Janina Altman | |
---|---|
Bizitza | |
Jaiotzako izen-deiturak | Janina Hescheles |
Jaiotza | Lviv, 1931ko urtarrilaren 2a |
Herrialdea | Polonia Israel (1950 - |
Heriotza | Haifa, 2022ko uztailaren 24a (91 urte) |
Hobiratze lekua | Sde Yehoshua (Kfar Samir) cemetery (en) |
Familia | |
Aita | Henryk Hescheles |
Familia | ikusi
|
Hezkuntza | |
Heziketa | Technion - Israelgo Teknologia Institutua 1962) kimikan doktorea |
Hizkuntzak | hebreera poloniera ingelesa |
Jarduerak | |
Jarduerak | saiakeragilea, kimikaria eta idazlea |
Enplegatzailea(k) | Municheko Teknologia Unibertsitatea Weizmann Zientzia Institutua Technion - Israelgo Teknologia Institutua |
Kidetza | Beltzez Jantzitako Emakumeak |
Sinesmenak eta ideologia | |
Alderdi politikoa | Maki |
janinahesheles.tumblr.com… |
Janina Altman, Hescheles jaioa (Lviv, Ukraina, 1931ko urtarrilaren 2a - Haifa, 2022ko uztailaren 24a) giza eskubideen aldeko aktibista eta kontzentrazio-esparru batean izandako kimikari eta idazle poloniar-israeldarra izan zen.
Janina Altman Poloniako familia judu batean jaio zen. Bere ama, Amalia Blumenthal, hebreerazko irakaslea zen. 1943ko maiatzean bere buruaz beste egin zuen Janowska kontzentrazio-esparruan[1] bertako hospitaleko langile batzuekin batera. Haren aitak, Henryk Heschelesek, Leopoliseko egunkari garrantzitsuenetakoa den Chwila[2] polonieraz argitaratzen zen egunkari sionista zuzentzen zuen Bigarren Mundu Gerra baino lehen eta 1941eko uztailean hil zuten, alemanen okupazioaren lehen egunetako progromo batean.
Janina Altman ere Janowska eremuan sartu zuten, eta han idatzi eta presoei errezitatzen zizkien bere poemak. Honek kontzentrazio esparruan literatura-bilera klandestinoak antolatzen zituen Michael Borwicz idazlearen arreta piztu zuen. Zegota izeneko Juduei Laguntzeko Batzordean[3] aktibo zeuden Poloniako erresistentziako Michael Borwicz-en lagunek beraien ihesa antolatu zuten 1943ko urrian. Krakoviako zenbait familiak ezkutuan gorde zituzten, 1944ko urrian, Jadwiga Strzaicheckak Poroninen kudeatzen zuen umezurztegian harrera egin zioten. Gerra amaitu ondoren Sopotera eraman zuten eta han gelditu zen 1949an batxilergoa amaitu zuen arte.
Umezurztegian zegoen bitartean, Maria Hochberg-Marianska eta Borwiczen eskaerari erantzunez, Janinak memoriak idatzi zituen. Memoria horiek 1946an argitaratu zituen Poloniako Juduen Batzordeak, Oczyma dwunastoletniej dziewczyny (Hamabi urteko neska baten begiekin) izenburuarekin[4] . Varsoviako Juduen Institutu Historikoaren[5] ekimenez, liburu hau alemanera, gaztelaniara, katalanera, finlandierara eta ukrainerara itzuli zen. Janowska kontzentrazio eremuan egindako memoriei buruz esan izan da Primo Leviren kontakizunak bezain zorrotzak direla. Janina eta Levik beste kimikaria zen eta bera urte batzuk geroago izango da).[6]
1950. urtean Janinak Israelera emigratu zuen. Haïfako Technion Institutu Teknologikoan[7] kimika ikasti zuen, eta 1962an kimikako doktoretza lortu zuen kimika organikoko tesi batekin. Ondoren, Technion berean, Weizmann Zientzia Institutuan[8] eta Municheko Teknologia Unibertsitatean lan egin zuen. Alemanian egindako egonaldiaren ondorioz, alemaniar zientzialariek nazien garaian izan zuten jarrerari buruzko hausnarketa egin zuen. Horren emaitza 2007an Arrosa zuria monografia izan zen, erretiratu ondoren idatzi eta ingelesera eta alemanera itzuli zena.[9]
Janina Altman senarrarekin bizi da Haifan, eta bi seme-alaba dituzte, biak matematikariak eta Frantzian bizi direnak. Israelgo Alderdi Komunistako (Maki)[10] kide izan zen 1973an desagertu zen arte, eta lehengo intifada ezkeroztik (1987-1991), Beltzez Jantzitako Emakumeak mugimendu bakezaleko partaide da.[11] Janina Altmanek Llíria eta Castelló de la Plana bisitatu zituen 2013. urtean, Hamabi urteko neskato baten begietatik liburuaren edizio katalana argitaratzean. Azken hiri horretan bere bizipenak azaldu zizkien Vicent Castell Domènech BHIko ikasleei.[12]