Leszek Nowak (filozof)

Ten artykuł dotyczy filozofa. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Leszek Nowak
Ilustracja
Zdjęcie przed 1992
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1943
Więckowice

Data i miejsce śmierci

20 października 2009
Poznań

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: filozofia nauki, filozofia społeczna, metafizyka
Alma Mater

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1967 – teoria prawa
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
promotor: Zygmunt Ziembiński

Habilitacja

1970 – filozofia
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Profesura

1990

Polska Akademia Nauk
Status

członek krajowy korespondent

Pracownik naukowy
Zakład

Prawniczych Zastosowań Logiki WPiA UAM

Okres zatrudn.

1965–1970

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Leszek Nowak (ur. 7 stycznia 1943 w Więckowicach, zm. 20 października 2009 w Poznaniu) – polski filozof i prawnik, profesor nauk humanistycznych, wieloletni pracownik naukowy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Współtwórca poznańskiej szkoły metodologicznej, autor trzech koncepcji filozoficznych: idealizacyjnej koncepcji nauki, nie-Marksowskiego materializmu historycznego i negatywistycznej metafizyki unitarnej. Autor dwudziestu pięciu książek oraz ponad trzystu artykułów naukowych.

Był mężem filozofki Izabelli Nowak[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie i praca naukowa

[edytuj | edytuj kod]

W 1965 ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, pracę magisterską pisząc pod kierunkiem Zygmunta Ziembińskiego. W trakcie studiów prawniczych zaprzyjaźnił się ze Sławomirą Wronkowską oraz Władysławem Balickim[2]. W 1966 ukończył studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim, broniąc magisterium pod kierunkiem Janiny Kotarbińskiej.

W 1967 uzyskał stopień naukowy doktora nauk prawnych na podstawie rozprawy pt. Problemy znaczenia i obowiązywania normy prawnej a funkcje semiotyczne języka, napisanej pod kierunkiem Ziembińskiego. Specjalizował się w teorii prawa. Stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie filozofii uzyskał w 1970 na podstawie książki U metodologicznych podstaw ‘Kapitału’ Karola Marksa. W 1976 został profesorem nadzwyczajnym w zakresie filozofii, wówczas najmłodszym profesorem w Polsce[3], zaś w 1990 został profesorem zwyczajnym. W 1994 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk.

W latach 1965–1970 pracował w Zakładzie Prawniczych Zastosowań Logiki, działającym w ramach Katedry Teorii Państwa i Prawa UAM, zaś między 1970 a 1985 oraz 1989 a 2009 w Instytucie Filozofii UAM. Do 2000 był promotorem piętnastu rozpraw doktorskich. Spośród wypromowanych przez niego doktorów osiem osób obroniło prace habilitacyjne, cztery uzyskały tytuł profesora nadzwyczajnego, dwie – zwyczajnego, a jedna wybrana została członkiem korespondentem PAN[3].

W 1975 założył międzynarodową serię książkową Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities (wydawnictwo: Rodopi, Amsterdam/New York), której redaktorem naczelnym był do 2006. W 1976 założył serię Poznańskie Studia z Filozofii Humanistyki (PWN, obecnie wydawnictwo Zysk & S-ka: Poznań). W latach 1976–1984 był jej redaktorem naczelnym, a od 1989 współredaktorem.

Pracował jako visiting professor uniwersytetów w Berlinie (niem. Freie-Universität), Canberze (ang. Australian National University), Catanii i Frankfurcie nad Menem. Był członkiem (ang. fellow) Holedenrskiego Instytutu Badań Zaawansowanych w Wassenaar (ang. Netherlands Institute for Advanced Study) oraz Instytutu Badań Zaawansowanych w Berlinie (niem. Wissenschaftskolleg zu Berlin).

Wraz z Jerzy Kmitą i Jerzym Topolskim, był współtwórcą tzw. „poznańskiej szkoły metodologicznej”, której program badawczy koncentrował się na rekonstrukcji teorii materializmu historycznego za pomocą aparatury pojęciowej pozytywizmu logicznego. Poglądom „poznańskiej szkoły metodologicznej” i filozofii Leszka Nowaka poświęcone zostało studium krytyczne Jacka Tittenbruna Dialektyka i scholastyka. O pewnej próbie obalenia Marksa (wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1986). Był także twórcą nie-Marksowskiego materializmu historycznego, który przewidział upadek demokracji ludowych w Europie Środkowo-Wschodniej i ZSRR[4].

Był promotorem m.in. Sławomira Magali(inne języki)[5], który w 1982 ogłosił w Bostonie pod pseudonimem Stanisław Starski książkę Class Struggle in Classless Poland (Walka klasowa w bezklasowej Polsce), interpretującą zryw „Solidarności” jako wystąpienie przeciw państwowej klasie panującej w oparciu o swobodne, nie-Marksowskie rozumienie walki klas przejęte od Nowaka i inspirowane teorią „nowej klasy(inne języki)”[6].

Działalność opozycyjna

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1962–1980 należał do PZPR[7], zaś w latach 1980–1995 należał do „Solidarności”[3]. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[8]. W latach 1980–1981 wiele publikował w prasie NSZZ „Solidarność”[9] (m.in. obok Magali i Leszka Balcerowicza w piśmie „Solidarność Wielkopolski”[10][11]), w listopadzie 1980 został członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych, a po roku 1981 w prasie tzw. drugiego obiegu; jego artykuły ukazywały się również jako publikacje samoistne, wydawane przez podziemne oficyny wydawnicze. 13 grudnia 1981 roku został internowany. Przebywał w obozach dla internowanych w Gębarzewie, Ostrowie Wielkopolskim i Kwidzynie. Został zwolniony z internowania w grudniu 1982 roku, i powrócił do pracy w poznańskim uniwersytecie[12]. W 1985 został zwolniony z pracy na UAM z powodu publikowania w wydawnictwach podziemnych[3]. W 1989 przywrócono go do pracy akademickiej na poprzednim stanowisku[13].

W swoich zapatrywaniach społeczno-politycznych silnie zbliżał się do anarchizmu[14]. Do jego analizy konfliktu klasowego odwołuje się koncepcja prekariatu zaproponowana przez Jarosława Urbańskiego[15].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

W dorobku publikacyjnym L. Nowaka znajdują się m.in.[16][17]:

  • Studia nad teoretycznymi podstawami humanistyki, Warszawa 1968 (razem z Jerzym Kmitą);
  • U podstaw marksistowskiej aksjologii, Warszawa 1971;
  • U podstaw Marksowskiej metodologii nauk, Warszawa 1971;
  • Anatomia krytyki marksizmu, Warszawa 1973;
  • O naturze dialektyki marksistowskiej, w: „Studia Filozoficzne” 1974, nr 4;
  • Problemy metody idealizacji, w: „Studia Filozoficzne” 1974, nr 4;
  • Zarys marksistowskiej filozofii nauki, Warszawa 1974;
  • Wykłady z filozofii marksistowskiej, tom I Dialektyka, Poznań 1976;
  • O tzw. formalnologicznej koncepcji dialektyki, w: Jerzy Kmita (red.), Założenia teoretyczne badań nad rozwojem historycznym, Warszawa 1977;
  • U podstaw dialektyki Marksowskiej, Warszawa 1977;
  • Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki, Warszawa 1977;
  • Wykłady z filozofii marksistowskiej, tom II Ontologia i epistemologia, Poznań 1978;
  • Historyzm metodologiczny w kategorialnej interpretacji dialektyki, w: Zdzisław Cackowski, Jerzy Kmita (red.), Społeczny kontekst poznania, Warszawa 1979;
  • Historical Momentums and Historical Epochs. An Attempt at a non-Marxian Historical Materialism, w: „Analyse und Kritik” 1979, nr 1;
  • Interpretacje i programy, czyli co materializm historyczny daje nam tu i teraz, w: „Zdanie” 1979, nr 4;
  • Wartości i klasy społeczne, w: „Etyka” 1979, t. 17 (razem z P. Buczkowskim);
  • Głos klasy ludowej: polska droga od socjalizmu, wyd. Alternatywy, Poznań 1980[18];
  • Socjalistyczny sposób panowania człowieka nad człowiekiem, wyd. WIW, Poznań 1980;
  • Adaptacja i rewolucja. Problem ruchu formacji społeczno-ekonomicznej w materializmie historycznym, w: „Studia Socjologiczne” 1981, nr 4;
  • Błędy Lenina, czyli o konieczności socjalizmu w Rosji, wyd. NSZ PP, Poznań 1981;
  • Fundamentalny błąd Marksa, czyli o konieczności socjalizmu, wyd. NZS WSP, Szczecin 1981;
  • Przeciw ekonomistom, wyd. NZS AE, Poznań 1981;
  • Wolność i władza, wyd. NZS, Poznań 1981;
  • Mity socjalizmu, część I Mit odnowy, bez daty;
  • Property and Power. Towards a non-Marxian Historical Materialism, Dordrecht/Boston/Lancaster: Reidel 1983;
  • U podstaw teorii socjalizmu; t. 1: Własność i władza. O konieczności socjalizmu; t. 2: Droga do socjalizmu. O konieczności socjalizmu w Rosji; t. 3: Dynamika władzy. O strukturze i konieczności zaniku socjalizmu. Poznań: Nakom 1991.
  • O tzw. transformacji ustrojowej, w: K. Zamiara (red.), Nauki społeczne wobec transformacji ustrojowej, Poznań 1993;
  • O zagadnieniu tak zwanej transformacji ustrojowej, w: K. Zamiara (red.), Transformacja w refleksji humanistycznej, Poznań 1994;
  • Byt i myśl. U podstaw negatywistycznej metafizyki unitarnej, tom I: Nicość i istnienie, Poznań 1998;
  • Gombrowicz: człowiek wobec ludzi, Warszawa 2000;
  • Byt i myśl. U podstaw negatywistycznej metafizyki unitarnej, tom II: Wieczność i zmiana, Poznań 2004;
  • Byt i myśl. U podstaw negatywistycznej metafizyki unitarnej, tom III: Enigma i rzeczywistość, Poznań 2007;

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jerzy Brzeziński, Andrzej Klawiter, Krzysztof Łastowski. Wspomnienie o Leszku Nowaku. „Nauka”. 4, s. 32, 2009. ISSN 1231-8515. 
  2. ↑ prof. Leszek Nowak [online], usf.amu.edu.pl [dostęp 2020-06-23] (pol.).
  3. ↑ a b c d Biogram na stronie internetowej. staff.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-23)]., ost. aktualizacja 13 marca 2001.
  4. ↑ Krzysztof Brzechczyn: O DWÓCH PROGNOZACH UPADKU REALNEGO SOCJALIZMU. RANDALL COLLINS VERSUS LESZEK NOWAK.
  5. ↑ Sławomir Magala, Konkretne ciało wiedzy (nienaturalne środowisko ucieleśnionej komunikacji), „Problemy Zarządzania”, 68 (2), 2017, s. 64.
  6. ↑ Raymond Taras, Marxist Critiques of Political Crises in Poland, [w:] Raymond Taras (red.), The Road to Disillusion: From Critical Marxism to Postcommunism in Eastern Europe, Armonk, NY: M. E. Sharpe(inne języki), 1992, s. 89–90, ISBN 978-0-87332-790-9.
  7. ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 675. ISBN 83-223-2073-6.
  8. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  9. ↑ Marks przeciwko Marksowi – rozmowa z Krzysztofem Brzechczynem. Lewicowo.pl.
  10. ↑ Krzysztof Brzechczyn, Dyskusja programowa na łamach czasopism Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego i Zarządu Regionu Wielkopolska NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1981, [w:] Krzysztof Brzechczyn (red.), „Solidarność” 1980–1981 w kraju i w Wielkopolsce. Szkice do portretu, Poznań: Instytut Pamięci Narodowej, 2016, s. 110, 113–114, ISBN 978-83-63275-26-6.
  11. ↑ Przemysław Zwiernik, Solidarność Wielkopolski, [w:] Encyklopedia Solidarności [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2024-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-19].
  12. ↑ Leszek Nowak: Ani rewolucja, ani ewolucja. [Paryż]: Slovo-La parole, [1985], s. 6.
  13. ↑ Leszek Nowak (z Więckowic) – Encyklopedia Solidarności [online], www.encysol.pl [dostęp 2020-06-23].
  14. ↑ Leszek Nowak nie żyje. rozbrat.org. [dostęp 2012-01-17].
  15. ↑ Jarosław Urbański, Prekariat i nowa walka klas. Przeobrażenia współczesnej klasy pracowniczej i jej form walki, Warszawa: Książka i Prasa, 2014, ISBN 978-83-62744-54-1. Rozdział 2.
  16. ↑ Nowak, Leszek (1943-2009). Katalog elektroniczny Biblioteki Narodowej. [dostęp 2016-10-26].
  17. ↑ Leszek Nowak (publikacje i cytowania). scholar.google.pl. [dostęp 2016-10-26].
  18. ↑ Leszek Nowak: Głos klasy ludowej: polska droga od socjalizmu. Lewicowo.pl, 1980.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]