Hôtel particulier ( Perancis: [otɛl paʁtikylje] )[1] ialah rumah bandar yang besar, setanding dengan rumah bandar Inggeris. Sementara maison (rumah) biasa dibina sebagai sebahagian daripada baris yang berkongsi tembok dua pihak dengan rumah-rumah di kiri kanan dan terus berhadapan dengan jalan, hôtel particulier sering berdiri bebas dan, menjelang abad ke-18, akan sentiasa berada di entre cour et jardin - antara cour d'honneur (pintu masuk) dan taman di belakang.[2] Terdapat hôtel particulier di banyak bandar besar di Perancis.
Kata hôtel mewakili "asrama" dalam Perancis Lama yang berasal daripada perkataan dari Latin hospitālis iaitu "yang berkaitan dengan tetamu", daripada perkataan hospes, orang asing, iaitu tetamu.[3] Kata sifat particulier bermaksud "persendirian" atau "peribadi".
Perkataan hotel dibangunkan khusus yang lebih bermakna sebagai bangunan komersial untuk menampung pelancong; Perancis moden juga menggunakan hôtel dalam pengertian ini. Sebagai contoh, Hôtel de Crillon di Place de la Concorde dibina sebagai hôtel particulier dan hari ini merupakan hotel awam.
Dalam bahasa Perancis, hôtel de ville atau mairie adalah dewan bandar dan bukan hotel. Badan rasmi lain mungkin memberikan nama mereka untuk struktur tempat mereka berada: selain dari Paris, beberapa bandar Perancis lain mempunyai Hôtel de Cluny, yang dikelola oleh biara Cluny. Hôtel de Sens dibina sebagai kediaman uskup agung Sens di Paris.
Hôtel-Dieu ("asrama Tuhan") adalah nama lama yang diberikan kepada hospital utama di bandar-bandar Perancis, seperti Hôtel-Dieu de Beaune. Hôtel des Invalides di Paris mempertahankan fungsi awalnya sebagai hospital untuk mangsa perang.
Monographs have been published on some outstanding Parisian hôtels particuliers.
The classic photographic survey, now a rare book found only in large art libraries, is the series Les Vieux Hotels de Paris by J. Vacquer, published in the teens and twenties of the 20th century, which takes Paris quarter by quarter and which illustrates many hôtels particuliers that were demolished during the 20th century.
Blanc, Olivier, Hôtels particuliers de Paris (1998)
Caylux, Odile et al. Les Hôtels particuliers d'Arles (2000)
Coquery, Natacha, L’hôtel aristocratique.Le marché du luxe à Paris au XVIIIe siècle, Paris, Publications de la Sorbonne, 1998
Courtin, Nicolas, L'Art d'habiter à Paris au XVIIe siècle : L'ameublement des hôtels particuliers, Paris, Faton, 2011
Cros, Philippe,Hôtels particuliers de France (2001)
Gady, Alexandre, LesHôtels particuliers de Paris, du Moyen-Âge à la Belle époque, Paris, Parigramme, 2007
Naudin, Jean-Baptiste et al., Hôtels particuliers de Paris: Visite privée (1999).
Papillault, Remi Les hôtels particuliers du XVIe siècle à Toulouse (Serie Memoires des pays d'Oc)
Favreau, Bertrand, Une promenade dans Bordeaux, les hôtels parlementaires, B550B, Mérignac, 2012, ISBN978-2-95410-753-0.