ex-natura, Lyon, 2002, 60 or. ISBN 9782914791014
• François Leperlier, Claude Cahun: l'exotisme intérieur, Fayard, Paris, 2006.
• Andrea Oberhuber (dir.), Claude Cahun: contexte, posture, filiation. Pour une esthétique de l'entre-deux, Université de Montréal, département des littératures de langue française, collection «Paragraphes», Montréal, 2007.
• Anne Egger, Claude Cahun, l'antimuse, préface de Richard Walter, Les Hauts-Fonds, Brest, 2015. ISBN 9782919171125
• Federica Muzarelli, Femmes photographes, émancipation et performance (1850-1940), éditions Hazan, 2009. ISBN 9782754103473
• Rupert Thomson, Jamais d'autre que toi, éditions Actes Sud, 2019. ISBN 9782330128609
• Pour une esthétique de l'émancipation de Isabelle Alfonsi

Artikuluak

• Andrea Oberhuber, «Claude Cahun, Marcel Moore, Lise Deharme and the Surrealist Book», dans History of photography, Londres, 2007, vol. 31, 1 zk., 40-56 or.
• Christy Wampole, «The Impudence of Claude Cahun», dans L'Esprit créateur, vol. 53, no. 1 (printemps 2013), 101-113 or.
• Joël Gayraud, «Lucy Schwob, rebelle», in Empreintes, 26 zk., revue de la Galerie l'Usine, Paris, octobre 2015.

Erakusketa-katalogoak

• François Leperlier eta Elisabeth Lebovici, Claude Cahun photographe, Parisko arte modernoko museoa, 1995, 169 or. Erakusketa 1995eko ekainetik irailera.
• Juan Vicente Aliaga, Patrice Allain, Tirza Latimer et François Leperlier, Claude Cahun, Hazan/éditions du Jeu de Paume, Paris, 2011, 240 or. Erakusketa 2011ko maiatzetik irailera.

Ikus-entzunezkoa

• Playing a Part: The Story of Claude Cahun, de Lizzie Thynne, Beta (UK), 2004, 45 min Créteilgo Films de femmes jaialdian aurkeztua, 2006an. Claude Cahunen bizitzako zenbait eszena dramatizatuak.
• Lover Other – The story of Claude Cahun et Marcel Moore de Barbara Hammer, 2006< Lover Other - The story of Claude Cahun and Marcel Moore. .
• Claude Cahun. Elle et Suzanne, Fabrice Mazeren filma, 2015.
• Claude Cahun et Marcel Moore: une résistance surréaliste, France Culture, 2021eko ekainaren 12a Le soldat sans nom : épisode 1/2 du podcast Claude Cahun et Marcel Moore : une résistance surréaliste. .

Lotutako artikuluak

• Emakumeen lekua arte garaikidean - XX.
• Schwob familia

• Claude Cahun Home Page
• Claude Cahunen biografia berriari buruzko artikulua, François Leperlierrek. Fayard argitaletxean argitaratu zen 2006ko maiatzean.
• Claude Cahun dans l'anthologie permanente du blog Poezibao
• Bretonnes d'influence. Claude Cahun, la surréaliste [Podcast]
• Claude Cahunen 127. urteurreneko Google Doodle

Kanpo estekak