Podczerwone

Podczerwone

wieś
Kościół w Podczerwonem
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowotarski
Gmina	Czarny Dunajec
Liczba ludności (2011)	984[2][3]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-470[4]
Tablice rejestracyjne	KNT
SIMC	0422149
Położenie na mapie gminy Czarny Dunajec Podczerwone
Położenie na mapie Polski Podczerwone
Położenie na mapie województwa małopolskiego Podczerwone
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Podczerwone
49°24′24″N 19°49′41″E/49,406667 19,828056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Podczerwone

Podczerwone – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Czarny Dunajec^[5][6].

Podczerwone zostało założone w 1605 r. przez Szymona Czerwińskiego.

Miejscowość położona w południowej Małopolsce w regionie geograficznym Kotlina Nowotarska i historyczno-etnograficznym Podhale. Sąsiaduje z miejscowościami: Czarny Dunajec, Koniówka, Ciche oraz graniczy ze Słowacją (Suchá Hora).

Turystyka

Mimo bardzo korzystnej lokalizacji, turystyka w Podczerwonem nie jest dobrze rozwinięta. Niezaprzeczalnym walorem są piękne widoki. Od strony wschodniej, czyli tzw. „Brzegów” podziwiać można panoramę Tatr w całej okazałości. Od „Śtreki: (tj. na zachód) widoczny jest masyw Babiej Góry, a wzdłuż granicy polsko-słowackiej rozpościerają się bory. Dla tych, którzy lubią spacery można organizować piesze wycieczki wiodące polnymi drogami wokół miejscowości. Ciekawą propozycją może być udanie się w stronę lasu „Cikówka”, przy którym znajduje się kopalnia odkrywkowa eksploatująca torf. To właśnie tam, na puściznach można spotkać unikalną roślinność. Są to m.in. rosiczka długolistna i okrągłolistna, mech torfowiec, storczyki, żurawina, wełnianka wąskolistna czy borówka bagienna. Wyższe partie torfowiska porasta niespotykana w innych miejscach Polski odmiana kosodrzewiny i ginąca brzoza karłowata. „Cikówka” jest miejscem, gdzie żyją łosie, wilki, dziki i jelenie. Brzegi rzeki Czarny Dunajec płynącej przez Podczerwone to miejsce licznych biwaków oraz obozowisk. Zbudowane na rzece progi wodne tworzą baseny kąpielowe.

Pod koniec lat 80. dla grup z Bydgoszczy w Podczerwonem „pod Brzegiem”, organizowane były obozy harcerskie. Obecnie z doskonałej możliwości wypoczynku korzystają nie tylko mieszkańcy Podhala, ale również turyści z całej Polski. Od lat w szkole podstawowej organizowane są kolonie dla dzieci z Krakowa, Warszawy i Szczecina.

W połowie 2014 roku rozpoczęto budowę ścieżki rowerowej łączącej Nowy Targ z Trzcianą na Słowacji. Odcinek biegnący przez Podczerwone prowadzi starym nasypem kolejowym oraz przez most kolejowy.

Historia

4 lipca 1605 – powstanie wsi

Wieś królewska lokowana na prawie magdeburskim przez rodzinę Pieniążków herbu Odrowąż, dzierżawców nowotarskich pomiędzy 1596 a 1605 rokiem. Pierwszymi sołtysami byli Szymon i Barbara Czerwińscy należący do stanu szlacheckiego^[7]. Być może pieczętowali się oni herbem Lubicz.Po śmierci Szymona sołtystwo objęli w równych częściach jego synowie Władysław i Walenty Czerwińscy również wymienieni jako szlachetnie urodzeni „nobiles”. Ciż sami w dokumencie króla Władysława IV Wazy z 1646 roku są nazwani „uczciwymi”, co oznacza, że utracili w bliżej nieznanych okolicznościach szlachectwo. W 1676 roku noszą nazwisko Podczerwiński. Oprócz łanu sołtysiego znajdującego się na terytorium wsi do sołtystwa należały znajdujące się w Tatrach Zachodnich polany Biały Potok, Niżna Kira, Palenica, Jaworzyna oraz Hotarz.

„Najstarszy syn Piotra Kistka – Szymon Czerwiński otrzymał przywilej na sołtystwo w Podczerwonem od Zofii z Bogusławic, wdowy po św. Janie Pieniążku, staroście nowotarskim. Przywilej powyższy zatwierdził król Zygmunt III Waza 4 lipca 1605 r. w Krakowie, utwierdzając w prawach do sołtystwa synów zmarłego Szymona: Walentego i Władysława Czerwińskich.” „Genealogia rodów sołtysich na Podhalu” cz. II Maria i Jan Krzeptowscy Jasinek Wyd. „Krzeptowscy”

1914

Powołany został komitet budowy kaplicy. Prezesował mu Jędrzej Karcz, który doprowadził do wzniesienia z dobrowolnych składek kaplicy murowanej, wewnątrz której umieszczono ołtarz z portalikiem ozdobiony rzeźbioną figurą Matki Boskiej Bolesnej i obrazem św. Józefa. Wkrótce ją poświęcono („Czarny Dunajec i okolice”).

29 listopada 1943 r. – historia partyzantów

W tym dniu Podczerwone zostało otoczone przez Niemców. Poszukiwali ukrywających się partyzantów. Podobno „ktoś” doniósł, pokazał kryjówkę niedaleko tartaku, rzekomo w celu ratowania wsi przed spaleniem. Partyzantów rozstrzelano. O dziwo nikt niczego nie widział, nikt niczego nie słyszał.

13 września 1944 – historia lotników

W pobliżu Podczerwonego (na terenach Koniówki) rozbił się samolot bombowy Latająca Forteca nr 44-6412 z 817 dywizjonu 483 grupy 5 Skrzydła Bombowego 15 Armii Powietrznej USA. Brał udział w bombardowaniu fabryki chemicznej w Blachowni Śląskiej. Bombardier – podporucznik Gus J. Kroschewsky, nawigator – podporucznik Richard L. Hansler, strzelcy pokładowi – sierżant Harold E. Beam, sierżant Gordon W. Sternbeck i plutonowy Aloys C. Suhling zostali przejęci przez żołnierzy placówki AK „Limba”, którzy doprowadzili ich na Stare Wierchy, gdzie stacjonował oddział majora Andrzeja Stobrawy ps. „Borowy”. Po przejściu frontu radzieckiego, w lutym 1945 grupa ta samodzielnie poprosiła o pomoc Sowietów. W marcu przez Lwów, Kijów, Odessę na Ukrainie i Port Fuad w Egipcie przedostali się do bazy macierzystej Sterparone we Włoszech, następnie zostali odesłani do USA. Pozostali członkowie załogi wpadli w ręce Niemców. Byli to: pilot – podporucznik Everette J. Robson, kopilot – podporucznik Harold R. Stock, technik pokładowy – sierżant Albert W. Van Oostrom, radiooperator – sierżant Philip M. Nance oraz strzelec pokładowy – sierżant William N. Barry. Wszyscy trafili do obozów jenieckich dla kadry lotniczej na Pomorzu, a w maju 1945 roku, przez aliancki obóz przejściowy Lucky Strike we Francji przetransportowani zostali do USA.

W latach 1954-1960 wieś była siedzibą gromady Podczerwone, po jej zniesieniu w gromadzie Chochołów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

 Osobny artykuł: Strażnica WOP Podczerwone.

Komunikacja

Podczerwone znajduje się na szlaku komunikacyjnym biegnącym z północy na południe: z Rabki do Zakopanego. Trasa ta może służyć jako alternatywa do zatłoczonej „Zakopianki”.

Od 1907 roku przez Podczerwone przebiegała linia kolejowa z Nowego Targu przez przejście graniczne Czarny Dunajec-Suchá Hora do Kraľovanów na Słowacji. Odcinek graniczny (Podczerwone – Sucha Hora) zdemontowano po II wojnie światowej. Do 1981 roku polski odcinek linii był czynny w ruchu pasażerskim. W 1991 roku został rozebrany. Budynki stacyjne, nasypy i mosty istnieją do dziś. W części słowackiej istnieje i wciąż jest czynny odcinek Kraľovany – Trstená. W latach 70. XX w. rozebrano odcinek Trstená – Sucha Hora. Wobec zbudowania ścieżki rowerowej w miejscu dawnej infrastruktury kolejowej pomysł przywrócenia połączenia ze Słowacją został zawieszony.

Kościół

Podczerwone należy do parafii pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej. Księdzem proboszczem od 2019 roku jest Marek Łabuzek. Kościół leży w centrum miejscowości naprzeciwko remizy OSP.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 104153
2. Wieś Podczerwone w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-28].
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 955 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
7. EdmundE. Długopolski EdmundE., Przywileje sołtysów podhalańskich, 1914–1921, s. 24–25 .

Bibliografia

• Bogusław Zięba: Blechhammer. Chicago: DSP Publishing, 2009, s. 180. ISBN 978-0981682075.
• Podczerwone, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 369 .