Kuźmina

Kuźmina

wieś
Zabytkowa cerkiew; obecnie kościół MB Nieustającej Pomocy
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przemyski
Gmina	Bircza
Liczba ludności (2011)	400[2][3]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-740[4]
Tablice rejestracyjne	RPR
SIMC	0599310[5]
Położenie na mapie gminy Bircza Kuźmina
Położenie na mapie Polski Kuźmina
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kuźmina
Położenie na mapie powiatu przemyskiego Kuźmina
49°36′56″N 22°25′42″E/49,615556 22,428333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Kuźmina

Kuźmina – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza^[6][5]. Leży na Pogórzu Przemyskim.

Do 1954 istniała gmina Kuźmina. W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kuźmina, po jej zniesieniu w gromadzie Leszczawa Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

W Kuźminie znajduje się najgłębszy w Polsce otwór wiertniczy "Kuźmina-1", o głębokości 7541 m. Był to otwór badawczy, mający na celu zbadanie budowy geologicznej Karpat. Do krystalicznego podłoża dowiercono się na głębokości ponad 7300 m.

Części wsi

Integralne części wsi Kuźmina^[6][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0599327	Chałupki	część wsi
0599333	Dolny Koniec	część wsi
0599340	Górny Koniec	część wsi
0599356	Kiczora	część wsi
0599362	Rzeki	część wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o Kuźminie pochodzi z 1497; następna, z 1500. Pierwszą cerkiew zbudowano w 1526. W XIX w. wieś należała do Pieciorowskich. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Kuźminie był Ryszard Pieściorowski^[7][8]. Na wschód od wsi znajdują się fragmenty fortyfikacji dworskich. Pod koniec XIX w. wieś dzieliła się na cztery części: Kuźminę Górną, Margel, Kiczerę i Kamionkę zwaną również Wapienisko. W 1938 wieś była widownią kilkudniowych starć ludności ukraińskiej z Kuźminy i okolic, walczącej o odebraną im cerkiew, z Polakami. Po kilku dniach starć sytuację opanowały oddziały żandarmerii ściągnięte z Dobromila, Sanoka i Przemyśla. Kilkadziesiąt osób, w tym kobiety i dzieci, zostało pobitych, a kilka zakatowano na śmierć. Cerkiew została przez władze polskie zamknięta, a udostępniły ją z powrotem wiernym dopiero okupacyjne władze niemieckie w 1941.

W II Rzeczypospolitej wieś położona powiecie dobromilskim województwa lwowskiego. 23 października 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zaatakowali wieś. W obronie ludności cywilnej zginęło 10 żołnierzy Wojska Polskiego. Atak został odparty, ale w październiku i listopadzie tegoż roku banderowcy zamordowali tu 19 Polaków^[9].

Z Kuźminy pochodził Władysław Solarz^[10].

Kuźmina w 1929

• Właściciel ziemski: Neuman Wład. (307 ha)
• Lasy-eksploatacja: Sontag H.
• Kowal: Kozioł F.
• Różne towary: Roth G., Śliwka L.
• Tartak: Langman Ch.
• Wyszynk trunków: Langman Ch.

• 
  Kuźmina-1, najgłębszy odwiert w Polsce
• 
  Kaplica cmentarna
• 
  Pomnik żołnierzy Wojska Polskiego

Wyznania

Katolicy obrządku wschodniego

W Kuźminie znajduje się drewniana cerkiew św. Dymitra, zbudowana w 1814 fundacji Woźniaków. W 1880 kościół liczył 90 wiernych, msze odbywały się nieregularnie. Do 1926 cerkiew podlegała greckokatolickiej parafii w Leszczawie Górnej, a potem parafii greckokatolickiej w Krecowie, po wojnie użytkowana przez rzymskich katolików jako kościół parafialny pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy^[11].

 Osobny artykuł: Cerkiew św. Dymitra w Kuźminie.

Katolicy obrządku łacińskiego

W 1880 parafia łacińska w Tyrawie liczyła 560 wiernych z Kuźminy.

Demografia

• 1785 mieszkało tu 103 grekokatolików, 265 rzymskich katolików i 5 Żydów.
• 1840 i w 1859 - 250 grekokatolików,
• 1880 - 560 katolików, 90 grekokatolików
• 1899 - 144 grekokatolików,
• 1926 - 320 grekokatolików
• 1929 - 924 mieszkańców
• 1938 - 246 grekokatolików.
  • (brak danych o innych mieszkańcach, do uzupełnienia)

Transport

• 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Przemyśl - Medyka.
• 890 Kuźmina - Krościenko

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 65842
2. Wieś Kuźmina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-04-07] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
5. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 107.
8. Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893. 
9. SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 133, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
10. Józef Ząbkiewicz. Drogi zwycięstwa. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 11 (338) z 10-20 kwietnia 1985. Sanocka Fabryka Autobusów. 
11. Parafia na stronie diecezji. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-25)].

Linki zewnętrzne

• Kuźmina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 10 .
• Kuźmina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 205 .