Karol Hubert Rostworowski

Karol Hubert Rostworowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 listopada 1877
Rybna

Data i miejsce śmierci

4 lutego 1938
Kraków

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Faksymile
Autograf Karola Huberta Rostworowskiego (1937)
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Dwór Rostworowskich w Rybnej, gdzie urodził się Karol Hubert
Pałac Rostworowskich przy ul. św. Jana w Krakowie, który Róża z Popielów wniosła w posagu Karolowi Hubertowi
Grób rodzinny Rostworowskich na Cmentarzu Salwatorskim. Spoczywają w nim: Karol Hubert, Marek, Jan.

Karol Hubert Rostworowski h. Nałęcz (ur. 3 listopada 1877 w Rybnej, zm. 4 lutego 1938 w Krakowie) – polski dramaturg i poeta, kompozytor; publicysta, stronnik Obozu Wielkiej Polski.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny ziemiańskiej o arystokratycznym statusie zarówno ze strony ojca jak i matki. W 1888 rozpoczął naukę w gimnazjum św. Anny w Krakowie, przerywając ją w 1894. Do 1898 uczył się w Szkole Praktycznej Gospodarstwa Wiejskiego w Czernichowie k. Krakowa, a następnie studiował rolnictwo w Halle. Studia te porzucił w 1900 i od 1901 rozpoczął naukę gry na fortepianie oraz kompozycji w konserwatorium w Lipsku. W 1907 wyjechał do Berlina studiować filozofię, a następnie podróżował po Europie.

Do kraju powrócił w 1908 i zamieszkał w majątku krewnych w Czarkowach nad Nidą. Był członkiem Ligi Narodowej przed 1914[1]. Po wybuchu I wojny światowej (1914) przeniósł się do Krakowa. Po 1920 rozpoczął współpracę z dziennikiem „Głos Narodu”, a szerzej z Narodową Demokracją, w której działał. Pełnił funkcje przewodniczącego Straży Narodowej w Krakowie oraz oboźnego Obozu Wielkiej Polski na miasto Kraków[2]. W 1933 został powołany na członka Polskiej Akademii Literatury, z której to funkcji zrezygnował w 1937 w proteście przeciw polityce sanacji. W latach 1934–1937 był też radnym krakowskim, reprezentującym Stronnictwo Narodowe[3].

Początkowo uprawiał twórczość poetycką. W 1901 opublikował debiutancki tom pesymistycznych i dekadenckich wierszy Tandeta, w latach 1907–1909 wydał filozoficzną tetralogię poetycką składającą się z tomików Pre memoria, Maya, Ante lucis ortum, Saeculum solutum. W latach 1908–1911 powstały jego pierwsze dramaty psychologiczno-symboliczne: Żeglarze (1908), Pod górę (1910), Echo (1911). Sławę przyniosła mu wystawiona w Krakowie w 1913 (z wybitną rolą tytułową Ludwika Solskiego, odwołująca się do Nowego Testamentu tragedia psychologiczna Judasz z Kariothu (1913)[4]. Sztuka ta była świadectwem powrotu pisarza do katolicyzmu po dekadenckich doświadczeniach z okresu studiów w Lipsku. Szeroko komentowany był również dramat historyczno-psychologiczny Kajus Cezar Kaligula (1917), będący wybitnym studium tyranii oraz dekadencji. Swym konserwatywnym i antyrewolucyjnym poglądom dał wyraz w szeregu artykułów i szkiców literackich oraz ekspresjonistycznym moralitecie Miłosierdzie (1920), grotesce Straszne dzieci (1922)[5], Fantazji dramatycznej w czterech częściach ku czci Adama Mickiewicza Zmartwychwstanie (1923) oraz nawiązującym do współczesności Antychryście (1925). Rewolucyjne złudzenia rozwiewał też w opublikowanym w 1930 Czerwonym marszu[6], dramacie o rewolucji francuskiej. Do problematyki psychologicznej i konwencji realistycznej powrócił w tragedii współczesnej Niespodzianka (1929), uważanej za jedno z jego największych osiągnięć[7] oraz w jej kolejnych częściach: Przeprowadzce (1930) oraz U mety (1932). W 1936 napisał jedyną komedię Don Kiszot za kulisami.

Za Niespodziankę Rostworowski został nagrodzony Państwową Nagrodą Literacką w 1932[7][8][9].

Chorował na gruźlicę[10]. Zmarł 4 lutego 1938 po chorobie płucnej[11]. Został pochowany 7 lutego 1938 na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC13-1-5)[12].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Wywód genealogiczny

[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie materiału źródłowego[15]:

4. Stanisław Rostworowski h. Nałęcz
stryjeczny wnuk Stanisława Małachowskiego   h. Nałęcz		      
    2. Joachim Rostworowski h. Nałęcz  
5. Urszula hr. Potulicka h. Grzymała
wnuczka Eliasza Wodzickiego h. Leliwa		        
      1. Karol Hubert Rostworowski
6. Piotr Stanisław Moszyński h. Nałęcz    
    3. Helena Felicja Moszyńska h. Nałęcz      
7. Anna Malinowska h. Ślepowron      
 

Był pierwowzorem postaci Młodego Człowieka w dramacie „Brat naszego Boga” (1979) Karola Wojtyły.

Był mężem Róży z Popielów (córki Jana i Jadwigi z hrabiów Dunin-Borkowskich), z którą miał trzech synów: Jana (1919–1975), poetę, Marka (1921–1996), historyka sztuki, ministra kultury i sztuki i Emanuela (1923–1989), historyka, redaktora naczelnego Polskiego Słownika Biograficznego.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 582.
  2. ↑ Szymon Rudnicki, Obóz Narodowo Radyklany. Geneza i działalność, wyd. I, Czytelnik, 1985, s. 22, ISBN 83-07-01221-X.
  3. ↑ Oficjalny wynik wyborów w Krakowie. „Dziennik Ludowy”. Nr 288, s. 6, 14 grudnia 1933. 
  4. ↑ Karol Hubert Rostworowski, Judasz z Kariothu : dramat w 5 aktach, wyd. 1913 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03].
  5. ↑ Karol Hubert Rostworowski, Straszne dzieci : bajka w trzech aktach, wyd. 1922. [online], polona.pl [dostęp 2018-08-11].
  6. ↑ Karol Hubert Rostworowski, Czerwony marsz, wyd. 1930 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03].
  7. ↑ a b Ewa Guderian-Czaplińska, Teatralna Arkadia: poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 223, ISBN 978-83-232-1372-7 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Jego miejsce w gronie najbardziej znaczących twórców ugruntowała Państwowa Nagroda Literacka , jaką otrzymał w 1932 roku za Niespodziankę (pol.).
  8. ↑ Ryszard Nycz, Jerzy Jarzębski, Lektury polonistyczne: II wojna światowa. Dwudziestolecie międzywojenne, Inst. Filologii Polskiej, 1997, s. 83, ISBN 978-83-7052-937-6 [dostęp 2021-07-02], Cytat: w 1932 roku przyznana Rostworowskiemu właśnie za Niespodziankę Państwowa Nagroda Literacka (pol.).
  9. ↑ Hészel Klépfisz, Przedwojenny świat przez pryzmat młodego Żyda polskiego: eseje 1931-1937, Eran Reut, 1999, s. 29 [dostęp 2021-07-03], Cytat: Państwowa nagroda literacka za rok 1931 została przyznana Karolowi Hubertowi Rostworowskiemu za utwór dramatyczny pt . « Niespodzianka » (pol.).
  10. ↑ Śp. Karol Hubert Rostworowski.. „Wschód”. Nr 75, s. 11, 20 lutego 1938. 
  11. ↑ Zgon ś. p.Karola Huberta Rostworowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 28 z 6 lutego 1938. 
  12. ↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator - wyszukiwarka osób pochowanych [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2019-11-24].
  13. ↑ M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 130 „za zasługi na polu pracy literackiej”.
  14. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu literatury dramatycznej” - Karol Hubert Roztworowski.
  15. ↑ Wywód genealogiczny wg Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.23743.7

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Członkowie Polskiej Akademii Literatury
Członkowie honorowi
Protektorzy