Արտաբույնք
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Արտաբույնք | |||
 Սմբատաբերդը | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Վայոց ձորի մարզ | ||
| Համայնք | Վայոց Ձորի մարզ և Հայկական մարզ | ||
| Այլ անվանումներ | Եղեգիս | ||
| ԲԾՄ | 1700 մ | ||
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
| Բնակչություն | 984[1] մարդ (2011) | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| |||
Արտաբույնք, գյուղ Հայաստանի Վայոց ձորի մարզի Եղեգնաձորի տարածաշրջանում[2], մարզկենտրոնից 17 կմ հյուսիս, Եղեգիս գետի վտակներից մեկի աջ ափին։
Աշխարհագրական դիրք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այն գտնվում է Եղեգնաձոր-Սելիմ մայրուղու հյուսիսարևելյան մասում։ Հեռավորությունը մարզկենտրոն Եղեգնաձոր քաղաքից 17 կմ է, հանրապետական նշանակության ճանապարհից՝ 6 կմ։ Համայնքը հյուսիսից սահմանակից է Հորբատեղի գյուղական համայնքին, հարավից՝ Շատինի գյուղական համայնքին, արևելքից՝ Եղեգիսի գյուղական համայնքին և արևմուտքից՝ Սալլիի գյուղական համայնքին։
Գյուղը ծովի մակերևույթից 1700 մ բարձրության վրա է։ Հաճախակի են չորային, երաշտի տարիները։
Գյուղից վերև բարձրաբերձ գագաթներով սարեր են, որոնց լանջերից բխող աղբյուրները խմելու և ոռոգման ջուր են մատակարարում գյուղին։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կլիման ձմռանը ցրտաշունչ է, ամռանը՝ զով։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գյուղի անվան հետ առնչվող գրառումները հայ պատմագրության մեջ հիշատակվում են 5-րդ դարից։ Եղեգիս գյուղի 1500-ից ավելի տարիների գոյության փաստը անժխտելի է։ 1828 թվականին Խոյ գավառից թվով 38 ընտանիք վերահաստատվում է Էրդափին գյուղում։
Գյուղի միջով հոսում է Եղեգիս գետի Էլեգիս վտակը։ Գյուղի արևելյան կողմում բարձրանում է հսկա լեռնային պատնեշը, որի վրա գտնվում է Սմբատաբերդ ամրոցը որը կառուցվել է 12-րդ դարում և եղել է Օրբելյանների ոստանը։ Բերդը կոչվել է Սյունյաց տան իշխան Սմբատի անունով։
Սմբատաբերդից հյուսիս-արևմուտք գտնվում է Ցախաց քար եկեղեցական համալիրը, որը կառուցվել է Աբբաս Բագրատունու օրոք 10-րդ դարում։
Բնակչություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Արտաբույնքի մշտական բնակչությունը կազմել է 984, առկա բնակչությունը՝ 970 մարդ[1]։ Բնակիչները հայեր են, որոնց նախնիները 1829-1830 թթ.-ին եկել են Խոյի շրջանի Խոյունց գյուղից։ Արտաբույնքի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում՝ ստորև[3].
| Տարի | 1831 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 172 | 530 | 780 | 1055 | 941 | 1107 | 1023 | 1042[4] | 1077 | 984[1] |
Տնտեսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գյուղի բնակչության սեռային կազմում կանայք կազմում են 554, իսկ տղամարդիկ` 591։ Գյուղն ունի առկա 438 տնտեսություն։
Գյուղի տնտեսության գլխավոր ճյուղը գյուղատնտեսությունն է։ Հիմնականում զբաղվում են հողագործությամբ և անասնապահությամբ։ Արոտավայրերը զբաղեցնում են 1136.8 հեկտար տարածք, վարելահողերը` 6.9 հեկտար, խոտհարքերը՝ 197 հեկտար։
Պատմամշակութային կառույցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արտաբույնքում է գտնվում «Ցախաց քար» վանական համալիրը (XI դար), Սմբատաբերդ ամրոցը (X դար), սբ. Աստվածածին եկեղեցին (1321 թ.), , «Չռի ժամտունը» (XIII դար), XIII դարի ամրոցը, մ.թ.ա. 2-րդ-1-ին հազարամյակի կիկլոպյան ամրոցը և X-XVI դարերի խաչքարեր։
Գյուղի շրջակայքում են գտնվում և խաչքարեր (IX-XIII դարեր)։
-
Սմբատաբերդ -
Սմբատաբերդ -
Ցախացքարի Ս. Կարապետ -
Ցախացքարի Ս. Նշան -
Ցախացքարի վանական համալիր -
Խաչքար ցախացքարում
Հասարակական կառույցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գյուղում գործում է միջնակարգ դպրոց, նախակրթարան, բուժկետ, կապի հանգույց։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
- ↑ Վայոց ձորի մարզի մարդահամար, 2008
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 37» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Հունիսի 7-ին.
- ↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 5, էջ 574
| ||||||||||||||||||||||||||||||
