Franciszek Kleeberg

Franciszek Kleeberg
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1888
Tarnopol, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

5 kwietnia 1941
Weisser Hirsch, III Rzesza

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Polska Siła Zbrojna

Jednostki

29 Dywizja Piechoty
Dowództwo Okręgu Korpusu Nr III
Dowództwo Okręgu Korpusu Nr IX
SGO „Polesie”

Stanowiska

dowódca dywizji piechoty
dowódca okręgu korpusu
dowódca grupy operacyjnej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
bitwa pod Kockiem

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Żelazny (1813) II Klasy Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa) Komandor Orderu Orła Białego (Serbia) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Krzyż Jubileuszowy Wojskowy
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Louis Faury, Franciszek Kleeberg i mjr Pillegand, Wyższa Szkoła Wojenna 1926
Ostatni rozkaz gen. Franciszka Kleeberga do żołnierzy SGO „Polesie” – oryginał
Tablica na grobie gen. Kleeberga na cmentarzu wojennym w Kocku
Symboliczny grób generała Kleeberga na cmentarzu Powązkowskim
Pomnik gen. Kleeberga w Kocku
Cmentarz wojenny z grobem gen. Kleeberga i grobami żołnierzy SGO „Polesie” w Kocku

Franciszek Kleeberg (ur. 1 lutego 1888 w Tarnopolu, zm. 5 kwietnia 1941 w Weisser Hirsch w Dreźnie) – generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Emiliana, powstańca styczniowego, i Józefiny Kuschée (Couschée). Był starszym bratem Juliusza, generała brygady Wojska Polskiego. Według tradycji rodzinnej Kleebergowie wywodzili się od szwedzkiego żołnierza, który przybył do Polski z wrogą armią w XVII wieku, dostał się do niewoli, spolszczył się i w końcu został założycielem rodu rycerskiego. Ojciec generała był długoletnim oficerem c. i k. 11 pułku dragonów w Stockerau, w którym po awansie na podpułkownika (1 maja 1901) objął komendę nad II dywizjonem. Później pełnił służbę w Komendzie Placu Wiedeń. W 1908 r. został spensjonowany.

Po ukończeniu szkoły realnej w Hranicach i złożeniu matury w Wiedniu w 1905 r., kontynuował naukę w Technicznej Akademii Wojskowej w Mödling. W 1911 r. ukończył Szkołę Strzelecką Artylerii w Hajmasker. Pełnił służbę w 2 pułku haubic polowych w Wiedniu. 1 września 1908 r. został mianowany podporucznikiem (niem. Leutnant), a 1 maja 1913 r. – porucznikiem (niem. Oberleutnant) w korpusie oficerów artylerii. W tym samym roku został przyjęty do Szkoły Wojennej (niem. Kriegsschule) w Wiedniu[1][2]. Wybuch I wojny światowej uniemożliwił mu kontynuowanie studiów.

W maju 1915 r. otrzymał przydział do Legionów Polskich. W tym też roku powierzono mu funkcję szefa sztabu II Brygady Legionów, którą pełnił przez miesiąc. Następnie przez kilka miesięcy był zastępcą szefa sztabu, a czasowo także szefem sztabu Komendy Legionów Polskich. 1 listopada 1915 r. został mianowany kapitanem (niem. Hauptmann) w korpusie oficerów artylerii. Jego oddziałem macierzystym był 25 pułk haubic polowych (były 2 pułk haubic polowych)[3]. W czerwcu 1916 r. został szefem sztabu III Brygady Legionów. W 1916 r. otrzymał tytuł „oficer przydzielony do Sztabu Generalnego”. W 1917 r. jego oddziałem macierzystym był 125 pułk artylerii polowej[4].

W okresie od lutego do lipca 1917 r. podczas prowadzenia szkolenia Legionów Polskich przez Niemców w Królestwie był m.in. zastępcą dowódcy 1 pułku artylerii w Górze Kalwarii i jednocześnie komendantem Zjednoczonych Szkół Artylerii, po czym do końca 1917 r. służył w Inspektoracie Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej. W lipcu 1917 r. został mianowany majorem[5]. Do kwietnia 1918 r. pełnił funkcję komendanta Kursu Wyszkolenia Artylerii w Garwolinie. W związku z prośbą o zmianę obywatelstwa austriackiego na polskie, w czerwcu 1918 r. został karnie przeniesiony do armii austro-węgierskiej i skierowany na front włoski, na stanowisko oficera sztabu 54 Brygady Piechoty.

18 listopada 1918 r., wezwany przez generała Tadeusza Rozwadowskiego, wrócił do kraju i objął obowiązki szefa sztabu Armii „Wschód”. Na tym stanowisku wziął udział w bitwie o Lwów. 19 marca 1919 r. został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Generalnego „Kraków” w Krakowie na stanowisko zastępcy szefa sztabu[6]. Z dniem 15 kwietnia został przydzielony do Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[7]. W ministerstwie powierzono mu obowiązki szefa Sekcji Organizacyjnej, dwa miesiące później – zastępcy szefa Departamentu I Mobilizacyjno-Organizacyjnego. 7 maja 1919 r. został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podpułkownika[8]. 10 marca 1920 r., po reorganizacji ministerstwa, został mianowany pomocnikiem szefa Oddziału I Organizacyjno-Mobilizacyjnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych[9]. 29 maja 1920 r. został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 r. w stopniu pułkownika, w artylerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[10]. W lipcu 1920 r. został szefem sztabu 1 Armii, a 15 sierpnia – szefem sztabu Grupy Operacyjnej gen. Kazimierza Raszewskiego, mającej na celu obronę zachodnich województw przed bolszewikami[11].

7 października 1920 r. wyznaczony został na stanowisko szefa sztabu w Dowództwie Okręgu Generalnego „Poznań” w Poznaniu, które w następnym roku zostało przeformowane w Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VII[12]. 3 maja 1922 r. został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r. i 28. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a jego oddziałem macierzystym był 14 pułk artylerii polowej w Poznaniu[13]. 6 października 1922 r. został wybrany przewodniczącym rady nadzorczej Hurtowni Spółdzielni Żołnierskich Okręgu Korpusu Nr VIII w Poznaniu[14]. Również w pierwszej dekadzie października 1922 r. został odkomenderowany do pełnienia obowiązków dowódcy piechoty dywizyjnej 14 Dywizji Piechoty na czas choroby pułkownika Aleksandra Załęskiego[15]. 7 listopada 1922 r. został mianowany dowódcą 14 Dywizji Piechoty w Poznaniu. Obowiązki miał objąć z dniem 1 stycznia 1923 r.[16]. Dywizją dowodził do maja 1924 r. W międzyczasie ukończył kurs informacyjny dla wyższych dowódców. Od czerwca 1924 r. do października 1925 r. przebywał we Francji, gdzie studiował w Wyższej Szkole Wojennej (fr. École Supérieure de Guerre) i Centrum Wyszkolenia Piechoty w Wersalu oraz w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Metzu. Po powrocie do kraju został II dyrektorem nauk w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W czasie przewrotu majowego 1926 r. opowiedział się po stronie władz legalnych[17]. 17 marca 1927 r. został mianowany dowódcą 29 Dywizji Piechoty w Grodnie[18]. 1 stycznia 1928 r. Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 r. i 12. lokatą w korpusie generałów[19]. Przyjaźnił się z Władysławem Sikorskim[20]. W poniedziałek 3 sierpnia 1936 r. Prezydent RP mianował go dowódcą Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie[21]. Dwa lata później został dowódcą Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. Stanowisko to zajmował do 8 września 1939 r.[22].

9 września 1939 r. przystąpił do organizacji oddziałów bojowych z podległych mu ośrodków zapasowych. W korespondencji urzędowej występował w dalszym ciągu jako dowódca Okręgu Korpusu Nr IX. 27 września zarządził reorganizację podległych mu wojsk oraz ustanowił we Włodawie władze cywilno-administracyjne. Od tego dnia występował jako dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” (SGO).

Pod Jabłoniem i Milanowem pobił wysunięte kolumny oddziałów Armii Czerwonej. 6 października 1939 r., po czterodniowych walkach z Wehrmachtem pod Kockiem, został zmuszony do kapitulacji z powodu braków w zaopatrzeniu i amunicji. Złożył broń jako ostatni polski generał. Kleeberg pozostał jedynym dowódcą SGO bez porażki – przeciwnik pod Kockiem został pobity. Po bitwie został wzięty do niewoli niemieckiej. Przebywał w Oflagu IVB w twierdzy Königstein koło Drezna. W niewoli przebywał półtora roku. Poważnie zachorował na serce[23] i 5 kwietnia 1941 r. zmarł w szpitalu wojskowym w drezdeńskiej dzielnicy Weisser Hirsch. Został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Neustadt.

Pośmiertnie został mianowany generałem dywizji ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1943 r. w korpusie generałów. W 1969 r. prochy gen. Franciszka Kleeberga przewieziono do kraju i 6 października złożono na cmentarzu Wojennym w Kocku pomiędzy poległymi żołnierzami z dowodzonej przez niego SGO „Polesie”. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 28 wprost-2-2)[24].

16 kwietnia 1918 r. Franciszek Kleeberg zawarł związek małżeński z Wandą Paszkowską (1893–1955). 19 lipca 1920 r. urodził się im syn Zbigniew Tadeusz.

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie gen. Franciszka Kleeberga

[edytuj | edytuj kod]

Wizerunek Kleeberga znajduje się na wydanym w 1989 r. przez Pocztę Polską z okazji 50. rocznicy wojny obronnej znaczku pocztowym o nominale 35 złotych i nakładzie 6 milionów sztuk upamiętniającym bitwę pod Kockiem[37].

W 2007 nakręcono film dokumentalny o walkach gen. Kleeberga i Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie w kampanii wrześniowej pt. Kleeberg odszedł kleeberczycy zostali w reż. Mirosława Gronowskiego[38].

Na jego cześć wzniesiono wiele pomników, a jego nazwiskiem nazwano ulice m.in. w Kocku, Białymstoku, Gdyni, Bydgoszczy, Szczecinie, Lublinie, Sosnowcu, Krakowie, Żywcu, Częstochowie, Piekarach Śląskich, Siedlcach, Białej Podlaskiej, Radzyniu Podlaskim, Warszawie[39], Wołominie i w Nowym Sączu. Imię Generała Franciszka Kleeberga nosi m.in. Szkoła Podstawowa w Kocku, Szkoła Podstawowa nr 1 Ząbkach pod Warszawą, Szkoła Podstawowa nr 3 we Włodawie (woj. lubelskie) oraz Zespół Szkół Zawodowych nr 1 w Dęblinie.

18 września 2019 r. Marek Łapiński, w zastępstwie ministra obrony narodowej, decyzją Nr 148/MON nadał 19 Brygadzie Zmechanizowanej w Lublinie imię gen. dyw. Franciszka Kleeberga[40].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rocznik oficerski c. i k. Armii i Marynarki Wojennej 1909 ↓, s. 842, 924.
  2. ↑ Rocznik oficerski c. i k. Armii i Marynarki Wojennej 1914 ↓, s. 759, 832, 1061.
  3. ↑ Lista starszeństwa c. i k. Armii 1916 ↓, s. 642, 741.
  4. ↑ Lista starszeństwa c. i k. Armii 1918 ↓, s. 88, 1036, 1218.
  5. ↑ Mierzwiński 1990 ↓, s. 91.
  6. ↑ Piwowarski 1989 ↓, s. 396.
  7. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 55 z 20 maja 1919 roku, s. 1734.
  8. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 53 z 15 maja 1919 roku, poz. 1652.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 27 marca 1920 roku, s. 227.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 9 czerwca 1920 roku, s. 399.
  11. ↑ Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 123.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 20 października 1920 roku, s. 1075.
  13. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 185.
  14. ↑ Hurtownia ↓.
  15. ↑ Zmiany ↓.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 47 z 25 listopada 1922 roku, s. 851.
  17. ↑ Stanisław Haller, Wypadki warszawskie od 12 do 15 maja 1926 r., Kraków 1926, s. 23.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 17 marca 1927 roku, s. 94.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
  20. ↑ Włodzimierz Wójcikowski: Śladami ostatniej bitwy gen. Kleeberga. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 14. ISBN 83-03-01102-2.
  21. ↑ „Polska Zbrojna”, nr 212, 4 sierpnia 1936, s. 1.
  22. ↑ Mierzwiński 1990 ↓, s. 92.
  23. ↑ Mierzwiński 1990 ↓, s. 96.
  24. ↑ Cmentarz Stare Powązki: OLESZKIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-31].
  25. ↑ Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 208–209.
  26. ↑ Krzysztof Filipow: Order Virtuti Militari 1972–1945. Warszawa: Bellona, 1990, s. 141.
  27. ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921. 
  28. ↑ a b c d e f g h Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarnii Wojskowej, 1938, s. 340.
  29. ↑ M.P. z 2010 r. nr 28, poz. 304 „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.
  30. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  31. ↑ Odznaczenia w dniu Święta Niepodległości. „Gazeta Lwowska”, s. 3, 13 listopada 1937. 
  32. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 25.
  33. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  34. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r., „Dziennik Personalny”, nr 29, poz. 1208, 1921.
  35. ↑ Odznaczenia w Legionach. „Goniec Polowy Legionów”. Nr 10, s. 4, 31 października 1915. Lwów. [dostęp 2021-10-07]. 
  36. ↑ a b Rocznik oficerski c. i k. Armii i Marynarki Wojennej 1914 ↓, s. 1061.
  37. ↑ 1989.09.01. 50. rocznica Wojny Obronnej 1939 (6). kzp.pl. [dostęp 2024-05-26]. (pol.).
  38. ↑ Kleeberg odszedł Kleberczycy zostali w bazie filmpolski.pl
  39. ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 3.
  40. ↑ Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej. Ministerstwo Obrony Narodowej, 2019. (pol.)..

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]