Lizarraldea

Lizarraldea
Euskal Herria
Deierri inguruak.
Administrazioa
Herrialdea	Nafarroa
Udalerriak	42
Herri handiena	Lizarra
Geografia
Koordenatuak	42°40′18″N 2°05′51″W / 42.6716°N 2.0976°W / 42.6716; -2.0976
Azalera	1.105,09 km²
Demografia
Dentsitatea	ERROREA: ezin izan da automatikoki kalkulatu, arazoa konpontzeko egin klik hemen biztanle/km²

Lizarraldea ([lis̻aralðe.a]) Nafarroako mendebaldean dagoen eskualde edo azpizona bat da, Nafarroako eskualdeak antolatzen dituen Nafarroa 2000 zonifikazioaren arabera. Horrela, Vianaldeak edo Estellerri Mendebaldeak eta Lizarraldeak edo Estellerri Ekialdeak, Estellerria izeneko zona osatzen dute. Arabako mugan dago kokatua.

Lizarraldea azpizonak, zonifikazio plan berbereko Vianaldea eta Ebro Garaiko Erribera azpizonek gehi Goñerri, Girgillao eta Artazu udalerriek, aurreko Lizarrako merindadearen lurralde bera hartzen dute.

Geografia

Mugakideak

Eskualde mugakideei dagokienez, honako hauek ditu: iparraldean Sakana, ipar-ekialdean Iruñerria, erdi-ekialdean Garesaldea, hego-ekialdean Tafallaldea, hegoaldean Erribera Garaia, hego-mendebaldean Vianaldea eta ipar-mendebaldean Arabako Mendialdea.

Ingurune naturala

Ega ibaiak eskualdea zeharkatzen du, Arabatik etorrita, Antzin, Legaria, Murieta, Zubielki, Arbeitza, Lizarra, Lerin, Cárcar eta Andosilla herrietatik pasatzen Ebro ibaiarekin bat egiteko bidean. Allozko urtegia ere aipatzekoa da, Nafarroa Garaia osoko handienetarikoa.

Urbasa-Andia natura parkea zonaldeko iparraldean dago kokatuta, Beriain (1.492 m) eta Dulantz (1.243 m) tontorrekin, beste batzuen artean. Halaber, erdialdean Lokiz mendilerroa dugu, Okomendia (1.258 m) gailurrarekin, eta modu bakartuan Jurramendi (1.045 m).

Euskara

Euskarari buruzko Foru Legean xedatuaren arabera, eskualde honetako udalerriak eremu ez euskaldunean nahiz eremu mistoan daude kokatuta. Horrela, eremu bakoitzean dauden udalerriak hurrengoak dira:

Eremu mistoa

Guztira 22 udalerri:

Abartzuza, Deierri, Gesalatz, Jaitz, Lezaun eta Lizarra, hasiera batetik.

Abaigar, Allin, Ameskoabarrena, Antzin, Aranaratxe, Arellano, Deikaztelu, Eulate, Larragoa, Metauten, Mirafuentes, Murieta, Oteitza, Villatuerta, Zirauki eta Zuñiga, 2017tik aurrera.

Eremu ez euskalduna

Guztira 21 udalerri:

Aberin, Aiegi, Allo, Arroitz, Barbarin, Etaiu, Iguzkitza, Lana, Legaria, Los Arcos, Lukin, Mañeru, Mendaza, Morentin, Mues, Nazar, Oko, Olexoa, Piedramillera, Sorlada eta Villamayor de Monjardín, 1986tik hona.

Elkarteak

2007an Garean Euskaldunon Elkartea sortu zuten Lizarran, hizkuntza sustatu eta normalizatzeko. Hasieratik aldizkaria argitaratzeari ekin zioten eta, bost urte geroago, bloga ipini zuten martxan. 2017an, azkenik, baliabide guztiak bateratu zituzten webgunea bakar batean, hala Lizarraldean nola Izarbeibarrean ere barne hartzen dituena.

Udalerriak

Lizarraldeak dituen 43 udalerriak hauek dira, alfabetikoki ordenatuta eta 2011ko biztanleen kopurua agertzen delarik:

• Abaigar: 101 biztanle.
• Abartzuza: 548 biztanle.
• Aberin: 390 biztanle.
• Aiegi: 1.987 biztanle.
• Allin: 854 biztanle.
• Allo: 1.046 biztanle.
• Ameskoabarrena: 793 biztanle.
• Antzin: 379 biztanle.
• Aranaratxe: 88 biztanle.
• Arellano: 196 biztanle.
• Arroitz: 1.106 biztanle.
• Barbarin: 65 biztanle.
• Deierri: 1.516 biztanle.
• Deikaztelu: 689 biztanle.
• Etaiu: 81 biztanle.
• Eulate: 334 biztanle.
• Gesalatz: 456 biztanle.
• Iguzkitza: 332 biztanle.
• Jaitz: 117 biztanle.
• Lana: 195 biztanle.
• Larragoa: 111 biztanle.
• Legaria: 110 biztanle.
• Lezaun: 268 biztanle.
• Lizarra: 14.056 biztanle.
• Los Arcos: 1.213 biztanle.
• Lukin: 126 biztanle.
• Mañeru: 415 biztanle.
• Mendaza: 344 biztanle.
• Metauten: 288 biztanle.
• Mirafuentes: 50 biztanle.
• Morentin: 133 biztanle.
• Mues: 95 biztanle.
• Murieta: 337 biztanle.
• Nazar: 52 biztanle.
• Oko: 70 biztanle.
• Olexoa: 56 biztanle.
• Oteitza: 957 biztanle.
• Piedramillera: 47 biztanle.
• Sorlada: 66 biztanle.
• Villamayor de Monjardín: 136 biztanle.
• Villatuerta: 1.125 biztanle.
• Zirauki: 506 biztanle.
• Zuñiga: 97 biztanle.

Kultura ondarea

• Alde Zaharra (Lizarra)
• Aramendiako Guruztokia
• Done Mikel eliza (Lizarra)
• Gobernadorearen Jauregia (Lizarra)
• Hilobi Santuaren eliza (Lizarra)
• Irantzuko monasterioa
• Iratxeko monasterioa
• San Pedro Ruakoaren auzoa
• Santa Maria eliza (Lizarra)
• Zalatanbor gaztelua

Ikus, gainera

• Lizarrako merindadea
• Nafarroako eskualdeak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa

Kanpo estekak

• Lizarra eta Estellerriko komunitate euskaldunaren webgunea.
• "Gurpil zoroa eten eta irauli nahian" (Berria, 2021/08/17).