Իվան Յումաշև

Իվան Յումաշև
ռուս.՝ Иван Степанович Юмашев
սեպտեմբերի 27 (հոկտեմբերի 9), 1895 - սեպտեմբերի 2, 1972(1972-09-02)[1] (76 տարեկան)
ԾննդավայրԹիֆլիս, Ռուսական կայսրություն
Մահվան վայրԼենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանՍերաֆիմովսկոե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն,  Խորհրդային Ռուսաստան և  ԽՍՀՄ
ԶորատեսակԽորհրդային նավատորմ
Կոչումծովակալ
Հրամանատարն էրՍևծովյան նավատորմ և Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմ
Մարտեր/
պատերազմներ		Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ և Հայրենական մեծ պատերազմ
ԿրթությունՆ. Գ. Կուզնեցովի անվան ռազմածովային ակադեմիա
Պարգևներ
Խորհրդային Միության հերոս
Լենինի շքանշան Կարմիր դրոշի շքանշան Կարմիր Աստղի շքանշան Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակի հոբելյանական մեդալ «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալ «1941-1945 թթ Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակի 20-ամյակին» նվիրված հոբելյանական մեդալ «Ճապոնիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալ «Բանվորագյուղացիական Կարմիր բանակի 20 տարի» հոբելյանական մեդալ «Խորհրդային բանակի և նավատորմի 30-ամյակի» հոբելյանական մեդալ «ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 40-ամյակ» հոբելյանական մեդալ «ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 50-ամյակին» նվիրված հոբելյանական մեդալ Վեածնունդի շքանշանի Մեծ խաչի ասպետ Պետական դրոշի շքանշան Medal "For Liberation of Korea և «Չին-խորհրդային բարեկամություն» մեդալ

Իվան Ստեփանովիչ Յումաշև (սեպտեմբերի 27 (հոկտեմբերի 9), 1895, Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն - սեպտեմբերի 2, 1972(1972-09-02)[1], Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ, ռուս.՝ Ива́н Степа́нович Юма́шев), Խորհրդային նավատորմի ղեկավար, Սևծովյան և Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի հրամանատար, ԽՍՀՄ նավատորմի գլխավոր հրամանատար (1947-1951), ԽՍՀՄ նավատորմի նախարար (1950-1951), ծովակալ (31.05.1943): Խորհրդային Միության հերոս (09.14.1945):

Ծառայություն Հայրենական մեծ պատերազմից առաջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկաթուղու աշխատակցի որդի է։

1910 թվականին հեռացվել է դպրոցի հինգերորդ դասարանից՝ չվճարելու պատճառով։ 15 տարեկանում սկսել է աշխատել (կոշկակար, ապա ցեմենտի արտադրանքի գործարանում բանվոր, Անդրկովկասյան երկաթուղու ադմինիստրացիայի մեսենջեր)։ Հոր մահից հետո մոր հետ տեղափոխվել է հայրենիք՝ Աստրախանի նահանգի Կապուստին Յար գյուղ։ Աշխատել է որպես բանվոր, այնուհետև սկսել է աշխատել իշխանական մարզի կառավարության համար որպես գործավար։

1912 թվականի սեպտեմբերին ընդունվել է Կրոնշտադտի երիտասարդ տղաների դպրոց։ Ծառայել է Բալթյան նավատորմում, նավարկել «Բոգատիր» հածանավով՝ որպես հրշեջ, վարորդ, ապա ստացել ենթասպա կոչումը։ 1917 թվականի Փետրվարյան հեղափոխությունից անմիջապես հետո ընտրվել է Ռևելի հրետանային մարտկոցի նավաստիների կոմիտեի նախագահ։ 1917 թվականի սեպտեմբերին հիվանդության պատճառով զորացրվել է նավատորմից և վերադարձել Կապուստին Յար։ Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո ընտրվել է աղքատների տեղական կոմիտեի նախագահ և գյուղխորհրդի նախագահ։ 1918 թվականի օգոստոսին միացել է ԽՄԿԿ-ին և դարձել կարմիր կամավորական ջոկատի հրամանատար։

1919 թվականի փետրվարին կամավոր միացել է Կարմիր բանակի ռազմածովային ուժերին, 1918-1920 թվականների քաղաքացիական պատերազմի մասնակից՝ Աստրախան-կասպյան և Վոլգա-կասպյան (1919 թվականի հուլիսից) ռազմական նավատորմի նավերով, լինելով գնդացրորդ, ավագ հրաձիգ և մարտկոցի հրամանատար: Կռվել է Վոլգայում և Կասպից ծովում, մասնակցել Աստրախանի պաշտպանությանը[2]։

1920 թվականի օգոստոսից ծառայել է Բալթիկ ծովի ռազմածովային ուժերում․ 1920-1921 թվականներին եղել է Պետրոպավլովսկ ռազմանավի հրետանու հրամանատար, այնուհետև՝ այս նավի հրամանատարի օգնական (1921 թվականին վերանվանվել է Մարատ)։ 1921 թվականի մարտին Կրոնշտադտի ապստամբության ժամանակ ձերբակալվել է ապստամբների կողմից և բանտում մնացել մինչև Կարմիր բանակի կողմից բերդի վրա գրոհի ավարտը[3]։

1924 թվականին մասնակցել է խորհրդային նավատորմի առաջին միջքաղաքային նավարկությանը՝ Արխանգելսկից դեպի Վլադիվոստոկ անցմանը «Վորովսկի» նավով:

Կրթությունը ստացել է ռազմածովային հրամանատարական անձնակազմի հատուկ դասընթացներում (1925), ռազմածովային ակադեմիայի նավերի հրամանատարների մարտավարական դասընթացներում (1932)։

1925 թվականին նա վերադարձել է Բալթիկա, ծառայել է կործանիչներ «Լենին» և «Վոյկովին» և որպես «Մարատ» ռազմանավի հրամանատարի երկրորդ օգնական։

1926 թվականի հուլիսից ծառայել է Սև և Ազովի ծովերի ռազմածովային ուժերում եղել է՝ Կոմինտերնի հածանավի հրամանատարի ավագ օգնական, 1927 թվականի փետրվարից՝ Ձերժինսկի (Կալիակրիա) կործանիչի հրամանատար։ 1932 թվականից՝ «Պրոֆինտերն» հածանավի հրամանատար, 1934 թվականից՝ կործանիչների դիվիզիա, 1935-1937 թվականներին՝ հածանավերի բրիգադ։

ԽՍՀՄ-ում անձնական զինվորական կոչումների ներդրմամբ, ԽՍՀՄ պաշտպանության ժողովրդական կոմիսարի 1935 թվականի նոյեմբերի 28-ի թիվ 2488 հրամանով 1937 թվականի սեպտեմբերից եղել է՝ շտաբի պետ, 1938 թվականի հունվարից՝ Սեւծովյան նավատորմի հրամանատար։ Նավատորմապետ 1-ին աստիճան (04/03/1939)։

Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմ։ Պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1939 թվականի մարտից մինչև 1947 թվականի հունվարը ղեկավարել է Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմը։ Կրկին ատեստավորումից հետո նրան շնորհվել է փոխծովակալի կոչում (1940 թվականի հունիսի 4)։ Մեծ ներդրում է ունեցել նավատորմի զարգացման ու հզորացման, Հեռավոր Արևելքում ռազմածովային բազաների, օդանավերի կայանների կառուցման և առափնյա պաշտպանության գործում։ 1943 թվականի մայիսի 31-ին նրան շնորհվել է ծովակալի զինվորական կոչում։

1945 թվականի օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին նրա հրամանատարության տակ գտնվող Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմը հաջողությամբ օգնել է 1-ին և 2-րդ Հեռավոր Արևելյան ճակատների զորքերին Կվանտունգի բանակի ջախջախմանը և մասնակցել է Հարավային Սախալինի և Կուրիլյան կղզիների ազատագրմանը:

«Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի ստորաբաժանումների և նավերի մարտական ​​գործողությունները ճապոնացի զինվորականների դեմ ուղղորդելու և այդ գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված հաջողությունների համար Գերագույն գլխավոր հրամանատարության առաջադրանքների օրինակելի կատարման համար», ծովակալ Ի. Ս. Յումաշևին շնորհվել է կոչում՝ Խորհրդային Միության հերոս ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1945 թվականի սեպտեմբերի 14-ի հրամանագրով Լենինի շքանշան և «Ոսկե աստղ» մեդալ:

Ռազմածովային ուժերի գլխավորությամբ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1947 թվականի հունվարի 17-ից նավատորմի գլխավոր հրամանատար Ն.Գ. ԽՍՀՄ ռազմածովային նախարարության ստեղծումից հետո Ի. Ս. Յումաշևը նախարար է նշանակվել 1950 թվականի փետրվարի 25-ին։ Նա մեծ աշխատանք է կատարել ռազմածովային նավատորմը նոր ռազմանավերով, ինքնաթիռներով, զենքերով և հսկիչ սարքերով զինելու և անձնակազմի կողմից նոր տեխնիկայի տիրապետման ուղղությամբ:

1941 թվականի փետրվարից մինչև 1956 թվականի փետրվարի 24-ը եղել է Համամիութենական կոմունիստական ​​կուսակցության (բոլշևիկներ)-ԽՄԿԿ Կենտկոմի թեկնածու անդամ։ 1946 թվականի փետրվարի 10-ին ընտրվել է ԽՍՀՄ 2-րդ գումարման Գերագույն խորհրդի պատգամավոր (1946-1950 թվականներ)։

1951 թվականի հուլիսի սկզբին Ի.Վ. Ստալինի նախագահությամբ տեղի է ունեցել ռազմածովային ուժերի գլխավոր ռազմական խորհրդի նիստ, որի ընթացքում նավատորմի ղեկավարությունը ենթարկվել է խիստ քննադատության: Հանդիպմանը մասնակցող ծովակալ Վ. Ի. Պլատոնովի հիշողությունների համաձայն, իր ելույթում Ի. Վ. Ստալինը խոստովանել է, որ ԽՍՀՄ-ը 7-8 տարի հետ է մնում խոշոր ծովային տերություններից և պահանջել է հասնել կորցրածին: Անձամբ Յումաշևի մասին Ստալինը հայտարարել է հետևյալև[4]՝

Ծովակալներ Ի. Ս. Յումաշևային և Ա. Գ. Գոլովկոյին նա [Ստալինը] խիստ քննադատության ենթարկեց, ինչը նշանակում էր նրանց անխուսափելի փոփոխությունը։

«Իվան Ստեպանովիչ Յումաշևը, - ասաց Ստալինը, - մաքուր խղճի և պատվի տեր, մեծ քաջություն և խիզախություն, գերազանց, փորձառու նավաստի, հազվագյուտ բարության մարդ է, բայց ոչ նախարար»: Նա ամբողջ գործը վստահեց օգնականներին և թողեց իշխանությունը: Նա չի ղեկավարում իր օգնականներին և հաճախ հիվանդ է։

Բացի այդ, Ստալինը դժգոհ է եղել նրանից, որ նախարարը պարբերաբար ալկոհոլային խմիչքների է դիմել[5][6]։

Արդյունքում, Ի. Ս. Յումաշևը 1951 թվականի հուլիսի 20-ին ազատվել է զբաղեցրած պաշտոնից և կրկին նավատորմի նախարարի պարտականությունները փոխանցեց Ն. Գ. Կուզնեցովին:

Հետագա ծառայություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1951 թվականի օգոստոսից եղել է՝ Կ. Է. Վորոշիլովի անվան ռազմածովային ակադեմիայի ղեկավար (Լենինգրադ): 1957 թվականի հունվարին ազատվել է աշխատանքից։

Մահացել է 1972 թվականի սեպտեմբերի 2-ին։ Թաղվել է Լենինգրադի Սերաֆիմովսկու գերեզմանատանը (կոմունիստական ​​վայր)։

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտասահմանյան պարգևներ
  • Լեհաստանի Վերածննդի 1-ին աստիճանի շքանշան (Լեհաստան)
  • Ազգային դրոշի շքանշան, 1-ին աստիճան (ԿԺԴՀ), 12/23/1948)
  • «Կորեայի ազատագրման համար» մեդալ (ԿԺԴՀ, 16/10/1948)
  • «Չին-խորհրդային բարեկամություն» մեդալ (ՉԺՀ)

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1976 թվականին Ա.Ա.Ժդանովի նավաշինարանում կառուցված խոշոր հակասուզանավային նավը, որը ծառայում էր Հյուսիսային նավատորմում 1978-1992 թվականներին, կոչվել է նրա անունով։
  • 2020 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի հյուսիսային նավաշինական գործարանում տեղակայված Նախագիծ 22350 ֆրեգատը կրում է «Ծովակալ Յումաշևի» անունը[8].
  • Վլադիվոստոկ, Սևաստոպոլ, Եկատերինբուրգ և Թբիլիսի քաղաքներում կան փողոցներ որոնք կրում են նրա անունը։

Շարադրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Тихоокеанский флот в боях за Родину // Освободительная миссия на Востоке. — М., 1976.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Երկրի հերոսներ (ռուս.) — 2000.
  2. ↑ Булах К. От юнги до министра. // Морской сборник. — 1990. — № 6. — С.82—85.
  3. ↑ Захаров С. Е. Видный советский флотоводец (К 80-летию со дня рождения адмирала И. С. Юмашева). // Военно-исторический журнал. — 1975. — № 10. — С.124-
  4. ↑ Платонов В. И. Записки адмирала. — М.: Воениздат, 1991. — 319 с. — ISBN 5-203-00737-3. — С. 302—303.
  5. ↑ И. В. Сталин: «Государство не может ждать, пока министр перестанет пить»: [ Публ. сокр. текста протокола заседания Главного Военно-морского министерства СССР 1951 г. / Подгот. к печати Г. Г. Костева и А. М. Кузиванова) // Военно-исторический журнал. — 1996. — № 2. — С.59-65.
  6. ↑ «Экшут С. Адмирал и Хозяин. // Родина. — 2015. — № 5». Արխիվացված օրիգինալից 2021-05-08-ին. Վերցված է 2021-03-08-ին.
  7. ↑ Данные о награждении И. С. Юмашева советскими наградами приведены по: Картотека награждлений И. С. Юмашева. // ОБД «Память народа» Արխիվացված է Մայիս 12, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:.
  8. ↑ «В Петербурге заложили фрегаты «Адмирал Юмашев» и «Адмирал Спиридонов»». Արխիվացված օրիգինալից 2020-12-10-ին. Վերցված է 2020-12-23-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Булах К. Г. Страницы жизни флагмана Юмашева. — СПб.: «LOGOS», 1999. — 144 с.
  • Здесь России рубеж. — Хабаровск, 1981.
  • Золотые Звёзды тихоокеанцев. — Владивосток, 1982.
  • Королёв В. Т. Герои великого океана. — Владивосток, 1972.
  • Победа на Дальнем Востоке. — Хабаровск, 1985.
  • Созвездие полководцев. Кн. 2. — Хабаровск: 1982.
  • Цкитишвили К. В., Чинчилакашвили Т. Г. Герои Советского Союза из Грузии. — Тбилиси, 1981.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Յումաշև» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր