مجموعهٔ تمایزی (انگلیسی: Cluster of differentiation) که با نامهای دیگری همچون «مجموعهٔ تمایزگذاری»، «دستههای متمایزکننده»، «خوشه جدایش» و «مارکرهای تمایزی» هم شناخته میشوند و با حروف اختصاری «CD» نمایش داده میشوند، یک پروتوکل است که جهت شناخت و تمایز ملکولهای سطحی سلول بکار میرود و هدفِ علم «فنوتایپینگ ایمونولوژیک» سلولی است.[۱]
از لحاظ فیزیولوژیک، ملکولهای «CD» کارکرد متفاوتی دارند و بیشتر، نقشِ گیرنده و لیگاند را در سطح سلول ایفا میکنند.
البته برخی از ملکولهای «CD» نقشی در پیامرسانی (سیگنالینگ) سلولی ندارند و کارکردهای دیگری نظیر چسبندگی سلولبهسلول دارند.
در انسان، ملکولهای «CD» تا عدد ۳۷۱، شمارهگذاری شدهاست. (تا آوریل ۲۰۱۶ میلادی).[۲][۳]
از روشهای گوناگونی برای تعیین فنوتیپ سلولهای ایمنی استفاده میشود که از آن میان میتوان به فلو سایتو متری اشاره نمود.
نوع سلول | نشانگر CD مربوط به آن |
سلولهای بنیادی | CD34+, CD31-, CD117 |
تمامی انواع گلبول سفید | CD45+ |
گرانولوسیت | CD45+, CD11b, CD15+, CD24+, CD114
+, CD182+[۴] |
مونوسیت | CD4, CD45+, CD14+, CD114 |
لنفوسیت تی | CD45+, CD3+ |
لنفوسیت تی کمککننده | CD45+, CD3+, CD4+ |
لنفوسیت تی تنظیمکننده | CD4، CD25 و FOXP3 (یک فاکتور رونویسی) |
لنفوسیت تی کشنده | CD45+, CD3+, CD8+ |
لنفوسیت بی | CD45+, CD19+, CD20+, CD24+, CD38, CD22 |
پلاکت | CD45+, CD61+ |
سلول کشنده طبیعی | CD16+, CD56+, CD3-, CD31, CD30, CD38 |