Ewa Lipska

Ewa Lipska
Ilustracja
Ewa Lipska, Kraków 2024
Data i miejsce urodzenia

8 października 1945
Kraków

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Epoka

literatura współczesna

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Nagrody

Nagroda im. Andrzeja Bursy (1971)
Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1973)
Śląski Wawrzyn Literacki (2002)
Nagroda Literacka Gdynia (2011)
Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius (2019)
Nagroda Literacka „Nike” (nominacja – 2008, 2011, 2016)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Karol Maliszewski, Ewa Lipska, VII Festiwal Góry Literatury, Włodowice, 2021
Ewa Lipska, Dawid Jung, XIII Festiwal Literacki Preteksty, Gniezno, 2023

Ewa Lipska (ur. 8 października 1945 w Krakowie) – polska poetka, w latach 1970–1980 redaktor działu poezji Wydawnictwa Literackiego, laureatka Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1973), w latach 1995–1997 dyrektorka Instytutu Polskiego w Wiedniu, członkini polskiego i austriackiego PEN Clubu, członkini założycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989), członkini Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1964 zamieszczała utwory poetyckie w „Życiu Literackim” i „Dzienniku Polskim”. Debiutowała w 1967 tomem poetyckim Wiersze. Od 1968 była członkinią Związku Literatów Polskich (do czasu jego rozwiązania w 1983).

W latach 1970–1980 pracowała jako redaktorka działu poezji Wydawnictwa Literackiego. Na przełomie 1975/1976 przebywała na półrocznym stypendium „International Writing Program” w Iowa City w USA. W 1978 została członkinią polskiego PEN Clubu. Od 2009 jest członkinią czynną Polskiej Akademii Umiejętności[1]. Brała udział w festiwalach poetyckich, seminariach i spotkaniach autorskich m.in. w Niemczech Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Danii, Szwecji, Kanadzie i USA.

W latach 1981–1983 współredagowała miesięcznik literacki „Pismo”. W 1983 przebywała w Berlinie Zachodnim na stypendium das Kunslerprogramm des Deutscher Akademischer Austauschdienst. W 1989 została członkinią założycielką Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, odeszła z niego w sierpniu 2020 roku[2]. Od 1990 do 1992 pracowała w zespole redakcyjnym „Dekady Literackiej”. Od 1991 do 1997 pracowała w polskiej ambasadzie w Wiedniu, od 1995 kierując tamtejszym Instytutem Polskim. Prowadziła gościnnie warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mieszka i pracuje w Krakowie. Od 2023 roku jest członkinią Rady Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk.

Festiwale

[edytuj | edytuj kod]

Uczestniczyła w międzynarodowych festiwalach poezji, m.in. w Toronto (1981), Holandii (1985), Słowenii (1988). Brała też udział w festiwalach poetyckich m.in. w Austrii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Danii, Szwecji i USA.

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Wiersze, 1967
  • Drugi zbiór wierszy, 1970
  • Trzeci zbiór wierszy, 1972
  • Czwarty zbiór wierszy, 1974
  • Piąty zbiór wierszy, 1978
  • Żywa śmierć, 1979
  • Dom Spokojnej Młodości, 1979
  • Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek, 1982
  • Przechowalnia ciemności, 1985
  • Utwory wybrane, 1986
  • Strefa ograniczonego postoju, 1990
  • Wakacje mizantropa, 1993
  • Stypendyści czasu, 1994
  • Wspólnicy zielonego wiatraczka. Lekcja literatury z Krzysztofem Lisowskim 1996
  • Ludzie dla początkujących, 1997
  • Życie zastępcze – Ersatzleben, 1998 (wydanie polsko-niemieckie)
  • Godziny poza godzinami, 1998 (seria klasyczna PIW)
  • 1999, 1999
  • Białe truskawki – White Strawberries, 2000 (wydanie polsko-angielskie)
  • Sklepy zoologiczne, 2001
  • Uwaga, stopień, 2002
  • Sekwens, 2003
  • Ja, 2003
  • Wiersze do piosenek. Serca na rowerach, 2004
  • Gdzie indziej, 2005
  • Drzazga, 2006
  • Miasteczko Świat, 2007 (wydanie polsko-rosyjskie)
  • Pomarańcza Newtona, 2007
  • Sefer, 2009[3]
  • Pogłos, 2010[4]
  • Droga pani Schubert..., 2012[5]
  • Miłość, droga pani Schubert..., 2013[6]
  • Czytnik linii papilarnych, 2015[7]
  • Pamięć operacyjna[8], 2017
  • Boli tylko, gdy się śmieję…, 2018 (wybór listów między Lipską a Stanisławem Lemem i jego synem Tomaszem)
  • Miłość w trybie awaryjnym, 2019[9]
  • Droga Pani Schubert (płyta CD, reż. Józef Opalski, czytają Anna Polony i Jerzy Trela)
  • Nowy wybór wierszy, 2020[10]
  • Kocia trzynastka, czyli Skotland Yard, 2020[11]
  • Wirujący ogon antylopy, 2021[12] (razem z Sebastianem Brejnakiem)
  • Wariacje Geldbergowskie, 2023[13]
  • Wariacje Geldbergowskie (płyta CD, czyta Juliusz Chrząstowski)[14]

Wybory wierszy ukazały się w około 40 obcojęzycznych wydaniach, między innymi w języku niemieckim, angielskim, duńskim, holenderskim, czeskim, węgierskim, hebrajskim, serbskim, słowackim, hiszpańskim, katalońskim, francuskim, szwedzkim, albańskim i bułgarskim.

Lipska w piosenkach

[edytuj | edytuj kod]
  • 1972 – Skaldowie: „Wszystkim zakochanym” – tekst utworu „Wolne są kwiaty na łące” (muz. Andrzej Zieliński)
  • 1972 – Skaldowie: „Krywań, Krywań” – tekst utworu „Gdzie mam Ciebie szukać” (muz. A. Zieliński)
  • 1972 – Marek Grechuta: „Droga za widnokres” – tekst utworu „Pewność” (muz. Marek Grechuta)
  • 1974 – Marek Grechuta: „Magia obłoków” – tekst utworu „A więc to nie tak” (muz. Marek Grechuta)
  • 1976 – Skaldowie: „Szanujmy wspomnienia” – utwory: „Szukam Cię od rana” (muz. A. Zieliński), „Srebrny maszt” (muz. Jacek Zieliński), „Z przymrużeniem oka” (muz. A. Zieliński)
  • 1976 – Skaldowie: „Stworzenia świata część druga” – tekst utworu „Miłość przez wieki się nie zmienia” (muz. Konrad Ratyński)
  • 1978 – Wawele: „Biały Latawiec” tekst piosenki (muz. Jan Wojdak)
  • 1987 – Skaldowie: „Nie domykajmy drzwi” – tekst piosenki tytułowej „Nie domykajmy drzwi” (muz. J. Zieliński)
  • 1991 – Grzegorz Turnau: Naprawdę nie dzieje się nic – tekst utworu „Nie baw się więcej kulą ziemską”
  • 1993 – Grzegorz Turnau: Pod światło – teksty utworów „Krótka bajka”, „Trąbki”, „Wielki Odkrywco Wyobraźni”, „Tak samo” i „Dotąd doszliśmy”
  • 1994 – Grzegorz Turnau: Turnau w Trójce – teksty utworów „Krótka bajka”, „Wielki Odkrywco Wyobraźni”, „Tak samo”
  • 1997 – Grzegorz Turnau: Tutaj jestem – tekst utworu „Ostatnie słowa”
  • 2004 – Anna Szałapak, „Serca na rowerach” (cała płyta z wierszami Ewy Lipskiej)
  • 2017 – Ewa Lipska, Zbigniew Preisner, „2016 Dokąd?”[15]

Odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Otrzymała m.in. nagrodę im. Andrzeja Bursy (1971), Nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie (1973), nagrodę Pierścienia za całokształt twórczości w Gdańsku (1978), nagrodę PEN-Clubu im. Roberta Gravesa (1979). W 1988 otrzymała nagrodę Fundacji POLCUL (Australia), w 1992 nagrodę Polskiego PEN-Clubu z Fundacji Büchnera, w 1993 nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, w 1995 Nagrodę Miasta Krakowa, w październiku 2001 za tomik Sklepy zoologiczne – Nagrodę Krakowska Książka Miesiąca i w 2004 nagroda miesięcznika „Odra” (Wrocław). W 2002 tomik Sklepy zoologiczne uhonorowany został nagrodą Śląskiego Wawrzynu Literackiego za najlepszą książkę roku, przyznaną przez Bibliotekę Śląską w Katowicach. Jej książka Ja znalazła się w gronie finalistów Nagrody Literackiej Nike 2004[16]. W 2005 otrzymała nagrodę poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych za tom Gdzie indziej – za ten tom była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2006[17]. W 2007 otrzymała nagrodę Samuela Bogumiła Lindego Miast Partnerskich Getynga–Toruń. Za tom Drzazga była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2007[18]. Za tom Pomarańcza Newtona była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2008[19] oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius 2008 w kategorii książka roku. Otrzymała Złoty Klucz Smedereva (2009) – poetycką nagrodę Serbii. W 2010 otrzymała Naim Frasheri Prize, poetycką nagrodę Macedonii, oraz nagrodę Ministerstwa Kultury Republiki Kosowa – Przylądek Dobrej Nadziei.

W 1998 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi[20]. 5 października 2005, podczas uroczystości w krakowskim magistracie została uhonorowana przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[21][22].

W 2009 Wydawnictwo Literackie, wspólnie z Piwnicą pod Baranami, uhonorowało Ewę Lipską nagrodą „Akademią ku czci…”. Poetka została nagrodzona za debiut prozatorski Sefer[23].

W 2011 otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia i była nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” za tomik Pogłos[24][25][26], a w 2013 była nominowana do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tomik Droga pani Schubert...[27] Za tomik Czytnik linii papilarnych była nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” 2016[28].

21 czerwca 2012 otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach[29].

23 maja 2014 odsłoniła swoją płytę w oświęcimskiej Alei Pisarzy przy Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ł. Górnickiego w Oświęcimiu[30].

3 grudnia 2017 otrzymała Łódzką Nagrodę Literacką im. Juliana Tuwima[31]. W 2018 za tom Pamięć operacyjna nominowana do Nagrody Literackiej Nike[32] oraz Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego[33]. Laureatka Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” 2019 za całokształt twórczości[34].

W 2020 nominowana do Nagrody Literackiej Nike. W tym samym roku została Laureatką Nagrody Literackiej m.st. Warszawy w kategorii poezja za tom Miłość w trybie awaryjnym[35][36]. W 2021 otrzymała tytuł Wielkiego Ambasadora Polszczyzny[37]. W 2024 nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za Wariacje Geldbergowskie[38][39].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przy wejściu do kawiarni Nowa Prowincja w Krakowie (w której poetka regularnie bywa) znajduje się Domofon poezji, na którym można odtworzyć nagranie Ewy Lipskiej czytającej własny wiersz[40][41][42].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 2021, wyd. Kraków 2022, s. 27.
  2. ↑ Janusz Anderman i inni: Rezygnujemy z członkostwa w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich. „Zeszyty Literackie”, 2020-08-14. [dostęp 2020-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)].
  3. ↑ Sefer – Wydawnictwo Literackie [online], Wydawnictwo Literackie [dostęp 2024-01-30] (pol.).
  4. ↑ Pogłos – Wydawnictwo Literackie [online], Wydawnictwo Literackie [dostęp 2024-01-30] (pol.).
  5. ↑ Droga pani Schubert... – Wydawnictwo Literackie [online], Wydawnictwo Literackie [dostęp 2024-01-30] (pol.).
  6. ↑ Miłość, droga pani Schubert... – Wydawnictwo a5 [online], Wydawnictwo a5 [dostęp 2024-01-30].
  7. ↑ Czytnik linii papilarnych – Wydawnictwo Literackie [online], Wydawnictwo Literackie [dostęp 2024-01-30] (pol.).
  8. ↑ Nowy zbiór wierszy Ewy Lipskiej „Pamięć operacyjna” [online] [dostęp 2018-02-05] (pol.).
  9. ↑ Ewa Lipska i Adam Zagajewski, radiokrakow.pl, 16 maja 2019 (dostęp: 24 czerwca 2019).
  10. ↑ Nowy wybór wierszy – Wydawnictwo a5 [online], Wydawnictwo a5 [dostęp 2024-01-30].
  11. ↑ Projekt, Kocia trzynastka, czyli Skotland Yard [online], Austeria [dostęp 2022-03-07] (pol.).
  12. ↑ o, Wirujący ogon antylopy. Sebastian Brejnak do Ewy Lipskiej, Ewa Lipska do Sebastiana Brejnaka [online], Austeria [dostęp 2022-03-07] (pol.).
  13. ↑ Wariacje Geldbergowskie – Wydawnictwo Literackie [online], Wydawnictwo Literackie [dostęp 2024-01-30] (pol.).
  14. ↑ Premiera płyty „Wariacje Geldbergowskie” Ewy Lipskiej [online], radiokrakow.pl [dostęp 2024-01-30] (pol.).
  15. ↑ Discogs.com [online] [dostęp 2024-01-30] (ang.).
  16. ↑ Nagroda Nike 2004. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
  17. ↑ Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-22].
  18. ↑ Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  19. ↑ Nagroda Nike 2008. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  20. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 kwietnia 1998 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 1998 r. nr 20, poz. 305).
  21. ↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2011-07-02].
  22. ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2025-01-15] (pol.).
  23. ↑ Poetka prozą. Dziennik Polski, 26 maja 2009. [dostęp 2009-05-26]. (pol.).
  24. ↑ Laureaci 2011. Nagroda Literacka Gdynia. [dostęp 2015-07-08].
  25. ↑ Nagroda Nike 2011. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
  26. ↑ nominacje do nagrody Silesius 2011. culture.pl. [dostęp 2015-07-15].
  27. ↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego – nominowani. orfeusz-nagroda.pl. [dostęp 2015-07-05].
  28. ↑ Nominacje do Nagrody Literackiej Nike 2016 [online], wyborcza.pl [dostęp 2016-05-19].
  29. ↑ Ewa Lipska doktorem honoris causa UJK: Dość tandety, czas na kulturę. echodnia.eu. [dostęp 2012-06-25].
  30. ↑ Poetka Ewa Lipska uhonorowana tablicą w Alei Pisarzy [online], TVP Kraków [dostęp 2022-11-30] (pol.).
  31. ↑ Marcin Bałczewski, Ewa Lipska laureatką Nagrody Tuwima 2017 (foto) [online], plasterlodzki.pl [dostęp 2017-12-04] (pol.).
  32. ↑ 20 książek nominowanych do Nagrody Nike 2018 [online] [dostęp 2018-05-22] (pol.).
  33. ↑ Znamy nominacje do Nagrody Orfeusza [online], wirtualnywydawca.pl, 25 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-25] (pol.).
  34. ↑ Silesius 2019 – nominacje [online], silesius.wroclaw.pl [dostęp 2019-03-19].
  35. ↑ Justyna Sobolewska, Literackie nominacje do Nike i Gdyni. Czego zabrakło? [online], polityka.pl, 26 maja 2020 [dostęp 2020-05-26] (pol.).
  36. ↑ Wiadomości – Nominacje do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy – Kulturalna Warszawa [online], Kulturalna Warszawa [dostęp 2020-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-21] (pol.).
  37. ↑ Ambasador Polszczyzny [online], web.archive.org, 13 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-13].
  38. ↑ Nominacje do Nagrody Literackiej Nike 2024 [online], Rynek książki, lipiec 2024 [dostęp 2024-06-30] (pol.).
  39. ↑ Znamy nominacje do XIII edycji Nagrody Orfeusza [online], instytutksiazki.pl, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-07-06] (pol.).
  40. ↑ Domofon poezji. miastoliteratury.pl. [dostęp 2021-05-17].
  41. ↑ Łukasz Gazur: Przywitaj się przez domofon z wierszem. Dziennik Polski, 18 marca 2014. [dostęp 2021-05-17].
  42. ↑ Sebastian Kudas: Bronisław Maj z Domofonem poezji. YouTube, 17 marca 2014. [dostęp 2019-02-05].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • T. Nyczek. Spalony dom (o poezji Ewy Lipskiej). „Twórczość”. 9, 1974. 
  • Ryszard Matuszewski: Z bliska: szkice literackie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981. ISBN 83-08-00508-X.
  • Stanisław Stabro: Poeta odrzucony. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989. ISBN 83-08-01941-2.
  • E. Lipska: Stypendyści Czasu, redakcja Jan Stolarczyk, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1994.
  • J. Drzewucki: Rocznik powojenny, stypendyści czasu, w książce Smaki słowa. Szkice o poezji, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1999. ISBN 83-7023-744-4.
  • J. Drzewucki: Między intelektem a wyobraźnią. „Twórczość” nr 10, 2017.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Laureaci Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima