A loita canaria é un deporte de loita tradicional orixinario das Illas Canarias (España).
Caracterízase pola habilidade para aproveitar a forza do contrario e por non buscar ferilo, senón desequilibralo ata facerlle tocar o chan con calquera parte do seu corpo que non sexan as plantas dos seus pés. Para crebar a estabilidade do rival non se permite a loita no chan, como ocorre con outras modalidades, nin ningunha clase de chaves ou estrangulamentos.
Cando dous loitadores se atopan no centro do terrero estreitan as súas mans en sinal de amizade, nobreza e tradición. Inician o agarre colocándose fronte a fronte e cada un introduce a súa man esquerda no remango dereito do pantalón do opoñente. Inclinan os seus corpos cara a adiante pola cintura, ata quedar os seus ombreiros dereitos xuntos, á mesma altura. Colocando os brazos dereitos en posición vertical, unen as palmas das mans e báixanas ata tocar o chan coas puntas dos dedos. Validada esta secuencia polo árbitro, este dará o sinal de comezo da agarrada facendo soar o seu chifre.
A loita desenvólvese dentro dun círculo, que pode ser de area, terra ou outros materiais, denominado terrero, cuxos dous círculos céntricos teñen unhas dimensións mínimas que han de ser de 16 e 18 metros de diámetro respectivamente. Nel, dous loitadores enfróntanse agarrados intentando derrubarse.
Anteriores á conquista, os aborixes das distintas illas non tiñan practicamente contacto entre si, e este tipo de loita estendíase polas diferentes illas. Xa que logo, a loita debeu xurdir primeiro no continente e máis tarde produciuse a chegada dos poboadores. Sábese que no norte de África existen loitas similares, que puidesen emparentarse coa loita que os antigos canarios practicaban nas Canarias. É un dos legados máis importantes que, desde o pobo aborixe das illas, chegou ata os nosos días. Cronistas e escribáns da conquista das Canarias pola Coroa de Castela falan da loita como unha das características máis destacadas da poboación autóctona.
Frei Espinosa, un dos primeiros historiadores que estivo en Tenerife cando a cultura guanche permanecía aínda case intacta, constata a existencia da loita aborixe.
Os especialistas e historiadores da loita canaria dividiron a súa evolución en tres etapas:
En loita canaria, unha maña é un movemento ou conxunto de movementos co único fin de derrubar ao contrario sen golpealo. Para iso poden utilizarse tanto pernas, brazos e movementos do corpo sempre que respecten as regras establecidas. Podemos dividir as mañas en tres grupos:
Son aquelas que consisten en aferrarse a algunha parte do corpo do contrario para tratar de derrubalo levantándoo e facendo que perda o equilibrio. Exemplos destas mañas son: collida de coxa, collida de nocello, collida de curva, cucharón, sacón (de aire, de camisa e de sobaco) e a cadeira.
Son aquelas que consisten en bloquear o movemento dalgunha parte do corpo do contrario, tanto cos brazos como coas pernas, para desestabilizalo e levalo á area sen chegar ao estrangulamento ou luxación. Algúns exemplos son toque por dentro, toque para atrás, toque por fóra, garabato, tropezóns, pardelera ou burricana.
Son aquelas que consisten en mover o corpo para desviar a acción do contrario e coa propia forza do mesmo desestabilizalo. Algúns exemplos son desvío, tronchada, toque por dentro, baleiro ou can.