Mieczysława Ćwiklińska
 Mieczysława Ćwiklińska (1937) | |
| Imię i nazwisko |
Mieczysława Trapszo |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1879 |
| Data i miejsce śmierci |
28 lipca 1972 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
1. Zygmunt Bartkiewicz (1897–1899) |
| Lata aktywności |
1900–1972 |
| Odznaczenia | |
           
| |
_(cropped).jpg)
Mieczysława Ćwiklińska, właśc. Mieczysława Trapszo[a] (ur. 1 stycznia 1879[b] w Lublinie, zm. 28 lipca 1972 w Warszawie) – polska aktorka teatralna i filmowa, śpiewaczka (sopran)[2], członkini konspiracyjnej organizacji Muszkieterzy[3]. Jedna z najwybitniejszych polskich aktorek teatralnych i filmowych w historii[4].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodziła z polskiego rodu teatralnego Trapszów. Była córką Marcelego Trapszy i Aleksandry z Ficzkowskich, wnuczką Anastazego Trapszo. Wykształcenie wokalne zdobyła w Paryżu u Jana Reszkego.
Na scenie teatralnej zadebiutowała 2 grudnia 1900 w roli Helenki w Grubych rybach Michała Bałuckiego w Teatrze Ludowym w Warszawie. Od tego czasu była członkiem zespołu operetki Warszawskich Teatrów Rządowych. 5 stycznia 1901 wystąpiła po raz pierwszy w Teatrze Nowości jako Kasia (Gwałtu, co się dzieje!). W tym czasie zaczęła używać nazwiska Ćwiklińska, było to panieńskie nazwisko jej babki, Anny[5]. W latach 1907–1908 przebywała w Paryżu, gdzie kształciła głos u prof. Giulianiego. Od 1909 roku nagrywała dla Syreny Rekord. W czasie I wojny światowej występowała za granicą (Francja, Rosja). Do kraju powróciła w 1918. Od 1922 należała do zespołu Teatru Polskiego, później do Teatru Narodowego. W tym okresie była primadonną operetkową i ulubienicą Warszawy. W sezonie 1926/1927 wraz z Antonim Fertnerem utworzyła teatr komedii i farsy „Teatr Ćwiklińskiej i Fertnera” w Warszawie przy Nowym Świecie 63.
W filmie zadebiutowała w wieku 54 lat rolą Idalii w filmie Jego ekscelencja subiekt (1933). Wystąpiła w wielu polskich filmach, była uznawana za jedną z najwybitniejszych aktorek komediowych.
3 kwietnia 1936 w Teatrze Narodowym odbyła się uroczystość z okazji jubileuszu 30-lecia pracy artystycznej Mieczysławy Ćwiklińskiej[6]. Znana była głównie jako aktorka komediowa i charakterystyczna. Często grała role kobiet starszych, o zabarwieniu charakterystycznym. Tworzyła postaci zabawne, a nawet karykaturalne. W początkach drogi artystycznej Ćwiklińska występowała też w rolach operetkowych i operowych w Warszawie, Berlinie i Dreźnie[7].
W czasie okupacji niemieckiej pracowała w Warszawie jako kelnerka w kawiarniach „Café Bodo” i „U Aktorek”[8]. Podczas powstania warszawskiego przebywała w Podkowie Leśnej, po jego upadku pojechała do Zakopanego.
Po II wojnie światowej zamieszkała w Krakowie, gdzie też występowała, a od 1950 roku aż do śmierci grała w Warszawie w Teatrze Polskim i Nowym.
Rolę Babki w spektaklu Drzewa umierają stojąc zagrała po raz pierwszy 1 listopada 1958 w Teatrze Rozmaitości. Aktorka grała ją do kwietnia 1971 roku, występując w niej około 1500 razy. Jej jubileusz siedemdziesięciolecia pracy aktorskiej miał miejsce 2 grudnia 1970 w Lublinie w Teatrze im. Osterwy. W 1971 roku odbyła tournée po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie na zaproszenie amerykańskiej Polonii.
Była trzykrotnie zamężna. 7 lipca 1897, zaraz po ukończeniu pensji, wyszła za mąż za Zygmunta Bartkiewicza i przeniosła się do Łodzi. Po rozstaniu w 1899 powróciła do Warszawy i prowadziła dom mód. Powtórnie wyszła za mąż 15 czerwca 1919 w Warszawie za handlowca Henryka Madera, z którym rozwiodła się w 1928. Po raz trzeci wyszła za mąż w 1933 roku, za Mariana Steinsberga (Szteinsberga) – wydawcę i księgarza, z którym rozstała się w 1939.
Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych-1- 96)[9].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]
|
|
Spektakle teatralne
[edytuj | edytuj kod]- 1901: Gwałtu, co się dzieje, Teatr Nowości
- 1909: Krysia leśniczanka, Teatr Nowości
- 1909: Wesoła wdówka, Teatr Nowości
- 1909: Mimi, Teatr Nowości
- 1909: Szalona dziewczyna, Teatr Nowości
- 1909: Zemsta nietoperza, Teatr Nowości
- 1909: Gejsza, Teatr Nowości
- 1909: Król, Teatr Letni
- 1910: Hrabia Luxemburg, Teatr Nowości
- 1919: Targ na dziewczęta, Teatr Nowości
- 1919: Róża Stambułu, Teatr Nowości
- 1920: Królowa kinematografu, Teatr Nowości
- 1920: Skowronek, Teatr Nowości
- 1920: Czar munduru, Teatr Nowości
- 1921: Dziewczę z Holandii, Teatr Nowy
- 1922: Japonka, Teatr Nowy
Dyskografia
[edytuj | edytuj kod]- 1910: Mieczysława Ćwiklińska, Józef Redo, Władysław Szczawiński, artyści teatru „Nowości”, śpiew z towarzyszeniem Orkiestry opery Warszawskiej Syrena Rekord (SGR 9556–9585) (utwory z operetki Hrabia Luxemburg)
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1960)[10]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)[11]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (25 kwietnia 1950)[12]
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)[13][14]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1 listopada 1936)[15]
- Złoty Krzyż Zasługi (trzykrotnie: 9 listopada 1931[16], 15 czerwca 1946[17], 13 listopada 1953[18])
- Złoty Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)[19]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[20]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
- Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1967)
Nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda Państwowa I stopnia „za całość działalności aktorskiej” (1955)[21]
- Warszawianka Roku (1967)[22]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- W 1959 Jerzy Macierakowski i Wojciech Natanson napisali książkę Mieczysława Ćwiklińska. W 1976 roku ukazała się książka Alicji Okońskiej i Andrzeja Grzybowskiego Rozmowy z panią Miecią, która powstała na podstawie wspomnień Ćwiklińskiej oraz przeprowadzonych z nią rozmów. W 1988 Maria Bojarska napisała biografię aktorki Mieczysława Ćwiklińska.
- W 2013 r. Poczta Polska wyemitowała zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską upamiętniający Mieczysławę Ćwiklińską znaczek pocztowy o nominale 3,80 zł należący do serii „Ludzie kina i teatru”[23].
- W Polanicy-Zdroju znajduje się teatr nazwany jej imieniem − Teatr Zdrojowy im. M. Ćwiklińskiej.
- Jest patronką ulic w Białej Podlaskiej, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lesznie, Lublinie, Łodzi, Rzeszowie i Warszawie.
- Jej nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej artystów zasłużonych dla kultury polskiej, umieszczonej w 2020 roku na budynku przy ul. Odolańskiej 20 w Warszawie, w którym mieszkała[24].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Posługiwała się również pseudonimami Gryf i Lińska.
- ↑ Podawana jest także data 1 stycznia 1880.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jan Marcin Szancer Jak powstaje film "nad Niemnem", "AS. Ilustrowany magazyn" z 14.05.1939, nr 20, s. 5.
- ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2019-01-02].
- ↑ Jolanta Drużyńska: Patrioci czy zdrajcy? Kim byli polscy Muszkieterowie. Poznaj historię jednej z najlepszych organizacji wywiadowczych w Europie. radiokrakow.pl, 2015-05-07.
- ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
- ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2018-10-01].
- ↑ Jubileusz Ćwiklińskiej. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 80 z 5 kwietnia 1936.
- ↑ Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
- ↑ Wacław Wiernicki: Wspomnienia o warszawskich knajpach. Prószyński i S-ka, 1994, s. 81. ISBN 83-902520-0-7.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAWA ĆWIKLIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-09].
- ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 47.
- ↑ Dziennik Polski, rok XV, nr 172 (4793), s. 9.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 53, poz. 591 „w związku z jubileuszem 50-lecia pracy artystycznej za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
- ↑ Odznaczeni „Sztandarem Pracy” - Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej [online], repozytorium.fn.org.pl [dostęp 2021-01-19] (pol.).
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu pracy scenicznej”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 114, poz. 212 „za wybitne zasługi w dziedzinie Teatru i Sztuki na terenie całego kraju”.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej - w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 406 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-05-29].
- ↑ Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994, ISBN 83-01-08836-2, s. 929.
- ↑ 2013.10.31. Ludzie kina i teatru (2). kzp.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
- ↑ Niezwykli mieszkańcy mokotowskiego domu. [w:] Urząd Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy [on-line]. 3 grudnia 2020. [dostęp 2023-01-30].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
- Syrena Record: pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904–1939. ISBN 83-917189-0-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysława Ćwiklińska w bazie Filmweb
- Mieczysława Ćwiklińska w bazie filmpolski.pl
- Mieczysława Ćwiklińska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-11].
- Mieczysława Ćwiklińska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Mieczysława Ćwiklińska w bazie Akademii Polskiego Filmu
- Mieczysława Ćwiklińska w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
- Materiały związane z Mieczysławą Ćwiklińską w bibliotece Polona