Adam Bodnar

Adam Bodnar

Adam Bodnar (2023)
Pełne imię i nazwisko	Adam Piotr Bodnar
Data i miejsce urodzenia	6 stycznia 1977 Trzebiatów
Minister sprawiedliwości, prokurator generalny
Okres	od 13 grudnia 2023
Przynależność polityczna	Koalicja Obywatelska
Poprzednik	Marcin Warchoł
Rzecznik praw obywatelskich
Okres	od 9 września 2015 do 15 lipca 2021
Poprzednik	Irena Lipowicz
Następca	Marcin Wiącek
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Wiadomości w Wikinews
Strona internetowa

Galeria

Katarzyna Kasia, Michał Bilewicz i Adam Bodnar podczas IX Festiwalu Góry Literatury (2023)

Jakub Żulczyk, Michał Rusinek, Adam Bodnar i Irek Grin podczas VIII Festiwalu Góry Literatury (2022)

Adam Bodnar (z prawej) wraz z Henrykiem Wujcem podczas Dnia Praw Człowieka w Senacie RP (2015)

Adam Bodnar podczas 80. posiedzenia Senatu RP (2015)

Adam Bodnar na Przystanku Woodstock (2017)

Adam Piotr Bodnar (ur. 6 stycznia 1977 w Trzebiatowie^[1]) – polski prawnik, publicysta, nauczyciel akademicki i polityk, doktor habilitowany nauk prawnych, działacz na rzecz praw człowieka. W latach 2010–2015 wiceprezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, w latach 2015–2021 rzecznik praw obywatelskich, profesor uczelni na Uniwersytecie SWPS, w latach 2021–2023 dziekan Wydziału Prawa tego uniwersytetu, senator XI kadencji, od 2023 minister sprawiedliwości w trzecim rządzie Donalda Tuska oraz prokurator generalny.

Życiorys

Młodość, wykształcenie i działalność naukowa

Syn Michała i Marty^[2]. Od strony ojca ma pochodzenie ukraińskie. W 1947 jego ojciec w wieku pięciu lat został przesiedlony podczas akcji „Wisła” ze wsi Rakowa pod Sanokiem na Ziemie Odzyskane. Tam jego rodzina pracowała w państwowym gospodarstwie rolnym^[3].

Adam Bodnar ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Gryficach^[4]. W okresie szkolnym był stypendystą Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci^[5]. W 2000 został absolwentem studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego^[6]. W 2001 ukończył studia LLM (z prawa konstytucyjnego porównawczego) na Central European University w Budapeszcie^[6]. Na WPiA UW odbył także kurs prawa europejskiego i angielskiego (współorganizowany przez University of Cambridge) oraz kurs prawa amerykańskiego (współorganizowany przez University of Florida)^[1].

W 2006 uzyskał stopień naukowy doktora nauk prawnych w Instytucie Nauk Prawno-Administracyjnych UW na podstawie rozprawy pt. Obywatelstwo wielopoziomowe w europejskiej przestrzeni konstytucyjnej napisanej pod kierunkiem Mirosława Wyrzykowskiego^[7]. Habilitował się w 2019 na Uniwersytecie Warszawskim w zakresie nauk prawnych na podstawie dorobku naukowego oraz monografii pt. Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce – aspekty instytucjonalne^[7]. Jest autorem, współautorem i redaktorem publikacji, głównie z zakresu praw człowieka^[8].

Był adiunktem w Zakładzie Praw Człowieka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego^[7][1]. Został także profesorem uczelni na Wydziale Prawa SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Warszawie^[9]. 19 lipca 2021 objął funkcję dziekana Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS w Warszawie^[10][11]. W grudniu 2023 na tym stanowisku zastąpił go Marcin Asłanowicz^[12].

Działalność publiczna do 2015

W drugiej połowie lat 90. współpracował ze Stowarzyszeniem „Nigdy Więcej”^[13][14]. Do 2004 pracował w kancelarii prawniczej Weil, Gotshal & Manges. Następnie został pracownikiem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Początkowo był koordynatorem Programu Spraw Precedensowych prowadzonego przez tę fundację. W 2008 został sekretarzem zarządu HFPC, a w 2010 objął stanowisko wiceprezesa zarządu tej organizacji. W 2008 został ekspertem Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, gdzie zajął się doradztwem w zakresie przestrzegania praw człowieka w Polsce^[1].

Powoływany w skład rady ekspertów Europejskiego Instytutu na rzecz Równości Kobiet i Mężczyzn oraz rady dyrektorów Dobrowolnego Funduszu ONZ na Rzecz Ofiar Tortur. Został przewodniczącym rady programowej Fundacji Panoptykon i prezesem Stowarzyszenia im. Prof. Zbigniewa Hołdy^[1].

Rzecznik praw obywatelskich (2015–2021)

W 2015 posłowie Platformy Obywatelskiej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Polskiego Stronnictwa Ludowego i niezrzeszeni zgłosili jego kandydaturę na stanowisko rzecznika praw obywatelskich^[1]. 24 lipca 2015 Sejm VII kadencji wybrał go na urząd RPO^[15] (za jego kandydaturą zagłosowało 239 posłów, kontrkandydatka Zofia Romaszewska otrzymała 155 głosów)^[16]. 7 sierpnia 2015 Senat zatwierdził jego wybór^[17]. 9 września 2015 Adam Bodnar złożył przed Sejmem ślubowanie, obejmując tym samym urząd na okres pięcioletniej kadencji^[18].

Zdecydowana większość jego kadencji przypadła na czas rządów partii Prawo i Sprawiedliwość, której politykę krytykował, oceniając ją jako odchodzącą od standardów demokracji konstytucyjnej, podważającą trójpodział władzy, naruszającą prawa człowieka i mniejszości oraz ograniczającą wolność słowa i mediów^[19][20][21]. Zaskarżał do wojewódzkich sądów administracyjnych niektóre z samorządowych uchwał w sprawie tzw. stref wolnych od ideologii LGBT, uznając je za sprzeczne z zasadą legalizmu oraz naruszające podstawowe prawa i wolności człowieka^[22], w wyniku czego doszło do unieważnienia części takich uchwał^[23]. Działania Adama Bodnara w zakresie praw osób LGBT były krytykowane przez środowiska prawicowe i konserwatywne, w tym przez PiS^[24]. Jako rzecznik praw obywatelskich zwracał również uwagę na niekonstytucyjność niektórych obostrzeń wprowadzanych w trakcie pandemii COVID-19, np. wprowadzonego rozporządzeniem zakazu przemieszczania się oraz ograniczenia liczby osób mogących uczestniczyć w obrzędach religijnych^[25][26]. Zaskarżył decyzję premiera Mateusza Morawieckiego nakazującą Poczcie Polskiej przygotowanie wyborów prezydenckich w maju 2020, uznając ją za wydaną bez podstawy prawnej oraz z rażącym naruszeniem prawa. WSA w Warszawie przychylił się do stanowiska rzecznika, stwierdzając nieważność tej decyzji^[27].

Publicznie krytykował działania funkcjonariuszy policji w sprawie śmierci Igora Stachowiaka, nazwał te działania torturami^[28]. Jako rzecznik praw obywatelskich wystąpił w tej sprawie z kasacją do Sądu Najwyższego. Jego zdaniem sądy, uznając że użycie paralizatora przez funkcjonariuszy nie było bezpośrednią przyczyną zgonu Igora Stachowiaka, oceniły sprawę niewłaściwie i pobieżnie^[29]. Złożył też skargę kasacyjną w sprawie działaczy Stowarzyszenia Miasto Wspólne odpowiedzialnych za stworzenie Krakowskiej Mapy Reprywatyzacji, w której nagłaśniali oni nieprawidłowości związane z obrotem krakowskimi nieruchomościami^[30][31].

Do września 2020, tj. miesiąca, w którym upłynęła jego kadencja, parlament nie wybrał nowego rzecznika. Adam Bodnar pozostał na stanowisku na mocy art. 3 ust. 6 ustawy o RPO^[a][32][33]. W tym samym miesiącu grupa posłów PiS złożyła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją RP powyższego przepisu^[34]. 15 kwietnia 2021 TK w niepełnym składzie^[35] orzekł o niekonstytucyjności wskazanego przepisu oraz o utracie przez niego mocy obowiązującej po upływie trzech miesięcy od dnia opublikowania orzeczenia^[36]. Adam Bodnar – mimo wyrażanych przez siebie zastrzeżeń co do składu TK, który został wyłoniony w trakcie trwającego od 2015 kryzysu wokół tego organu – oświadczył, że uznaje to orzeczenie^[37].

W międzyczasie podejmowano próby wyłonienia nowego rzecznika. Sejm trzykrotnie odrzucił kandydaturę Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz (dwukrotnie była jedyną kandydatką), a w styczniu 2021 udzielił poparcia posłowi PiS Piotrowi Wawrzykowi, którego kandydatura nie uzyskała poparcia Senatu^[38]. W kwietniu Sejm wybrał na rzecznika posła PiS Bartłomieja Wróblewskiego, na którego powołanie także nie wyraził zgody Senat^[39]. Piąta próba wyłonienia nowego RPO również zakończyła się niepowodzeniem – w czerwcu Senat odrzucił zaakceptowaną przez Sejm kandydaturę bezpartyjnej senator Lidii Staroń^[40]. Dopiero za szóstym podejściem udało się wyłonić nowego rzecznika, którym został Marcin Wiącek, wybrany na początku lipca przez Sejm. Uchwałę zatwierdzającą ten wybór Senat podjął już po utracie mocy przez art. 3 ust. 6 ustawy o RPO^[41][42].

16 lipca 2021, ponad 10 miesięcy od upłynięcia kadencji, Adam Bodnar zakończył sprawowanie funkcji rzecznika praw obywatelskich^[43]. Kierownictwo nad Biurem RPO objął Stanisław Trociuk^[44], który sprawował tę funkcję do czasu złożenia przez Marcina Wiącka ślubowania przed Sejmem, co nastąpiło 23 lipca 2021^[41].

Działalność polityczna

W wyborach w 2023 wystartował do Senatu jako bezpartyjny kandydat z ramienia Koalicji Obywatelskiej (z poparciem innych ugrupowań w ramach paktu senackiego) w okręgu nr 44^[45]. Został wybrany na senatora XI kadencji, otrzymując 628 442 głosy (76,47% głosów w okręgu)^[45]. Został członkiem Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą^[46].

12 grudnia 2023 Sejm X kadencji wybrał go na urząd ministra sprawiedliwości w trzecim rządzie Donalda Tuska^[47][48]. Następnego dnia został przez prezydenta RP Andrzeja Dudę powołany na to stanowisko^[49]. Z urzędu został także prokuratorem generalnym^[50] oraz członkiem Krajowej Rady Sądownictwa.

Życie prywatne

Deklaruje się jako ateista^[51]. Dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa ma dwóch synów^[52]. Jego drugą żoną została Magdalena Bodnar^[53], z którą ma syna^[54].

Publikacje

• The emerging constitutional law of the European Union. German and Polish perspectives (współredaktor), Springer, Berlin 2003.
• Introduction to Polish law (współautor ze Stanisławem Frankowskim), Kluwer Law International, Haga 2005.
• Przekonania moralne władzy publicznej a wolność jednostki. Materiały z konferencji z dnia 23 stycznia 2006 r. (współredaktor), Zakład Praw Człowieka. Wydział Prawa i Administracji. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2007.
• Obywatelstwo wielopoziomowe. Status jednostki w europejskiej przestrzeni konstytucyjnej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008.
• Orientacja seksualna i tożsamość płciowa. Aspekty prawne i społeczne (współredaktor), Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2009.
• Fakt vs. opinia. Rozważania na kanwie sprawy Michnik vs. Zybertowicz. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce w dniu 26 marca 2009 roku, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2010.
• Pr@wo w sieci. Korzyści czy zagrożenia dla wolności słowa? Materiały z konferencji zorganizowanej przez Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce w dniu 11 maja 2009 roku (współredaktor), Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2010.
• Wolność słowa w prasie lokalnej. Prasa lokalna a normy ochrony konkurencji i pluralizm medialny. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce w dniu 29 października 2009 roku (współredaktor), Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2010.
• Postępowania dyscyplinarne w wolnych zawodach prawniczych – model ustrojowy i praktyka. Materiały z konferencji z dnia 5 marca 2012 r. (współredaktor), Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2013.
• Listy od przyjaciół. Księga pamiątkowa dla Profesora Wiktora Osiatyńskiego (red. nauk.), Helsińska Fundacja Praw Człowieka we współpracy z Open Society Foundations, Warszawa 2015.
• Ochrona praw obywatelek i obywateli Unii Europejskiej. 20 lat – osiągnięcia i wyzwania na przyszłość (współredaktor), Wolters Kluwer, Warszawa 2018.
• Wpływ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka na funkcjonowanie biznesu (współredaktor), Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
• Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2018.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (2020)^[55]
• Nagroda Tolerancji przyznana przez Stowarzyszenie Lambda Warszawa (2011)^[56]
• Nagroda Radia Tok FM im. Anny Laszuk „za akcję Nasz rzecznik i umiejętność pracy ponad podziałami, wypromowanie osoby, która od lat walczy na rzecz słabszych i doprowadzenie do wyboru pierwszego RPO, którego kandydatura nie była wysunięta przez polityków” (2016)^[57]
• Nagroda Rafto „za obronę praw mniejszości i niezależności sądów w Polsce” (2018)^[58]
• Nagroda Praworządności (Rule of Law Award) przyznana przez World Justice Project Adamowi Bodnarowi wraz z całym Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich „za wybitną działalność na rzecz wzmocnienia rządów prawa w trudnych okolicznościach” (2019)^[59] – Adam Bodnar zadedykował nagrodę Karolowi Modzelewskiemu^[60]
• Nagroda Godności Człowieka Fundacji Rolanda Bergera (2019) – Adam Bodnar nie przyjął nagrody, motywując swoją odmowę nazistowską przeszłością ojca jej fundatora^[61][62]
• Nagroda Specjalna „Korony Równości” przyznana przez Kampanię Przeciw Homofobii za zaangażowanie w walkę o równe prawa dla społeczności LGBT+ (2020)^[63][64][65]
• Nagroda „Pontifici” przyznana przez warszawski Klub Inteligencji Katolickiej (2020)^[66]
• Nagroda „Defensory” przyznana przez Stowarzyszenie Adwokackie „Defensor Iuris” „za odwagę w obronie praw i wolności obywatelskich, za zabieranie głosu w sprawach mniejszości, za zdecydowane wsparcie osób słabszych oraz za walkę nawet wtedy, gdy zdecydowana większość ma zupełnie inne zdanie” (2020)^[67]
• Nagroda Fundacji im. Janiny Paradowskiej i Jerzego Zimowskiego przyznawana „za dzielność obywatelską, w szczególności za odwagę w działaniu na rzecz dobra publicznego, praw obywatelskich i praw człowieka” (2020)^[68]
• Dialogpreis, nagroda przyznawana przez Federalny Związek Towarzystw Niemiecko-Polskich (2021)^[69]
• Nagroda im. Prof. Zbigniewa Hołdy (2021)^[70]
• Złota Odznaka Honorowa Gryfa Zachodniopomorskiego (2022)^[71]
• Medal „Za zasługi dla Ruchu Ludowego” im. Wincentego Witosa (2023)^[72]
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (2024)^[73]

Uwagi

1. Mającym wówczas brzmienie: „Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika”.

Przypisy

1. Druk nr 3535: Lista kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich. sejm.gov.pl, 23 czerwca 2015. [dostęp 2015-06-25].
2. Dane osoby pełniącej funkcje publiczne. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2023-11-27].
3. Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. nasze-słowo.pl, 10 grudnia 2018. [dostęp 2020-03-29].
4. Młodzież gryfickiego liceum spotyka się z absolwentem swej szkoły RPO Adamem Bodnarem. brpo.gov.pl, 20 września 2017. [dostęp 2022-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-04-29)].
5. Zjazd Absolwentów KFnrD. Krajowy Fundusz na rzecz Dzieci, 21 grudnia 2015. [dostęp 2019-06-23].
6. Autoreferat. wpia.uw.edu.pl, 1 lutego 2019. s. 2. [dostęp 2021-10-12].
7. Dr hab. Adam Piotr Bodnar, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2021-10-12] .
8. Bodnar, Adam. bn.org.pl. [dostęp 2018-07-31].
9. Pracownicy. swps.pl. [dostęp 2020-05-11].
10. Prof. Adam Bodar dziekanem Wydziału Prawa w Warszawie. swps.pl, 19 lipca 2021. [dostęp 2021-10-12].
11. Adam Bodnar dziekanem Wydziału Prawa SWPS w Warszawie. gazetaprawna.pl, 19 lipca 2021. [dostęp 2021-07-20].
12. Profesor Marcin Asłanowicz dziekanem Wydziału Prawa w Warszawie. swps.pl, 18 grudnia 2023. [dostęp 2024-01-02].
13. Katarzyna Wójcik: Adam Bodnar – jak zostałem prawnikiem. rp.pl, 26 września 2015. [dostęp 2016-07-22].
14. Wiktor Ferfecki: Che Guevara z korporacji. rp.pl, 28 czerwca 2015. [dostęp 2016-07-22].
15. Głosowanie nr 148 na 97. posiedzeniu Sejmu. sejm.gov.pl, 24 lipca 2015. [dostęp 2015-07-24].
16. Ewa Siedlecka. Bodnar wybrany, Szydło się pomyliła. „Gazeta Wyborcza”. 172 (8505), s. 5, 25–26 lipca 2015. Warszawa: Agora. ISSN 0860-908X. 
17. Senat zatwierdził wybór Adama Bodnara na nowego Rzecznika Praw Obywatelskich. interia.pl, 7 sierpnia 2015. [dostęp 2015-08-07].
18. Nowy RPO Adam Bodnar złożył ślubowanie przed Sejmem. onet.pl, 9 września 2015. [dostęp 2021-10-12].
19. Adam Bodnar: Nurty zmian – inny kraj po pięciu latach kadencji. rp.pl, 18 sierpnia 2020. [dostęp 2021-07-16].
20. Jacek Nizinkiewicz: Adam Bodnar: Władza boi się kontroli mediów. rp.pl, 11 lipca 2021. [dostęp 2021-07-20].
21. Ewa Siedlecka: „Stojący w imię zasad”. Rzecznik Bodnar odchodzi. I mówi nam, co powinniśmy robić. oko.press, 15 lipca 2021. [dostęp 2021-07-16].
22. Uchwały o przeciwdziałaniu „ideologii LGBT” sprzeczne z zasadą legalizmu i prawami człowieka. Pierwsze sądowe skargi RPO. rpo.gov.pl, 10 grudnia 2019. [dostęp 2020-07-24].
23. Sądy administracyjne mogą badać samorządowe uchwały „anty-LGBT”. NSA uwzględnił dwie skargi kasacyjne Rzecznika. brpo.gov.pl, 2 lipca 2021. [dostęp 2021-07-16].
24. Posłowie skrajnie oceniają pracę RPO Adama Bodnara. PiS i Kukiz'15 krytykują, PO i Nowoczesna uważają za wzór. gazetaprawna.pl, 5 września 2016. [dostęp 2019-12-31].
25. Koronawirus. Rozporządzenie rządu z 31 marca o ograniczeniach poruszania się – krytyczna ocena RPO. rpo.gov.pl, 3 kwietnia 2020. [dostęp 2021-04-16].
26. Rozporządzenia rządu o zakazie przemieszczania się rażąco naruszały prawo. SN uwzględnił pierwsze „pandemiczne” kasacje RPO. rpo.gov.pl, 17 marca 2021. [dostęp 2021-04-16].
27. Patryk Słowik: Sąd: Premier rażąco naruszył prawo. gazetaprawna.pl, 16 września 2020. [dostęp 2021-07-16].
28. Bodnar o przesłuchaniu Igora Stachowiaka: to były tortury. tvn24.pl, 21 maja 2017. [dostęp 2022-02-09].
29. Śmierć Igora Stachowiaka. Sąd wyznaczył termin kasacji. onet.pl, 8 lutego 2022. [dostęp 2022-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
30. Bartosz Dybała: Wraca sprawa Krakowskiej Mapy Reprywatyzacji. Rzecznik Praw Obywatelskich chce kasacji wyroku. gazetakrakowska.pl, 23 lipca 2021. [dostęp 2022-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-23)].
31. Angelika Pitoń: Rzecznik Praw Obywatelskich chce kasacji wyroku ws. Krakowskiej Mapy Reprywatyzacji. wyborcza.pl, 22 lipca 2021. [dostęp 2022-02-17].
32. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 220 r. poz. 627).
33. ODIHR o przedłużeniu kadencji RPO – zgodne z międzynarodowymi standardami. rpo.gov.pl, 15 października 2020. [dostęp 2021-04-16].
34. Do TK wpłynął wniosek o zbadanie konstytucyjności przedłużenia kadencji RPO. gazetaprawna.pl, 17 września 2020. [dostęp 2021-04-15].
35. Trybunał usuwa Bodnara. Piotrowicz ujawnił nieopatrznie plany władzy. oko.press. [dostęp 2021-04-16].
36. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 kwietnia 2021 r. sygn. akt K 20/20 (Dz.U. z 2021 r. poz. 696).
37. Marek Domagalski: Adam Bodnar: Robiłem swoje, a inni przypisywali mi poglądy i opcje polityczne. rp.pl, 18 kwietnia 2021. [dostęp 2021-05-15].
38. Joanna Potocka: Adam Bodnar opuści urząd RPO. TK wydał wyrok. rmf24.pl, 15 kwietnia 2021. [dostęp 2021-04-15].
39. Aleksandra Świder: Jest decyzja Senatu w sprawie kandydatury Bartłomieja Wróblewskiego na urząd RPO. rp.pl, 13 maja 2021. [dostęp 2021-05-15].
40. Aleksander Klekocki: Lidia Staroń nie zostanie RPO. Senat podjął decyzję. radiozet.pl, 18 czerwca 2021. [dostęp 2021-06-18].
41. Prof. Marcin Wiącek objął urząd RPO – Sejm przyjął ślubowanie następcy Adama Bodnara. rp.pl, 23 lipca 2021. [dostęp 2021-07-23].
42. Roch Kowalski, Edyta Bieńczak: Marcin Wiącek wybrany, ale problem zostaje. Przez tydzień nie będziemy mieć RPO. rmf24.pl, 9 lipca 2021. [dostęp 2021-07-20].
43. Szczepcie się. I szanujcie ekspertów Biura RPO. Konferencja prasowa RPO Adama Bodnara w związku z zakończeniem kadencji. brpo.gov.pl, 15 lipca 2021. [dostęp 2021-07-16].
44. Zastępca RPO Stanisław Trociuk kieruje Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich. brpo.gov.pl, 16 lipca 2021. [dostęp 2021-07-20].
45. Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej 2023. pkw.gov.pl. [dostęp 2023-10-17].
46. Senatorowie XI kadencji: Adam Bodnar. senat.gov.pl. [dostęp 2023-11-30].
47. Druk nr 96: Przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów wniosek w sprawie wyboru członków Rady Ministrów. sejm.gov.pl, 12 grudnia 2023. [dostęp 2023-12-13].
48. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 grudnia 2023 r. w sprawie wyboru w skład Rady Ministrów (M.P. z 2023 r. poz. 1381).
49. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 grudnia 2023 r. nr 1131.45.2023 o powołaniu w skład Rady Ministrów (M.P. z 2023 r. poz. 1383).
50. Prokuratura Krajowa: Kierownictwo. gov.pl. [dostęp 2023-12-13].
51. Adam Bodnar: Franciszek, przyjaciel obywateli. onet.pl, 26 lipca 2016. [dostęp 2024-11-05].
52. Marta Nawacka: Ma za sobą nieudane małżeństwo i błędy, dzięki którym rozumie ludzi. Tajemnice Adama Bodnara. viva.pl, 19 października 2023. [dostęp 2023-12-13].
53. Maria Pankowska: Niezłomny RPO. Adam Bodnar odebrał nagrodę za walkę o praworządność i prawa człowieka. oko.press, 7 listopada 2018. [dostęp 2020-09-17].
54. Paweł Żurek: Adam Bodnar: wykształcenie, partia, rodzina, RPO. Kim jest senator KO?. radiozet.pl, 12 grudnia 2023. [dostęp 2023-12-13].
55. Adam Bodnar kawalerem Orderu Legii Honorowej. gazetaprawna.pl, 17 września 2020. [dostęp 2020-09-17].
56. Dr Adam Bodnar laureatem Nagrody Tolerancji 2011. hfhr.pl, 17 maja 2011. [dostęp 2015-06-25].
57. Nagroda Radia TOK FM dla Adama Bodnara i KOP za akcję „Nasz Rzecznik”!. TOK FM, 5 kwietnia 2016. [dostęp 2020-07-04].
58. Uzasadnienie Nagrody. rafto.no, 27 września 2018. [dostęp 2018-09-27].
59. Dr Adam Bodnar i Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich uhonorowani prestiżową Nagrodą Praworządności przez World Justice Project. rpo.gov.pl, 30 kwietnia 2019. [dostęp 2020-06-02].
60. Adam Bodnar z nagrodą za obronę praworządności. Zadedykował ją Karolowi Modzelewskiemu. oko.press, 30 kwietnia 2019. [dostęp 2020-07-04].
61. Nagroda Godności Człowieka Fundacji Rolanda Bergera dla RPO Adama Bodnara i jego zespołu. rpo.gov.pl, 5 września 2019. [dostęp 2020-06-02].
62. Bartosz T. Wieliński: Bodnar nie przyjmie nagrody Bergera. Ojciec fundatora był nazistą. wyborcza.pl, 18 października 2019. [dostęp 2020-06-02].
63. Kampania Przeciw Homofobii przyznała Korony Równości za wspieranie społeczności LGBT+. noizz.pl, 28 września 2020. [dostęp 2020-10-02].
64. Mateusz Witczak: Korony Równości. Kilka pokoleń przeciw homofobii. polityka.pl, 28 września 2020. [dostęp 2020-10-02].
65. Magdalena Chrzczonowicz, Agata Szczęśniak: OKO.press z Koroną Równości! Nagrodzono też Wandę Traczyk-Stawską, Agnieszkę Dziemianowicz-Bąk, Atlas Nienawiści. oko.press, 27 września 2020. [dostęp 2020-10-02].
66. Adam Bodnar odznaczony nagrodą „Pontifici – Budowniczemu Mostów”. ekai.pl, 25 października 2020. [dostęp 2020-10-25].
67. Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar z nagrodą „Defensory 2020”. rpo.gov.pl, 10 września 2020. [dostęp 2020-12-07].
68. RPO uhonorowany Nagrodą im. Janiny Paradowskiej i Jerzego Zimowskiego. rpo.gov.pl, 24 listopada 2020. [dostęp 2020-12-07].
69. Adam Bodnar erhält Dialogpreis der Deutsch-Polnische Gesellschaft Bundesverband. uni-koeln.de, 26 października 2021. [dostęp 2021-11-02].
70. IX Gala Nagrody im. Prof. Zbigniewa Hołdy. umcs.pl, 16 grudnia 2021. [dostęp 2024-10-13].
71. Złoty Gryf Zachodniopomorski dla Adama Bodnara. „Stąd pochodzę i nadal jestem związany z Pomorzem Zachodnim”. gryfice24.online, 23 lutego 2022. [dostęp 2022-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
72. Za nami Gala Niepodległości. tarnow.pl, 10 listopada 2023. [dostęp 2023-11-12].
73. Uroczysty Senat UŁ i doktorat honoris causa dla dr. hab. Adama Bodnara. uni.lodz.pl, 25 kwietnia 2024. [dostęp 2024-05-11].

Linki zewnętrzne

• Adam Bodnar – strona prywatna. [dostęp 2022-12-05].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000116164374
• ORCID: 0000-0001-5646-2456
• VIAF: 32289730
• LCCN: no2003100847
• GND: 124891896
• BnF: 15091684g
• SUDOC: 094848939
• NKC: xx0090486
• NTA: 289100976
• BIBSYS: 6026271
• PLWABN: 9810692365405606
• NUKAT: n2003087618
• J9U: 987007454704105171
• CONOR: 93224035

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 5596639
• SNL: Adam_Bodnar

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator osoby w serwisie „Nauka Polska”: 200912
• Ludzie Nauki: ojdZsQtho0H
• Scopus: 55809950000