Laliki
| wieś | |
 Krajobraz Lalik | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
570-800[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (2018) |
957[3] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-373[4] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0062283 |
Położenie na mapie gminy Milówka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
 49°32′38″N 19°00′53″E/49,543889 19,014722[1]
| |
| Strona internetowa | |
Laliki – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, jedno z pięciu sołectw gminy Milówka o powierzchni 1360 ha i ludności 1025, co daje gęstość zaludnienia równą 75 os./km²[2]. Jedna z najmłodszych wsi całego regionu: powstała z wyodrębnienia się z miejscowości Szare w 1948[5][6][7].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość jest położona na terenie Międzygórza Jabłonkowsko-Koniakowskiego, na pograniczu Beskidu Żywieckiego i Beskidu Śląskiego, na wysokości 570–800 m n.p.m.[2]. Leży przy drodze ekspresowej S1 Bielsko-Biała – Zwardoń, w ciągu której znajduje się tunel drogowy Emilia, którego długość wynosi 678 m. Krzyżuje się tu z nią droga wojewódzka nr 943 do Istebnej.
| przysiółki | Krawce, Pochodzita, Stańcówka, Wołowiec |
| części wsi | Berkówka, Cerla, Kasperki, Koszutówka, Kotłówka, Krutaki, Kubaszczyki, Laliki Małe, Obrót, Pawliczne, Piekło, Suche, Szklanówka, Tarliczne, Złamane |
Miejscowość charakteryzuje się rozproszoną zabudową, a domy grupują się w wielu odrębnych przysiółkach. W przysiółku Pochodzita znajduje się drewniany kościółek i cmentarz[5], natomiast w przysiółku Wołowiec szkoła podstawowa i ośrodek rehabilitacyjno-szkoleniowo-wypoczynkowy[10].
W miejscowości jest przystanek kolejowy Laliki.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Grupa domów i polana nazwana była od ich właścicieli, rodziny o nazwisku Lalik[11]. Na teren przysiółka Pochodzita pierwsi osadnicy przybyli w 1720 r. w związku z założeniem tu pańskiego folwarku[12].
W Lalikach, będących jeszcze częścią miejscowości Szare, na górze Szklanówka pod koniec II wojny światowej rozegrał się finał walk o wyzwolenie Żywiecczyzny. Zimą 1945 r. na terenie wsi Niemcy zbudowali siłami miejscowej ludności w ramach robót przymusowych szereg bunkrów, sieci okopów i innych umocnień, w których bronili się do końca kwietnia. Ślady tych umocnień, m.in. fragmenty tzw. „zębów smoka”, można odnaleźć na terenie Lalik do dziś[13].
Do 1948 obszar wsi był częścią miejscowości Szare i znany był także jako Szare Gronie[5][6][7]. W 1948 z Szarego wyodrębniono przysiółki Laliki, Kasperki i Pochodzita tworząc nową wieś. Spośród osiedli do Lalik dołączone zostały Piekło, Stańcówka, Wołowiec, Wełniakówka, Kosarzyska, Rupienka i częściowo Rachowiec. 5 kwietnia 1949 w wykazie zwardońskiej Agencji Pocztowej do gromady Szare Gronie należały osiedla: Piekło, Stańcówka, Rachowiec, Krawce, Laliki, Wełniakówka, Pochodzita, Pańska Łąka, Kosarzyska, Rupienka i Węglarze[14] mające łącznie 1144 mieszkańców.
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Laliki, po jej zniesieniu w gromadzie Milówka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
.jpg)
W miejscowości dobrze kultywowane są tradycyjne zwyczaje ludowe, m.in. aktywne są tu co roku grupy kolędnicze, znane pod nazwą „dziadów”. Nie ma bowiem lepszych dziadów nad dziady z Lalik, corocznie sprawujących ten piękny obrzęd w okolicy Nowego Roku - podawał w 1992 r. Władysław Sosna[12].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
We wsi znajduje się kaplica na Tarlicznem, której pochodzenie datowano na 1688 rok[5], jednak pochodzi z 1826 roku[15]. Wybudował ją Szczepan Kuśnierz. Murowana, kryta gontowym dachem z dużym okapem od frontu i nowszą wieżyczką. Wewnątrz ołtarz w stylu ludowego baroku[13].
W Lalikach-Pochodzitej znajduje się kościół filialny pw. NMP Nieustającej Pomocy - interesujący przykład współczesnej architektury sakralnej. Kaplica, zbudowana z inicjatywy księdza Stanisława Fijałka w 1947 r.[12] na miejscu starszej, spalonej pod koniec II wojny światowej, została rozbudowana do obecnej postaci w 1965 r. Budowla konstrukcji zrębowej, od wschodu wieża nad nawą. Wewnątrz kościoła wyposażenie, będące dziełem ludowych twórców z Koniakowa i Lalik: Jan Krężelok, Michał Porębski, Ludwik i Franciszek Zawadowie, Franciszek jakus i Franciszek Wojtas[13]. Kościół znajduje się na 
szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
Religia
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia Zesłania Ducha Świętego).
Ludzie związani z Lalikami
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Krężelok – biegacz
- Magdalena Gwizdoń – biathlonistka
- Czesław Śleziak – polityk SLD
- Łukasz Stawarczyk – aktor[16]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66276
- ↑ a b c UG Milówka: Statut Sołectwa Laliki. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].
- ↑ Milówka w liczbach. beskidLIVE.pl, 11 września 2019. [dostęp 2020-12-17].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 638 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c d Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik, Wydanie I. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 411. ISBN 978-83-89188-71-7.
- ↑ a b Historia Lalików. [w:] www.laliki.masternet.pl [on-line]. 2008-29-02. [dostęp 2011-01-01].
- ↑ a b Gmina Milówka. [w:] Nad Sołą i Koszarawą, rok IX, nr 9 (184) [on-line]. 29 kwietwnia 2006. [dostęp 2018-09-10].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Ośrodek w Lalikach. oficjalna strona.
- ↑ Bronisław Gustawicz, Laliki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 65.
- ↑ a b c Władysław Sosna: Dookoła Beskidu Śląskiego. Przewodnik. Katowice: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, Oddział w Katowicach, 1992, s. 80. ISBN 83-900803-0-3.
- ↑ a b c Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza REWASZ, 2019, s. 409. ISBN 978-83-8122-015-6.
- ↑ Gmina Rajcza: Zwardoń. [w:] www.rajcza.com.pl (Web Archive) [on-line]. [dostęp 2018-09-10].
- ↑ Ksiądz proboszcz Wojciech Janke. Kapliczka w Lalikach-Tarliczne. „Nad Sołą i Koszarawą”. 13 (164), 2005-07-01. [dostęp 2018-09-10].
- ↑ Katarzyna Niedurny. Mieszkam w Lalikach. Wywiad z Łukaszem Stawarczykiem. „Dwutygodnik.com”. 2021 (312), 07/2021. Zofia Król. Dom Spotkań z Historią. ISSN 2299-8128. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
