Tattao nga Ilokano
| Dagup ti populasion | |
|---|---|
| 9,136,000 (10.1% iti populasion iti Filipinas) | |
| Dagiti rehion nga agraman kadagiti adu a populasion | |
 Filipinas(Tanap ti Cagayan, Kordiliera, Ilocos, Metro Manila, Tengnga a Luzon, Mindoro, Palawan, Mindanao)  Estados Unidos(Hawaii, California) iti pay sabsabali a lugar | |
| Sasao | |
| Ilokano, Sebuano (idiay Mindanao), Filipino, Ingles | |
| Relihion | |
| Kaaduan a Romano a Katoliko, Aglipayano minoridad, Protestante | |
| Dagiti agkakabagian a grupo ti etniko | |
| Ibanag, Ibátan, Pampanggenio, Pangasinense, dadduma pay a Tattao a Filipino, dadduma pay a Tattao nga Austronesiano |
Dagiti maawagan nga Ilokano ket isu dagiti kaputotan dagiti simmanglad a tattao idi kanikamanon a ribu a tawtawen idiay amianan ti Luzon, iti maaw-awagan ita iti Ilocos wenno Kailokuan (buklen dagiti probinsia ti Ilocos Norte, Ilocos Sur, La Union ken dadduma pay). Kuna dagiti antropolohista a binallasiw dagitoy a kaputotan ti baybay, babaen ti bilog wenno viray, manipud idiay Taiwan. Inrugida ti baro a panagbiag kadagiti lolook wenno waywayang iti amianan, nga isu ti nakapanaganda—dagiti “tattao iti loök,” wenno "Ilooko." Ngem kadakuada, nairuam nga awaganda ti bagbagida a Samtoy, manipud iti "saö mi ditoy." Awaganda pay ti bagbagida kas “Saluyot,” manipud iti maysa a mula nga imasen a sidaen dagiti Ilokano.
Nakaiwarasan
[urnosen | urnosen ti taudan]Timmubo dagiti Ilokano iti amianan-laud a suli ti Luzon, daga a nakipet ken ragangirang, naisengngat iti kabambantayan ti Kordiliera ken ti Baybay Abagatan a Tsína. Kastoy a heograpia ti nangpataud iti tattao a nagaget, nasalimetmet, ken managakar nga agbirok iti gundaway ken gasat iti sabali a daga. Dagiti probinsia ti Ilocos Norte, Ilocos Sur, ken paset iti La Union ken Abra ti sigud a teritorio ti Kailukoan.
Dinappatan dagiti Ilokano dagiti natabtaba a dagdaga ti Cagayan ken Pangasinan ken iti kabambantayan ti Apayao idi maika-18 ken 19 a sigsiglo. Iti maika-20 a siglo, adu met a pamilia nga Ilokano iti immakar a napan nagdappat idiay Mindanao. Dagiti Ilokano ti umuna a grupo a nagbaniaga iti ballasiw-taaw iti kontinente ti Amerika, nangruna kadagiti estado ti Hawaii, California, Washington, ken Alaska. Iti agdama, umad-adu latta dagiti Ilokano iti Saudi Arabia, Hong Kong, Hapon, Singapore, Canada, Australia, ken pagpagilian iti Europa.
Demograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti agdama, adda aganay a 9,136,000 nga Ilokano. Nagtaud dagiti Ilokano iti puli nga Austronesiano, kapada met laeng dagiti dadduma pay nga etniko a grupo a Filipino. Nupay tradisional a kaaduan ket nakayumanggi ti maris ti kudilda, adu met ti napupudaw nangruna dagiti addaan kaputotan nga Intsik. Adu met nga Ilokano nga agnanaed kadagiti kabambantayan a paset ti Luzon ti addaan dara a Kordilierano. Kaaduan kadagiti Ilokano ket Romano a Katoliko, ti dadduma ket Protestante a kaaduanna ket kameng ti Simbaan nga Aglipayano, maysa a relihion a nangrugi iti Ilocos Norte.
lualo iti Doctrina Cristiana, 1621
Panagsurat
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti Ilokano a nagbiag sakbay ti panangsakup dagiti Kristiano a Kastila ket ammoda ti agsurat iti bukodda a sistema iti abesedário. Kapadana met laeng ti alibata a surat dagiti Tagalog ken Pangasinense, kas koma iti Doctrina Cristiana iti 1621, maysa a kasapaan ken kadaanan a naipablaak iti Iloko. Nailasin laeng ita ti surat Ilokano ket adda veramana, naikur-it a kuros tapno mabasa dagiti konsonante.
Ti kultura nga Ilokano ket napno iti burburtia, dandaniw, pammagbaga, daldallot, salsala, bucanegan, ken sarsarita.
Ti epiko a Biag ni Lam-ang ti nabati nga estoria a saan nalipatan dagiti Ilokano. Adu pay iti pampammati a naitawid iti Kailokuan ita, kas iti estoria ni Aran ken Angalo, ni Namarsua wenno Apo Lung-aw, a nangbukel iti lubong dagiti tao ken dadduma pay.
| Indihenio |
| ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dagiti imigrante |
| ||||||||||||||||||||||||