William George Armstrong

William George Armstrong
	; Irudi gehiago
; Institution of Civil Engineers (en) lehendakari
High Sheriff of Northumberland (en)
Lorden Ganberako kidea
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	William George Armstrong
Jaiotza	Newcastle upon Tyne, 1810eko azaroaren 26a
Herrialdea	Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
Bizilekua	Cragside
Heriotza	Northumberland, 1900eko abenduaren 27a (90 urte)
Hobiratze lekua	Haw Hill Burial Ground (en)
Familia
Aita	William Armstrong
Ama	Anne Potter
Ezkontidea(k)	Margaret Ramshaw (en) (1835eko maiatzaren 1a -
Haurrideak	ikusi Anne Armstrong (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Newcastle University (en) ; King James I Academy (en) ; Royal Grammar School (en)
Jarduerak
Jarduerak	ingeniaria, asmatzailea, ekintzailea, ingeniari zibila, abokatua, ingeniari mekanikoa eta politikaria
Jasotako sariak	ikusi Royal Societyko kidea ; Companion of the Order of the Bath ; Albert Medal (1878) ; Knight Bachelor ;
Kidetza	Royal Society; Suediako Zientzien Errege Akademia

William George Armstrong, Armstrong lehen baroia (1810eko azaroaren 26a - 1900eko abenduaren 27a) industrialari eta ingeniari britainiarra izan zen, eta Armstrong Whitworth enpresa mekanikoa sortu zuen Tynesiden. Zientzialari, asmatzaile eta filantropo ospetsua ere izan zen. Richard Norman Shaw arkitektoarekin lankidetzan, Northumberland-eko Cragside etxea eraiki zuen, hidroelektrizitateak argiztatutako munduko lehen etxea. Artilleria modernoaren asmatzailea dela uste dute.

Zalduntasuna jaso zuen 1859an, britainiar gobernuari armen patenteak eman ondoren. 1887an, Viktoria erreginaren Urrezko Jubileuaren urtean, nobleziara igo zuten Cragsideko Armstrong baroia bezala.

Hasierako urteak

Armstrong Newcastle upon Tyne-n jaio zen 9 Pleasant Row-n, Shieldfield-en, hiriaren erdigunetik kilometro batera. Jaio zen etxea jada existitzen ez den arren, inskripzioa duen granitozko plaka batek zegoen lekua markatzen du. ^[1] Garai hartan, eremua, landa-eremua zen. Bere aita, William ere deitua, Newcastle kaiko arto merkataria zen, Newcastleko gizartearen mailan igo zena 1850ean hiriko alkate izateko. Anne arreba zaharrago batek, 1802an jaioa, bere amaren izena jaso zuen, Addison Potter-en alaba.

Armstrong Royal Grammar Schoolen ikasi zuen , Newcastle upon Tyne-n, hamasei urte bete zituen arte, Bishop Auckland Grammar School- era bidali zuten arte. Han zegoela, askotan William Ramshaw-en inguruko ingeniaritza lanak bisitatu zituen. Bisitetan, bere emaztea izango zena, Margaret, Ramshaw-en alaba ezagutu zuen, bera baino sei urte zaharragoa.

Armstrongen aitak semeak zuzenbidea ikasi behar zuela pentsatu zuen, ^[2] beraz, Armorer Donkinera bidali zuten, bere aitaren lagun abokatu batekin. Bost urte eman zituen Londresen zuzenbide ikasketak egiten eta Newcastle-ra itzuli zen 1833an. 1835ean Donkinen negozioko bazkide bihurtu zen eta enpresa Donkin, Stable eta Armstrong bihurtu zen. Margaret Ramshawekin ezkondu zen 1835ean, eta etxea eraiki zuten Jesmond Denen, Newcastleko ekialdeko muturrean. Hamaika urtez lan egin zuen abokatu gisa, baina bere denbora librean ingeniaritzarekiko interes handia erakutsi zuen, "Armstrong Makina Hidroelektrikoa" garatuz 1840 eta 1842 artean. ^[3]

Karrera aldaketa

Armstrong arrantza zale amorratua zen, eta Dentdaleko Dee ibaian, Penino mendietan, arrantzan ari zela, gurpil hidrauliko bat ikusi zuen martxan, marmolezko harrobi bat energiaz hornitzen ari zela, eta bere ahalmenaren zati handi bat alferrik galtzen ari zela iruditu zitzaion. Newcastlera itzuli zenean, urak bultzatutako motor birakari bat diseinatu zuen, bere lagun Henry Watsonen High Bridgeko lantegietan eraikiko zena. Zoritxarrez, motorrak ez zuen inolako interesik sortu. Armstrongek, ondoren, pistoizko motor bat garatu zuen birakari baten ordez, eta garabi hidrauliko bati eragiteko egokia izan zitekeela erabaki zuen. 1846an zientzialari afizionatu gisa egindako lana aitortu zioten Royal Societyko hautatua izan zenean.

1845ean urruneko urtegietatik Newcastle-ko etxeetara ura hornitzeko plana ezarri zuten. Armstrongek plan horretan parte hartu zuen eta Newcastle Korporazioari proposatu zion hiriaren beheko partean gehiegizko uraren presioa berak egokitutako portuko garabi bat elikatzeko erabil zitekeela. Bere garabi hidraulikoak ohiko garabiek baino azkarrago eta merkeago deskarga zitzakeela aldarrikatu zuen. Korporazioa ados zegoen bere iradokizunarekin eta esperimentuak arrakasta izan zuenez, beste hiru garabi hidrauliko instalatu zituzten kaian.

Bere garabi hidraulikoaren arrakastak bultzatu zuen Armstrongek garabiak eta bestelako ekipo hidraulikoak fabrikatzeko negozio bat sortzea pentsatzera, eta horrek zuzenbidearen praktikatik alde egitera eraman zuen. Donkin, bere legezko lankideak, karrera aldaketan lagundu zion, enpresa berriari laguntza ekonomikoa emanez. 1847an, W.G. Armstrong & Company-k 22.260 m² -ko lursaila erosi zuen ibaiaren ondoan Elswick-en, Newcastle-tik gertu, eta han lantegi bat eraikitzen hasi zen. Enpresa berriak Edinburgh eta North Railway eta Liverpooleko portuko garabi hidraulikoen eskaerak ^[4], baita Grimsbyko kaiko ateetarako makina hidrauliko bat ere. Laster zabaltzen hasi zen enpresa. 1850ean 45 garabi ekoiztu zituen eta handik bi urtera 75, mendearen gainerako urteetan 100 garabi batez beste. 1850ean, 300 gizon baino gehiago zeuden lantegian lantzen, baina 1863rako 3.800 izatera iritsi ziren. Konpainia laster dibertsifikatu zen zubien eraikuntzan, eta lehen eskaeretako bat Inverness zubia izan zen, 1855ean amaitu zena.

Metagailu hidraulikoak

Armstrong metagailu hidraulikoaren garapenaz arduratu zen. Garabia hidraulikoa erabiltzeko uraren presioa eskuragarri ez zegoenean, Armstrongek ur-dorre goratuak eraiki ohi zituen presiozko ur hornidura emateko, hala nola Grimsbyko kaiko dorrea. Hala ere, New Holland-en (Humber) erabltzeko garabiak hornitzerakoan ezin izan zuen halakorik egin hareazko lurrean zimendatzeko baldintza txarrak zirela eta. Asko pentsatu ondoren, pisu metagailua asmatu zuen, burdinurtuzko zilindro bat, pisu oso handia eusten zuen pistoi batekin hornitua. Pistoia poliki-poliki igotzen zen, ura xurgatuz, pisuaren beheranzko indarra nahikoa izan arte beheko ura presio handiko hodietan sartzeko. Metagailua asmakizun oso esanguratsua izan zen, eta ikusgarria ez bada ere, hurrengo urteetan aplikazio ugari izan zituen.

Armamentua

1854an, Krimeako gerran, Armstrongek britainiar armadak bere kanpaina-kanoi astunak maniobratzeko izan zituen zailtasunei buruz irakurri zuen. Kanpaina-kanoi arinagoa eta mugikorragoa sortzea eta zehaztasun handiagoarekin diseinatzea erabaki zuen. Atzekargako arma^[2] bat eraiki zuen kanoi ildaskatu sendo batekin, burdin forjatuz egina, altzairuzko barne-estaldura bat bilduz, ordura arte erabilitako kanoi-bolen ordez obusak jaurtitzeko diseinatua.. 1855ean gobernuko batzorde batek ikuskatzeko bost librako kanoia zuen. Arma arrakastatsua izan zen probetan, baina batzordeak uste zuen kalibre handiko artilleria bat behar zela, Armstrongek 18 librako kanoi bat eraiki zuen diseinu berarekin.

Proben ondoren, arma hau aurkarien kanoi guztien gainetik zegoela adierazi zen. Armstrongek armaren patentea gobernu britainiarrari eman zion, haren diseinuaz baliatu beharrean. Horren ondorioz, Armstrong zaldun izendatuko zuten, 1859. urtean Viktoria erreginari aurkeztutako titulua. Armstrong Gerra Sailean sartu zen artilleriako ingeniari gisa. Interes gatazka saihesteko bere enpresak armak fabrikatzen bazituen, Armstrong-ek Elswick Ordnance Company izeneko konpainia bereizi bat sortu zuen eta bertan ez zuen interes ekonomikorik. Konpainia berriak britainiar gobernurako armak fabrikatzea onartu zuen eta kito. Bere kargu berriaren arabera, Woolwicheko armategi zaharra eguneratzeaz arduratu zen, Elswick-en diseinatutako armak eraiki ahal izateko.

Hala ere, arma berriak arrakasta handia izateko zorian zegoela zirudienean, oposizio handia sortu zen, armadaren barruan eta arerioen fabrikatzaileen artean, batez ere Manchesterreko Joseph Whitworth-en eskutik. Kanoi berria erabiltzeko zailegia, garestia eta arriskutsua zen edo maiz konpondu behar zela zioten istorioak argitaratu ziren. Hori guztia Armstrongen aurkako kanpaina bateratua zela zirudien, eta gobernuko hainbat batzorderen aurrean erreklamazio horiek guztiak gezurtatzeko gai izan zen, baina etengabeko kritikak oso nekagarriak eta etsigarriak iruditu zitzaizkion. 1862an, gobernuak kanoi berria agintzeari uztea erabaki zuen eta aurrekarga sistemara itzultzea erabaki zuen. Gainera, eskaera gero eta txikiagoa zela eta, etorkizuneko arma aginduak Woolwich-en hornituko lirateke, Elswick-i eskaera berririk gabe utziz. Azkenik, gobernuarekin konpentsazio bat adostu zen enpresaren negozio galeragatik, legitimoki bere produktuak atzerriko potentziei saltzera pasa zena. Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibilean armak bi aldeei saldu zizkieten espekulazioak ez zuen oinarririk izan. ^[5]

Gerraontziak

1864an, bi konpainiak, W.G. Armstrong & Company eta Elswick Ordnance Company, batu ziren Sir W.G. Armstrong & Company sortzeko. Armstrongek Gerra Bulegoan bere lanpostua utzi zuen, beraz jada ez zegoen interesen gatazkarik. Konpainiak itsas armetara bideratu zuen arreta. 1867an, Armstrongek akordio bat lortu zuen Charles Mitchell Low Walkerreko ontzi-eraikitzailearekin, Mitchellek gerraontziak eraikiko zituen eta Elswickek armak emango zituen. Bere lehen ontzia, 1868 urtean eraikia, HMS Staunch kanoiontzia izango litzateke.

1876an, Newcastleko zubiak (XVIII. mendean eraikia) Elswickeko tailerretara itsasontzietarako sarbidea mugatzen zuenez, Armstrongen konpainiak zubi birakari berria eraikitzeagatik ordaindu zuen, eta horrela gerraontziek Elswick-en armak instalatu ahalko zituzten. 1882an, Armstrongen konpainiak Mitchell-ekin bat egin zuen Sir William Armstrong, Mitchell and Co. Ltd. eratzeko eta 1884an ontziola ireki zuten Elswick-en, gerraontzien ekoizpenean espezializatzeko. Ekoizitako lehen ontziak Austria-Hungariako itsas armadarako Panther eta Leopard torpedo ontziak izan ziren. Elswick-en ekoiztutako lehen gerra ontzia 1887an ureratutako HMS Victoria izango zen. ^[6] Ontziari hasiera batean "Renown" deitu behar zitzaion, baina izena aldatu egin zen Erreginaren UrrezJo jubileuaren omenez. Armstrongek sinbolikoki egin zituen itsasontzian lehenengo eta azken errematxeak. Ontziak ez zuen zorterik izan, 1893an HMS Camperdown-ekin talka egin baitzuen eta hondoratu egin zen 358 gizon galtzearekin, Sir George Tryon almiranteordea barne. Elswick ontziolako bezero nagusietako bat Japonia izan zen, hainbat gurutzaontzi eskuratu zituelarik, horietako batzuek Errusiako flota garaitu zuten Tsushimako guduan 1905ean. Borrokan erabilitako arma japoniar guztiak Elswick-en eraiki zirela aldarrikatu zen, garai hartan gerraontzi bat eraiki eta guztiz armatu zezakeen munduko ontziola bakarra.

Elswick-eko obrek aurrera egiten jarraitu zuten eta 1870erako milia bateko hiru laurden luzatzen ziren ibaiertzean zehar. Elswick-en populazioa, 1851. urtean 3.539 biztanleko zen, eta 27.800 izatera iritsi zen 1871rako. 1894an, Elswick-ek ponpatzeko lurrunezko makinak, metagailu hidraulikoak eta motor hidraulikoak eraiki eta instalatu zituen Londreseko Tower Bridge funtzionatzeko. 1897an, konpainiak Armstrongen arerio ohiaren, Joseph Whitworth-en, konpainiarekin bat egin zuen, eta Sir WG Armstrong, Whitworth & Co Ltd bihurtu zen. Whitworth ordurako hilda zegoen.

Armstrongek ingeniari bikain ugari bildu zituen Elswick-en. Horien artean, Andrew Noble eta George Wightwick Rendel nabatmentzen ziren, eta euren armen antolamenduaren eta dorretzen kontrol hidraulikoaren diseinuak mundu osoan hartu egin zituzten. Rendelek gurutzaontzien kontzeptua gerraontzi gisa aurkeztu zuen. Lehia handia izan zen Nobleren eta Rendelen artean, Armstrongen heriotzaren ondoren agerian geratu zena.

Bere etxe berria Cragside izena zuen, eta urteen poderioz, jabetza etxearen inguruan zabaldu zuen. Azkenean, etxaldeak 1,729 acre (7.00 km²) zituen. Zazpi milioi zuhaitz landatu zituen, bost laku artifizial eraiki eta 31 mile (50 km) zalgurdien bideetan. Aintzirak energia hidroelektrikoa sortzeko erabiltzen ziren eta etxea energia hidroelektrikoz argitzen munduko lehena izan zen, Joseph Wilson Swan asmatzaileak emandako goritasun-lanparak erabiliz.

1887an nobleziara igo zuten Northumberland konderriko Cragsideko "Armstrong baroia". Bere azken proiektu nagusia, 1894an hasia, Northumberland kostaldean zegoen Bamburgheko gaztelua^[7] erostea eta zaharberritzea izango zen, Armstrong familiaren eskuetan jarraitzen duena. Bere emaztea, Margaret, 1893ko irailean hil zen, Jesmonden etxean. Armstrong Cragside-n hil zen 1900eko abenduaren 27an, laurogeita hamar urte zituela. Rothburyko hilerrian lurperatu zuten, bere emaztearekin batera. Bikoteak ez zuen seme-alabarik izan eta Armstrongen oinordekoa William Watson-Armstrong iloba zen. Bere ehengob egikoa, Andrew Noble, oinordeko bihurtu zen konpainiaren zuzendaritzan.