Edmund Wnuk-Lipiński
 Edmund Wnuk-Lipiński (2008) | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 maja 1944 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 stycznia 2015 |
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Edmund Alojzy Wnuk-Lipiński (ur. 4 maja 1944 w Suchej, zm. 4 stycznia 2015 w Warszawie[1]) – polski socjolog i nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych, pisarz fantastyki naukowej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wychował się w Bytowie[2], gdzie w 1961 ukończył I Liceum Ogólnokształcące[3]. Następnie podjął studia w zakresie socjologii na Uniwersytecie Warszawskim; uzyskiwał później stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego w tej samej dziedzinie[4][5]. W 1992 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Specjalizował się w zakresie socjologii polityki[5].
Był założycielem i pierwszym dyrektorem Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk[6]. Wykładał w Instytucie Nauk Humanistycznych w Wiedniu, na University of Notre Dame, na uczelniach wyższych w Kanadzie, Norwegii i Bułgarii, w Centre national de la recherche scientifique oraz w Wissenschaftskolleg zu Berlin. Uzyskał stypendium wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku. Należał do międzynarodowych towarzystw socjologicznych. Był kierownikiem Katedry Socjologii w Collegium Civitas w Warszawie. W latach 2006–2012 pełnił funkcję rektora tej uczelni[7]. Wchodził również w skład rady patronackiej Instytutu Jagiellońskiego.
Był również pisarzem science fiction, specjalizował się w powieściach z zakresu fantastyki socjologicznej, opisującej postawy ludzi z różnych grup społecznych wobec rządów państwa totalitarnego. Obok Janusza A. Zajdla był prekursorem tego nurtu w polskiej fantastyce naukowej. Debiutował w 1968 opowiadaniem Krzyś, po raz pierwszy zamieszczonym w „Horyzontach Techniki”. Opublikował m.in. trylogię Apostezjon, składającą się z pozycji Wir pamięci (1979), Rozpad połowiczny (1988) i Mord założycielski (1989). W 2000 w wydawnictwie superNOWA ukazało się jednotomowe, pełne wydanie tego cyklu (z przywróceniem tekstu usuniętego pierwotnie wskutek ingerencji cenzury).
Zajmował stanowisko doradcy ds. polityki społecznej NSZZ „Solidarność”. Z ramienia opozycji demokratycznej brał udział w obradach Okrągłego Stołu. Od 1989 do 1991 kierował zespołem doradców naukowych przy Obywatelskim Klubie Parlamentarnym[8]. W 2010 był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich[9].
Został pochowany na cmentarzu Wawrzyszewskim[10].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]
Syn Bolesława i Marty[1]. Był mężem Elżbiety Wnuk-Lipińskiej[11]. Ich syn Jakub zginął w 1988, wypadając z okna na 15. piętrze wieżowca[12].
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim (2000)[13] i Komandorskim (2011)[14] Orderu Odrodzenia Polski.
W 1988 został uhonorowany Nagrodą im. Janusza A. Zajdla za Rozpad połowiczny[8]. W tym samym roku wyróżniony Śląkfą w kategorii „twórca roku”[15].
Jego imieniem nazwano Instytut Socjologii Collegium Civitas w Warszawie[7].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Publikacje z zakresu socjologii
[edytuj | edytuj kod]- Praca i wypoczynek w budżecie czasu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Gdańsk 1972
- Metody badania czasu wolnego a socjologiczna interpretacja materiału empirycznego. Referat, Komitet Statystyki i Ekonometrii PAN, Gdańsk 1973
- Czas wolny. Współczesność i perspektywy, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1975
- Problematyka kształtowania się potrzeb czytelniczych, Instytut Książki i Czytelnictwa BN, Warszawa 1975
- Rozumienie kultury. Szkice socjologiczne, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1979
- Budżet – struktura społeczna – polityka społeczna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981
- Rozpad połowiczny. Szkice z socjologii transformacji ustrojowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1991
- Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany ustrojowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996
- Granice wolności. Pamiętnik polskiej transformacji, Scholar, Warszawa 2003
- Świat międzyepoki, Znak, Kraków 2004
- Socjologia życia publicznego, Scholar, Warszawa 2005
Twórczość science fiction
[edytuj | edytuj kod]Trylogia Apostezjon
[edytuj | edytuj kod]- Wir pamięci (Seria „Z kosmonautą”, 1979)
- Rozpad połowiczny (Seria „Z kosmonautą”, 1988)
- Mord założycielski (Fantastyka-Przygoda, 1989)
Krótkie formy literackie
[edytuj | edytuj kod]- Krzyś („Horyzonty Techniki”, 1968)
- Wyprawa ratunkowa (Kroki w nieznane, t. 3., 1972)
- Dialog przez rzekę („Fantastyka”, 1985)
- Teatr („Feniks”, 1985)
- Transfer jaźni („Feniks”, 1986)
- Continuum („Fantastyka”, 1989)
- Struga czasu (PL +50. Historie przyszłości, 2004)
Inne
[edytuj | edytuj kod]- Światy równoległe: autobiografia subiektywna w sensie ścisłym, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2015
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Edmund Wnuk-Lipiński. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2021-09-06].
- ↑ Cezary Obracht-Prondzyński. Edmund Wnuk-Lipiński (1944–2015) – z małego miasta na Kaszubach w świat wielkiej nauki i spraw publicznych. „Zoon Politikon”. Nr 6, 2015. ISSN 2082-7806. [dostęp 2023-09-26].
- ↑ Rocznik 1961. lo.bytow.pl. [dostęp 2018-08-27].
- ↑ Autorzy nominowani do Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla. fandom.art.pl. [dostęp 2011-10-05].
- ↑ a b Prof. dr hab. Edmund Wnuk-Lipiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-02-25].
- ↑ O Instytucie. isppan.waw.pl. [dostęp 2023-02-25].
- ↑ a b Instytut Socjologii im. Edmunda Wnuk-Lipińskiego. civitas.edu.pl. [dostęp 2023-02-25].
- ↑ a b Edmund Wnuk-Lipiński w serwisie „Ludzie Wprost”. [dostęp 2011-10-05].
- ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2014-04-26].
- ↑ Pogrzeb prof. Edmunda Wnuk-Lipińskiego. civitas.edu.pl, 5 stycznia 2015. [dostęp 2015-01-16].
- ↑ Marcelina Smużewska. Wspomnienie o pewnej obserwatorce życia społecznego. Elżbieta Wnuk-Lipińska i badania nad młodzieżą. „Roczniki Historii Socjologii”. Vol. II, s. 151, 2012. Toruń: Epigram. ISSN 2084-2031.
- ↑ Paweł Tomczyk: 80 lat temu urodził się Edmund Wnuk-Lipiński, socjolog i pisarz SF. dzieje.pl, 4 maja 2024. [dostęp 2024-05-04].
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 5, poz. 91.
- ↑ M.P. z 2012 r. poz. 134.
- ↑ Śląkfa. skf.org.pl. [dostęp 2021-09-05].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Prof. dr hab. Edmund Wnuk-Lipiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-02-25].