Bruno O’Ya

Bruno O’Ya
ilustracja
Imię i nazwisko

Bruno Oja

Data i miejsce urodzenia

12 lutego 1933
Tallinn

Data i miejsce śmierci

9 października 2002
Tartu

Zawód

aktor, pisarz, muzyk

Odznaczenia
Nagroda Państwowa ZSRR
Grób Bruno O'Yi na Cmentarzu Metsakalmistu w Tallinnie

Bruno O’Ya, właśc. Bruno Oja (ur. 12 lutego 1933 w Tallinnie[1], zm. 9 października 2002 w Tartu[1]) – estoński aktor, pisarz, piosenkarz, jazzman i sportowiec. Jako aktor debiutował w filmach radzieckich, za rolę w Nikt nie chciał umierać otrzymał w 1967 Nagrodę Państwową ZSRR. W latach 1967–1993 mieszkał we Wrocławiu, w Polsce wystąpił m.in. w Potopie Jerzego Hoffmana oraz w Wilczych echach Aleksandra Ścibora-Rylskiego. W 1993 powrócił do rodzinnej Estonii, zamieszkał w Tartu, gdzie zmarł w 2002.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jego ojciec był Estończykiem, matka Szwedką[1]. W wieku pięciu lat rozpoczął naukę gry na fortepianie pod okiem Eugena Kappa. Po II wojnie światowej rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie w Tartu, które kontynuował w Moskwie, jednak przed ich ukończeniem przeniósł się na wydział wychowania fizycznego Uniwersytetu Ryskiego, jednak tych studiów także nie ukończył. Zamiast tego wstąpił do drużyny koszykarskiej Spartak Ryga, w której zaczął odnosić pierwsze sukcesy sportowe. Został powołany do reprezentacji Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej[2], a ostatecznie także do reprezentacji ZSRR w koszykówce. Równolegle ukończył także kurs aktorski organizowany przez ryski Teatr Pantomimy, w latach 1956–1963 występował także jako muzyk i wokalista jazzowy oraz szefował ryskiemu jazz-bandowi i festiwalowi tej muzyki organizowanemu w stolicy Łotwy[3]. Koncertował z Raimondsem Paulsem[1].

Po odwilży jako muzyk został zaproszony do występów w radzieckiej telewizji, wkrótce po tym wydarzeniu, w roku 1959, zadebiutował jako aktor w filmie Otczaja ziemla. Przełom w jego karierze filmowej stanowił film Nikt nie chciał umierać, wielokrotnie nagradzany na festiwalach w ZSRR i za granicą. Sam Bruno Oja za rolę Broniusa otrzymał w 1967 Nagrodę Państwową ZSRR. Dzięki swojej skandynawskiej urodzie często był obsadzany w radzieckich filmach w rolach cudzoziemców, w latach 60. XX wieku zaczął także występować w filmach innych krajów bloku wschodniego[3].

Jesienią 1967 roku poślubił wrocławiankę Barbarę Zuzannę Sukmanowską, pierwszą z czterech swoich żon. Dzięki temu uzyskał pozwolenie na osiedlenie się w Polsce jeszcze w tym samym roku. Zamieszkał we Wrocławiu[3], gdzie prowadził m.in. Klub Związków Twórczych. Przyjaźnił się z satyrykiem Andrzejem Waligórskim[1].

Cieszył się w Polsce dużą popularnością dzięki roli chorążego Słotwiny w polskim westernie Wilcze echa (reż. Aleksander Ścibor-Rylski), gdzie niemówiącemu jeszcze po polsku aktorowi głosu użyczył Bogusz Bilewski[1] oraz roli Józwy Butryma-Beznogiego w Potopie (reż. Jerzy Hoffman). Wystąpił także w takich polskich filmach i serialach, jak Kopernik, Kazimierz Wielki, Przyłbice i kaptury, Rycerze i rabusie, 07 zgłoś się, Pan Kleks w kosmosie. Ponadto grał w filmach enerdowskich (m.in. western Błąd szeryfa z 1970) i czechosłowackich (serial Ucieczka z krainy złota na motywach Jacka Londona z 1977 oraz film Poslední propadne peklu z 1982). Zagrał także jedną z głównych ról w fińskim filmie Tuntematon ystävä z 1978[3]. Pozostał także aktywny w przemyśle filmowym ZSRR, wystąpił m.in. w Czerwonym namiocie (1969) o tragicznym ostatnim locie sterowca Italia, oraz w dramacie Centaury opowiadającym o ostatnich dniach prezydenta Salvadora Allende[3]. W 1979 wystąpił gościnnie jako Wódz Bromden w sztuce Lot nad kukułczym gniazdem w reż. Krzysztofa Zanussiego w Starym Teatrze im. Modrzejewskiej w Krakowie. W 1977 roku wydał autobiografię pt. „Przepraszam, czy pan jest aktorem?”[1].

Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości, w 1993 powrócił do ojczystego kraju[3]. W kolejnych latach wielokrotnie odwiedzał Wrocław[4]. W Estonii próbował swych sił jako przedsiębiorca, jednak bez sukcesów. Ostatecznie został pedagogiem w jednym z domów kultury w Tartu. W 1998 roku doznał poważnego udaru mózgu, po którym musiał ponownie uczyć się chodzić i mówić[1]. U schyłku życia wydał 2-tomową zbiór wspomnień pt. „Jako gość na tym świecie” (est. Külalisena siin maailmas)[1].

Zmarł w Tartu 9 października 2002[3] po długiej chorobie nowotworowej[1].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Filmy

[edytuj | edytuj kod]
  • 1959: Otczaja ziemla (ros. Отчая земля)
  • 1960: Twojo sczastje (ros. Твоё счастье)
  • 1962: Sami na oceanie (ros. 49 дней)
  • 1962: Droga do przystani (ros. Путь к причалу) jako Bruno, amerykański marynarz
  • 1963: Gienierał i margaritki (ros. Генерал и маргаритки,) jako Władek Lechowski
  • 1963: Strzał we mgle (ros. Выстрел в тумане) jako Binkl
  • 1964: Skowronek (ros. Жаворонок) jako Obersturmbannführer
  • 1965: Pomni, Kaspar! (ros. Помни, Каспар!) jako Sturmführer Ots
  • 1965: Wriemia, wpieriod! (ros. Время, вперёд!) jako Thomas Bicksby
  • 1965: Na odnoj płanietie (ros. На одной планете) jako Albert Rhys Williams
  • 1965: Gipierbołoid inżeniera Garina (ros. Гиперболоид инженера Гарина) jako Jansen
  • 1966: Nikt nie chciał umierać (lit. Niekas nenorėjo mirti, ros. Никто не хотел умирать) jako Lokys
  • 1967: Operacja „Trust” (Операция «Трест») jako Birk
  • 1967: Kiedy miłość była zbrodnią (niem. Rassenschande) jako Denis Lenoir, jeniec amerykański
  • 1968: Wilcze echa jako chorąży Piotr Słotwina
  • 1969: Wyzwolenie (ros. Освобождение)
  • 1970: Tuntematon ystävä
  • 1970: Błąd szeryfa (niem. Tödlicher Irrtum) jako Hank Jackson
  • 1970: Pułapka jako Anton[5]
  • 1971: Aktorka jako Kasjo
  • 1971: Czornyje suchari (ros. Чёрные сухари) jako Fred Stoun
  • 1972: Opętanie jako właściciel kawalerki
  • 1972: Kopernik jako chorąży niosący sztandar na pogrzebie króla
  • 1974: Głowy pełne gwiazd jako oficer radziecki
  • 1974: Potop jako Józwa Butrym
  • 1975: Swatbitie na Joan Asien (ros. Сватбите на Йоан Асен) jako Kniaź Jurij
  • 1975: Kazimierz Wielki jako Spytek z Melsztyna
  • 1977: Żołnierze wolności (ros. Солдаты свободы, cz. 4) jako Skorzeny
  • 1978: Tuntematon ystävä jako Bruno Lindén / Furman / Ksiądz
  • 1978: Kientawry (ros. Кентавры) jako Nilson
  • 1979: ...cóżeś ty za pani... jako ojciec Jakuba
  • 1980: Czułe miejsca jako oficer
  • 1982: Poslední propadne peklu jako Hoff
  • 1983: Ostrze na ostrze jako Jacek Dydyński
  • 1983: Wedle wyroków twoich... jako chłop Pietrek
  • 1984: Czas dojrzewania jako Szwed Haakon
  • 1984: Przyspieszenie jako Dziadek Mróz
  • 1986: Na całość jako Skandynaw
  • 1986: Rykowisko jako senator Mickey Caposta
  • 1987: Pociąg do Hollywood jako Wampir
  • 1988: Pan Kleks w kosmosie jako Dowódca transportowca ARGO 1417
  • 2001: Lightmaker

Seriale

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j Dominik Wilczewski: Bruno O'Ya. Estoński gość w polskim kinie. Eesti.pl, 2020-12-05. [dostęp 2021-12-02]. (pol.).
  2. ↑ Guntis Keisels, Latvijas basketbola vēsture, Rīga: Jumava, 1998, s. 269, ISBN 9984-05-187-0, OCLC 751700261 (łot.).
  3. ↑ a b c d e f g Jiří Amler, Bruno O’Ya [online], Česko-Slovenská filmová databáze, 2017 [dostęp 2017-04-28] (cz.).
  4. ↑ red: Zmarł Bruno O'Ya. wyborcza.pl, 2002-10-10. [dostęp 2023-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-10-10)]. (pol.).
  5. ↑ Pułapka w bazie IMDb (ang.)

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]