Opizo z Mezzano

Opizo
Opiso dei' Fieschi
Patriarcha Antiochii
Ilustracja
Herb rodu Fieschi
Kraj działania

Italia
Polska w okresie rozbicia dzielnicowego
Prusy
Ruś Halicko-Wołyńska
Księstwo Antiochii

Data i miejsce urodzenia

XIII wiek
Italia

Data śmierci

ok. 1291

patriarcha Antiochii
Okres sprawowania

1246-1291

legat papieski
Okres sprawowania

1245–1246, 1253–1254

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

Kościół łaciński

Prezbiterat

Wybór patriarchy

1246

Opizo z Mezzano, Opizzo Fieschi (Opiz, Opiso, Opitz, Opizon, zm. ok. 1291 r.) – włoski duchowny, opat klasztoru św. Pawła w Mezzano[a], łaciński patriarcha Antiochii. W polskiej historiografii znany przede wszystkim jako legat papieża Innocentego IV w Polsce i w Prusach[1], koronator Daniela Romanowicza na króla Rusi.

Biografia

[edytuj | edytuj kod]

Kwestia pochodzenia

[edytuj | edytuj kod]

Opizzo Fieschi pochodził z genueńskiej rodziny hrabiów Lavagna, do której należało wielu dostojników kościelnych, m.in. Obizzo Fieschi, biskup Parmy (1194–1224)[2] oraz papieże: Innocenty IV i Hadrian V. Pochodzenie Opizzona nie jest do końca jasne – uznaje się, że Innocenty IV (Sinibaldo Fieschi) był jego wujem, a niektóre zapisy kościelne sugerują, że ojcem był Tedisio Fieschi. Utożsamia się przy tym omawianego Fieschiego z Opizonem, opatem z Mezzano, wspominanym w dokumentach papieskich. Benedyktyński klasztor św. Pawła, którego opatem był Opizo, należy lokalizować nie w Messynie (jak się niekiedy błędnie podaje), lecz w diecezji Piacenza[3] – w Mezzano Scotti[b][c].

Inaczej pochodzenie legata widzieli Emilio Nasalli Rocca[4][5] i Kazimierz Gołąb[6]. Według pierwszego Opizo pochodził z rodziny Malaspina(inne języki) z Piacenzy, toskańskich arystokratów, hrabiów di Luna. Był najmłodszym syn Moruello di Luna. Jako duchowny, najpierw został notariuszem papieskim, a potem opatem benedyktyńskiego klasztoru św. Pawła w Mezzano niedaleko Piacenzy[5][7].

Kazimierz Gołąb uznawał legata za osobę odrębną od Obizzona Fieschi, patriarchy Antiochii[8], za to być może tożsamą z osobą o nazwisko Obizo de Castello, piacentyńczykiem z rodziny Malaspina, doktorem dekretów i profesorem prawa kanonicznego na Uniwersytecie Bolońskim, a być może i tożsamym z kurialistą Obizonem z czasów Honoriusza III[9].

Współcześnie zazwyczaj utożsamia się obu Opizonów: legata w Polsce dzielnicowej i patriarchę Antiochii z rodu Fieschi(inne języki)[3][10].

Kariera duchowna za pontyfikatu Innocentego IV

[edytuj | edytuj kod]

Po wyborze Sinibalda Fieschiego na papieża w 1243 r. ważnym wydarzeniem w karierze Opizona był sobór lyoński I (1245 r.). Podczas tego zgromadzenia Innocenty IV przedstawił problemy ówczesnego Kościoła, jakimi były m.in. rywalizacja papiestwa z cesarstwem w osobie Fryderyka II, zagrożenie ze strony Tatarów i Turków, potrzeba zorganizowania kolejnych krucjat, misje chrystianizacyjne prowadzone przez zakon krzyżacki w Prusach i krajach sąsiednich[11]. W soborze uczestniczył także Opizo, opat z Mezzano[3], który najprawdopodobniej zetknął się tam, ze znanymi mu zapewne wcześniej[12], niegdysiejszym biskupem modeńskim, Wilhelmem, papieskim legatem w Prusach i północnej Europie. Po wspomnianym soborze (w połowie października 1245 r.) Opizo został mianowany legatem w Prusach i w Polsce, z której to misji został odwołany we wrześniu 1246 r.[13] Jednym z jego zadań było zakończenie konfliktu między wschodniopomorskim Świętopełkiem a Krzyżakami[3].

Znalazłszy się w Prusach, Opizo dązył do zawieszenia broni pomiędzy chrześcijanami oraz ponowił obietnice dla Prusów, którzy przyjmą chrześcijaństwo. W sporze krzyżacko-pomorskim wydał zapewne wyrok korzystny dla Świętopełka, ponieważ Krzyżacy wnieśli apelację 5 marca 1246 r. Pogodził też księcia gdańskiego z biskupem kujawskim Michałem[14]. Papieski legat Opizo jest znany z tego okresu również z odpustów udzielonych we Wrocławiu w 1246 r.[15][16][17]. Następne legacje pełnili: na terenie Prusach – Albert Suerbeer(inne języki), arcybiskup ryski, a na ziemiach polskich – Pietro Capocci, Jakub leodyjski oraz Hugues de Saint-Cher[18].

Po śmierci łacińskiego patriarchy Antiochii, Alberta Rezzaty(inne języki) (także obecnego na soborze lyońskim) Innocenty IV mianował (w 1246 r.) swojego krewnego na to stanowisko. Następnie polecił mu udać się na tereny krzyżowców w charakterze delegata apostolskiego, lecz Fieschi przebywał w Genui (będącej wówczas siedliskiem gwelfów) jeszcze w kwietniu 1248 r., zajmując się m.in. spadkiem po poprzedniku. Następnie z polecenia papieża podporządkował sobie kościoły będące w jurysdykcji Eutymiusza II, prawosławnego patriarchy antiocheńskiego, którego po przybyciu do Antiochii ekskomunikował i zmusił do opuszczenia miasta. Na podstawie listu papieża z Perugii z 7 listopada 1252 r. uznał także osiągnięcie wieku sprawnego przez księcia Antiochii, Boemunda VI, który ukończył 15 lat[3].

Drugą nominację na legata w Prusach i w Polsce Opizo otrzymał w połowie maja 1253 r. Podczas drugiego pobytu na ziemiach współczesnej Polski Opizo działał na rzecz organizacji wyprawy rycerstwa chrześcijańskiego przeciwko Tatarom. Zakres jego działalności obejmował także księstwa Rusi[19]. Wśród spraw, którymi zajął się legat należy wymienić obłożenie klątwą Krzyżaków za najechanie świeżo nawróconej Galindii, by zapobiec włączeniu jej pod jurysdykcję polskich biskupów. Zatwierdził też utworzenie diecezji łukowskiej[20].

W grudniu 1253 r. (styczniu 1254 r.) w towarzystwie arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełki, księcia Siemowita I mazowieckiego oraz prawdopodobnie biskupa krakowskiego Jana Prandoty koronował w Drohiczynie księcia halicko-wołyńskiego Daniela na króla Rusi[21].

Wcześniej biskup chełmiński Heidenryk koronował także wielkiego księcia litewskiego Mendoga na króla Litwy (1253 r. Obu koronacjom towarzyszyło krótkotrwałe przyjęcie zwierzchności Stolicy Apostolskiej[22], która w przypadku Rusi miała charakter unii kościelnej[21], a w przypadku Litwy – chrystianizacji.

10 lutego 1254 r. legat Opizo wystawił dokument, w którym przyjmuje pod swoją opiekę klasztor czerwiński wraz z uposażeniem, które szczegółowo wymienia[23].

8 marca tegoż roku nałożył ekskomunikę na Przemysła I, a jego ziemie obłożył interdyktem, za to, że podczas pobytu legata na Śląsku wojska wielkopolskie splądrowały miasto Oleśnica i jego okolicę. Najazd wywołany został niewykupieniem z niewoli przez Henryka III (za kwotę 500 grzywien) kasztelana ryczyńskiego Mroczka z Pogorzeli. Wspomniane kary kościelne obowiązywały do 31 marca owego roku[24].

30 marca 1254 r., gdy Księstwo Antiochii zostało spustoszone przez muzułmanów, papież powierzył Opizonowi administrację Kościoła w Nikozji. W tym samym dniu, w związku z ponoszonymi przez niego wydatkami na podróże do Kurii Rzymskiej, Fieschi uzyskał upoważnienie do wstrzymania części dochodów należnych zmarłemu biskupowi Norwich oraz połowy subsydiów wysyłanych na pomoc Antiochii[3].

Wiosną 1254 r. (28 marca, 18 i 25 kwietnia) ogłosił we Wrocławiu okolicznościowe odpusty[25]. W tym czasie Innocenty IV ogłosił odpust zupełny dla uczestników wypraw przeciwko Tatarom (19 maja 1254 r.), równy odpustowi przysługującemu krzyżowcom w Ziemi Świętej[26].

Wraz z arcybiskupem Pełką i innymi polskimi biskupami Opizo uczestniczył w podniesieniu relikwii św. Stanisława na ołtarz wawelskiej katedry (8 maja 1254 r.)[27]. Z polecenia papieża odczytał również dekret kanonizacyjny[28]. Uroczystości kanonizacyjne oraz zbieranie świętopietrza przez legata były oznaką oddania się Polski pod opiekę papiestwu[22].

Opizo opuścił Polskę na długo przed śmiercią Innocentego IV[29]. W październiku 1254 r. Fieschi przebywał w Akce[3].

Dalsze losy

[edytuj | edytuj kod]

Po zdobyciu Antiochii przez Bajbarsa i upadku Księstwo Antiochii w 1268 r. Opizzo sprawował urząd patriarchy antiocheńskiego jedynie tytularnie. Za pontyfikatu kolejnych papieży Opizzo został także mianowany kolejno administratorem diecezji Nemosia (Limassol na Cyprze): 1268–1280, archidiecezji Trani w Italii – od 1 kwietnia 1280 do 1288 r. – oraz archidiecezji genueńskiej – od 4 czerwca 1288 do 1292 r.

Jako administrator genueński Opizzo Fieschi otwarcie działał na rzecz interesów swojej rodziny, która nie była w stanie odzyskać dawnej pozycji politycznej w życiu miasta po objęciu władzy przez antygwelficki rząd capitani del popolo(inne języki). Fieschi szachował miasto ożywieniem interdyktu Mikołaj III z 1279 r., „zapomnianego” za pontyfikatu kolejnych papieży. Oskarżany o sprzyjanie rewolcie musiał opuścić miasto na początku 1289 r. Utraciwszy wpływy polityczne, zachował stanowisko administratora archidiecezji. W 1291 r. Mikołaja IV zlecił mu ekskomunikowanie kupców genueńskich, którzy utrzymywali stosunki handlowe z Egiptem. Papież nakazał mu również dopilnować, aby zakaz handlu z Egiptem znalazł się w statucie miasta (23 sierpnia). 5 września prebendy wzięte z majątku klasztorów cysterskich zostały uznane za roczną rentę dla Fieschiego, co mogło stanowić zapowiedź zmiany na stanowisku zarządcy archidiecezji genueńskiej, gdyż pod koniec tego roku arcybiskupem Genui był już dominikanin Jacopo da Varazze.

Opizzo Fieschi zmarł wkrótce po 1291 r.[3]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Wspomnianego Mezzano nie należy utożsamiać z Messyną[3] (Opizo, opat messeński і biskup modeński, na Soborze Lyońskim mianowany[30]) ani z współczesnymi miejscowościami Mezzano czy Mezzana, lecz z Mezzano Scotti, dawną wsią, obecnie frazione(inne języki) w Bobbio.
  2. ↑ Historia opactwo św. Pawła w Mezzano Scotti (łac. monasterium Sancti Pauli de Mediana) jest związana z działalnością mnichów iroszkockich i z sąsiednim opactwem św. Kolumbana(inne języki) w Bobbio[31]. Pozostałością klasztoru jest kościół św. Pawła w Bobbio(inne języki). Opizzo Fieschi okazał się najbardziej znanym opatem św. Pawła w Mazzano Scotti[32].
  3. ↑ Data koronacji niepewna: późna jesień 1253 r., zima 1253–1254 r. czy początek 1254 r.[33].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dobrosielska 2013 ↓, s. 470.
  2. ↑ Cheney ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i Nuti ↓.
  4. ↑ Rocca ↓.
  5. ↑ a b Wojtowycz ↓, s. 230.
  6. ↑ Gołąb ↓, s. 114–117.
  7. ↑ Gołąb ↓, s. 116.
  8. ↑ Gołąb ↓, s. 115-116.
  9. ↑ Gołąb ↓, s. 116–117.
  10. ↑ Calcagno ↓.
  11. ↑ Gołąb ↓, s. 122–123.
  12. ↑ Gołąb ↓, s. 123.
  13. ↑ Gołąb ↓, s. 125.
  14. ↑ Gołąb ↓, s. 128–129.
  15. ↑ Szymborski ↓, s. 279.
  16. ↑ Der päpstliche Legat Opizo, Abt von Mezzano, gewähn den Besuchern des Breslauer Sandstifts an den Manenfesten, am Feste des hl. Augustinus und am Tage der Kirchweihe einen Ablaß von 40 Tagen. dokumentyslaska.pl. [dostęp 2022-11-25]. (łac.).
  17. ↑ Der päpstliche Legat Opizo, Abt von Mezzano, gewährt den Besuchern des Breslauer Vinzenzstifts, das die Reliquien des Märtyrers Eustachius beherbergt, am Feste dieses Heiligen einen Ablaß von 40 Tagen. dokumentyslaska.pl. [dostęp 2022-11-25]. (łac.).
  18. ↑ Gołąb ↓, s. 131.
  19. ↑ Gołąb ↓, s. 133–134.
  20. ↑ Gołąb ↓, s. 135.
  21. ↑ a b Wojtowycz ↓, s. 222, 227.
  22. ↑ a b Gołąb ↓, s. 136, 142.
  23. ↑ Diversorum privilegiorum monasterii Czervinscensis ab anno 1155 ad annum 1746 copiae. [w:] Biblioteka Narodowa. Magazyn Mikroform (Mf. 2548) [on-line]. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2023-01-17].
  24. ↑ Przemysł I. poczet.com. [dostęp 2023-01-17].
  25. ↑ Szymborski 2011 ↓, s. 286.
  26. ↑ Szymborski ↓, s. 286–287.
  27. ↑ Dobrzeniecki ↓, s. 556.
  28. ↑ Kogut ↓, s. 300.
  29. ↑ Gołąb ↓, s. 134.
  30. ↑ Wojtowycz ↓, s. 225.
  31. ↑ Święty Kolumban Młodszy, opat. brewiarz.pl. [dostęp 2023-01-17].
  32. ↑ Mezzano Scotti: IMAGO ANTIQUA coinvolta nel progetto di recupero. imagoantiqua.it. [dostęp 2023-01-17]. (wł.).
  33. ↑ Wojtowycz ↓, s. 222.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]