Момир Коруновиќ

Момир Коруновиќ (Богава кај Деспотовац, 1 јануари 1883 - Белград, 17 април 1969) бил српски архитект. Тој е запаметен како основоположник на современиот српско-византиски стил, единствениот оригинален стил во архитектурата на Балканот. Тој беше наречен српскиот Гауди . Иако ги проектирал едни од најубавите градби во Белград и бил водечки градител на свети објекти во Југославија меѓу двете светски војни,[1] денес тој е недоволно познат на пошироката јавност.[2] Многу од неговите дела биле уништени или суштински изменети за време на Втората светска војна и периодот на комунистичка Југославија.

Биографија

[уреди | уреди извор]

Роден е на 1 јануари 1883 година во Богава, како и неговите предци. Поминал многу време во селото Глоговац, каде што служел неговиот татко Прота Петар Коруновиќ.

Таткото на Коруновиќ бил свештеник[3] и тој пораснал во патријархален српски дом во рурална средина.[4]

Студиите ги завршил во Белград во 1906 година во Прага, Рим и Париз. Гимназиското образование го започнал во Јагодинa, а го продолжил во Белград.[4]

Негови дела се:

  • Соколски дом во Белград - Стариот ДИФ (1936)
  • Изградил соколски домови и објекти за обука во Белград, Бјелина, Куманово, Јајце, Лозница, Обреновац, Травник, Прокупље, Урошевац, Стара Пазова и Високо.
  • Палата на Министерството за пошта (1930) во Белград (се наоѓа помеѓу улиците Косовска и Мајке Јевросима, во која подоцна била сместена Управата на Сојузот на телефонија, телеграфија и пошта, а денес е Музејот на ПТТ во Белград). Пошта бр. . 2 (1927) во близина на железничката станица за која многу критичари тврдат дека е негово најдобро дело, оваа палата била тешко оштетена за време на бомбардирањето во Втората светска војна, но по војната не била обновена според првобитното решение, бидејќи фасадата на неа, наводно за новите власти во земјата била прескапа и во буржоаски стил.
  • Зградата на Маршалот на Кралскиот двор, која е урната во 1957 година, по налог на архитектите Драгиша Брашован и Никола Добровиќ и др.
Фотографија на Момир Коруновиќ

Во текот на учебната 1910/11 г. специјализацијата ја завршил на Чешкиот технички универзитет во Прага како вонреден студент. Тогаш бил штитеник на Министерството за просвета и црковни работи на Кралството Србија. Кога подоцна станал инспектор на Архитектонскиот оддел на Министерството за градежништво на Кралството Срби, Хрвати и Словенци, тој повторно престојувал во Прага - на студиско патување во 1921 година.[5] Уште за време на студиите, тој формирал карактеристичен личен стил што продолжил да го развива во текот на целата негова кариера.[4]

По избувнувањето на Првата балканска војна тој бил мобилизиран и учествувал во борбите против Турците, за што го добил и Златниот медал за храброст. Искуството од војната ќе влијае на Коруновиќ да прифати автентично српско гледиште и поглед на архитектурата.[4] Учествувал во низа битки за време на Првата светска војна и се повлекол низ Албанија со кралската српска војска и народ. За време на војната, тој продолжил да прави скици и дизајни за следните проекти.

Во 1926 г бил најмладиот член на комисијата за изградба на храмот Свети Сава.

Учествувал на изложбата „Салон на архитектурата“ во 1929 година. Меѓу повеќето одлични архитекти од тоа време, кои воглавно биле креатори на модернизмот, тој бил претставник на традиционалната архитектура и романтизмот.

За време на окупацијата на Кралството Југославија продолжил да работи во министерството, се пензионирал во 1942 година.

Спомен плоча на Момир Коруновиќ во село Богава

По завршувањето на Втората светска војна, две години работел на обновата на земјата. Најголем дел од проектите од овој период се реализирани за потребите на Српската православна црква. Ниту еден од реализираните проекти не постигнал успех или значење како градбите од златниот период на творештвото на Коруновиќ.

Тој е архитект чии дела најмногу биле уништени за време на окупацијата на Југославија и во социјалистичка Југославија.[1]

Починал на 17 април 1969 година во Белград.[6] Погребан е во селото Богава.[7]

Проекти

[уреди | уреди извор]

Првиот спортски објект бил вежбалната во Втората машка гимназија на улица „Македонска“, изградена во 1924 година. Овој проект го означува почетокот на една зрела фаза во креативноста на Коруновиќ. Зградата била уништена во бомбардирањето во 1941 година а на негово место се изградила зградата „Политика“.[8]

Тој, исто така, дизајнирал дрвен стадион („место за слетување на сокол“) за слетувањето на сите соколи во 1930 година во Белград. Местото за слетување се наоѓало на местото на денешниот Машински факултет.[5] Во полигонот биле сместени 3.500 специјализанти и 40.000 гледачи. Имало заоблени влезови, четири за публиката и три за практичарите. На северната страна имало музички павилјон во форма на заоблена трибина, со кули во позадина, украсени со симболите на сесловенското соколско движење. На јужната страна се наоѓала кралската ложа. За овој проект е одликуван со Орден Свети Сава од 3 ред.[8] По слетувањето била отстранета подлогата за слетување.[5]

Проектирал и 20 цркви низ земјава, како и монументални спомен-костурници на Зебрњак и Мачков камен.

Покрај работата во државната служба, Коруновиќ бил и истакнат член на сесловенската организација и раководител на белградското соколско друштво „Матица“. Автор е на триесетина соколски домови во Србија.[5]

Галерија

[уреди | уреди извор]

 

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]

 

  1. ↑ 1,0 1,1 Митровић 2016.
  2. ↑ Алексић, Мариана З.; Вуловић, Наташа С. (2017). „О заједничким лингвистичким позајмљеницама у савременом српском и бугарском језику“. Српски језик : студије српске и словенске. 22 (1): 519–535. doi:10.18485/sj.2017.22.1.32. ISSN 0354-9259.
  3. ↑ "Политика", 19. нов. 1940
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „(PDF) Arhitekta Momir Korunovic i ratna 1912. godina“. ResearchGate (англиски). Посетено на 2021-09-13.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Каталог изложбе Чешко-српске везе у архитектури Београда 1863-1941, март 2014
  6. ↑ Српски биографски речник, том 5, pp. 243, Матица српска, Нови Сад, 2011. године
  7. ↑ Ћирковић 2009.
  8. ↑ 8,0 8,1 Благојевић 2003.
  9. ↑ 9,0 9,1 Кадијевиќ 2013.
  10. ↑ Митровић, Анђелка (2016). Албер Косри. Вишеград: Андрићев институт. стр. 21–49.
  11. ↑ Жижовић, Оливера (2023). „Руска авангарда: од бунта до апсолута“. Књижевна историја. 55 (180): 247–251. doi:10.18485/kis.2023.55.180.17. ISSN 0350-6428.

Литература

[уреди | уреди извор]
  • Ќирковиќ, Симо (2009). Кој е кој во Србија на Недиќ1941—1944. Белград: „Просвета”. ISBN 978-86-7274-388-3.
  • Благојевић, Марија (2003). Дипломска работа: Визуелна култура на Сокол (PDF). Белград: Филозофски факултет - оделение за историја и уметност. Посетено на 29 јули 2018.
  • Митровић, Владимир (2016). Од историјата на културата и архитектурата: белешки на истражувач. Нови Сад: Музеј на современа уметност во Војводина.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Нормативна контрола