Festiwal Fantastyki Pyrkon – ogólnopolski festiwal, którego tematyka krąży wokół szeroko pojętej fantastyki, odbywający się co roku w Poznaniu. Jest największym tego typu wydarzeniem w Polsce i jednym z największych w Europie[1]. Celem Pyrkonu jest integracja fanów różnych odmian fantastyki, a także popularyzacja tego gatunku wśród potencjalnych nowych odbiorców. Program festiwalu cechuje się wysoką różnorodnością.
Głównym organizatorem Festiwalu Fantastyki Pyrkon jest Stowarzyszenie Klub Fantastyki “Druga Era”. Głównym celem i misją stowarzyszenia jest tworzenie wspólnej przestrzeni do realizacji pasji i projektów fantastycznych, a także do integracji fanów każdego obszaru fantastyki.[2]
Oprócz Stowarzyszenia Festiwal tworzy ponad stu wolontariuszy-organizatorów, których praca trwa niemal cały rok. Podczas trwania samego eventu w pracę przy Festiwalu zaangażowanych jest także kilkuset wolontariuszy, zwanych gżdaczami, którzy rozpoznawalni są dzięki charakterystycznym pomarańczowym koszulkom oraz Pokojowy Patrol (czerwone i żółte koszulki), który dba o bezpieczeństwo uczestników. Całość wydarzenia łączą wyżej wspomniani organizatorzy, których rozpoznacie dzięki fioletowym koszulkom.[3][4].
W 1999 roku Klub Fantastyki „Druga Era” zorganizował Dzień z Fantastyką w osiedlowym klubie „Słońce”[5] na os. Przyjaźni w Poznaniu. To jednodniowe wydarzenie, mające na celu rozpowszechnienie fantastyki wśród lokalnej społeczności, było bezpośrednim poprzednikiem Pyrkonu, a także bodźcem do jego utworzenia.
Pierwsza edycja Pyrkonu przypadła na rok 2000 i odbyła się w Szkole Podstawowej nr 21 przy ul. Łozowej 77 w Poznaniu. Było to niewielkie wydarzenie, które zgromadziło około 500 osób. Z roku na rok liczba uczestników rosła, a Pyrkon zajmował coraz większą powierzchnię. Jego atrakcje mieściły się w kilku budynkach: Gimnazjum nr 43 przy ul. Łozowej 53, Zespole Szkół Licealno-Technicznych nr 19 przy ul. 28 czerwca 1956 roku 352/360 oraz Hotelu Cezamet przy ul. Łozowej 78. O tym okresie mówi się jako o Pyrkonie “w szkole na Dębcu”[6].
W związku ze stale powiększającą się liczbą uczestników w 2011 roku została podjęta decyzja o przeniesieniu Pyrkonu ze szkół na Międzynarodowe Targi Poznańskie. Festiwal cały czas się rozrastał, a na atrakcje dla uczestników przeznaczane były kolejne hale targowe. Obecnie Pyrkon zajmuje większość powierzchni MTP, a rokrocznie przybywa na niego kilkadziesiąt tysięcy fanów fantastyki[7].
W roku 2020 organizatorzy ogłosili, że ze względu na zagrożenie związane z pandemią COVID-19 jubileuszowa, 20. edycja Pyrkonu nie odbędzie się[8], a nową datę spotkania wyznaczono na początek lipca 2021 roku[9]. Również i ta edycja nie odbyła się z powodu zagrożenia epidemiologicznego, nową datę wyznaczono na 17 do 19 czerwca 2022 roku[10], miały natomiast miejsce dwie mniejsze imprezy – Pyrkonowy Targ Letni (w sierpniu 2021)[11] i Pyrkonowy Targ Zimowy (w grudniu 2021)[12].
Pyrkon powrócił do swojej stałej wersji w 2022 roku, jednakże nie odbywa się już w kwietniu - został przeniesiony na czerwiec. Aktualny rekord liczby uczestników należy do edycji 2024 i wynosi 58 632.[13]
Nazwa „Pyrkon” jest połączeniem słowa pyra (ziemniak w gwarze poznańskiej) i przyrostka -kon, który dodawany jest do nazw wielu polskich konwentów fanowskich i pochodzi od słowa konwent. Według wieloletniego prezesa Drugiej Ery, Piotra Derkacza, pierwotnie miała to być nazwa tymczasowa, do czasu wymyślenia poważniejszej. [14]
Pyrkon organizowany jest corocznie. Wyjątek stanowi rok 2005, w którym „Druga Era” zajęła się organizacją innego konwentu, Polconu. Festiwal trwa trzy dni, nieprzerwanie od piątku do niedzieli, wiele jego atrakcji dostępnych jest dla uczestników również w nocy.
Pyrkon odbywał się zawsze w okresie wiosennym. Początkowo – w weekend, w który następowało przejście z czasu zimowego na letni – w informatorach i ogłoszeniach rozmieszczonych na terenie konwentu przypominano uczestnikom o konieczności przestawienia zegarków. W latach 2006–2014 odbywał się w pierwszy weekend po równonocy wiosennej, a od 2015 roku jego dokładna data uzależniona jest od dostępności Międzynarodowych Targów Poznańskich. Data każdej kolejnej edycji ogłaszana jest na oficjalnym zakończeniu poprzedniej.
Program Pyrkonu podzielony jest na około 20 bloków, wśród których można znaleźć między innymi takie poświęcone filmom i serialom, literaturze, grom planszowym i elektronicznym, a także komiksom czy fantastyce dalekowschodniej. W większości atrakcje na Festiwalu tworzą sami uczestnicy, swoje propozycje prelekcji, paneli czy konkursów zgłaszając przez specjalny formularz. Wiele atrakcji prowadzonych jest w języku angielskim[15].
Wśród najbardziej obleganych atrakcji Pyrkonu znajdują się spotkania i panele z gośćmi, reprezentującymi wiele różnych dziedzin fantastyki. W czasie festiwalu uczestnicy mają możliwość posłuchania pisarzy, reżyserów, aktorów, twórców gier czy rysowników, porozmawiania z nimi, a nawet zrobienia pamiątkowego zdjęcia czy zdobycia autografu.
Dużą część Pyrkonu zajmują także atrakcje łączące fantastykę ze sztuką. Uczestnicy mają możliwość podziwiania, m.in. prac malarskich, fotograficznych, rzeźbiarskich, a w tematycznych wioskach mogą nauczyć się tańca, tworzenia biżuterii lub płatnerstwa. W czasie Festiwalu wystawiane są także sztuki teatralne i odbywają się koncerty muzyczne.
Jednym z najbardziej obleganych punktów programu jest Maskarada, czyli odbywający się w festiwalową sobotę konkurs na najlepsze przebranie, będący jednocześnie przepustką do wzięcia udziału w Mistrzostwach Świata - Extreme Cosplay Gathering. Co roku Pyrkon odwiedzają także wystawcy, u których można kupić przeróżne gadżety związane z fantastyką.
Wiele atrakcji mających miejsce podczas Pyrkonu odbywa się całodobowo – od rozpoczęcia Festiwalu w piątek, aż do jego zakończenia w niedzielę[16].
Miejsce, w którym swoje związane z fantastyką prace wystawiają artyści z całego kraju. Zgłosić swoją wystawę mogą zarówno zawodowi twórcy, jak i początkujący. Wewnątrz Alei Artystów i Kolekcjonerów znajdują się wystawy tradycyjne, które poruszają wiele tematów. Łączy je jedna rzecz: fantastyka. [17]
Od 2023 roku na Pyrkonie znajduje się strefa przeznaczona dla fanów Star Wars. Znaleźć tam można wystawy różnego rodzaju gadżetów i elementów scenografii, pokazy grup cosplayowych, a nawet tematyczne wystawy LEGO. Obejmuje to także spotkania z gośćmi powiązanymi z szeroko pojętym fandomem Gwiezdnych Wojen.[18]
Strefa, w której znajdują się tworzone przez miłośników fantastyki wioski związane z tym światem. Odbywają się w nich między innymi warsztaty związane z rękodziełem czy pokazy walk i tańca. Od wystawiających się tam grup uczestnicy mogą posłuchać co nieco o rekonstrukcji, a także nauczyć się nieco sztuki płatnerstwa, szycia czy też tworzenia biżuterii.[20]
Nie od dziś wiadomo, że większość preferuje praktykę od teorii… W myśl tej idei powstała Pyrkonowa strefa warsztatowa. W jej programie znajdziecie możliwość na rozwój wielu umiejętności, gdzie doświadczeni mistrzowie swoich dziedzin przekazują swoją wiedzę wszystkim chętnym uczestnikom.[21]
Strefa ta dedykowana jest grom fabularnym RPG (role-playing game). W jej programie znajdują się prelekcje i panele z udziałem twórców gier, a także sesje. Jest to jedna ze stref, w której punkty programowe odbywają się przez 24 godziny na dobę. [22]
Jest to miejsce, w którym można zagrać zarówno we wszelkiego rodzaju gry planszowe, jak i bitewne czy karciane. W czynnym prawie całą dobę Games Roomie uczestnicy mają możliwość przetestować ogromną ilość tytułów. W strefie w godzinach otwarcia wypożyczalni obecni są wolontariusze, którzy w razie potrzeby tłumaczą zasady każdej rozgrywki, wprowadzając w nią wszystkich chętnych. Odbywają się tam także turnieje gier bitewnych i karcianych, nauka gry oraz konkurs malowania figurek.[23]
Miejsce, w którym można dowiedzieć się, ile sensu mają technologie i wynalazki znane z powieści, filmów czy innych dzieł fantastycznych z naukowego punktu widzenia. W Strefie Naukowej specjaliści z wielu dziedzin – od fizyków, przez archeologów, po lekarzy – dzielą się swoją fachową wiedzą i wprowadzają uczestników w tajniki współczesnych osiągnięć.Stałym gościem strefy naukowej jest Stacja Nauka, na której stanowisku prelegenci z chęcią odpowiedzą na każde nurtujące uczestników pytanie. Jeśli zaintrygował Cię jakiś temat, a na prelekcji zabrakło na niego czasu - koniecznie musisz odwiedzić tę strefę! [24]
Strefa cosplay powstała po to, by wspierać tych uczestników Pyrkonu, którzy decydują wcielić się w jakąś fantastyczną postać i często poświęcają długie miesiące na stworzenie swoich dzieł. Znajduje się tam scena zapełniona programem, niezbędny punkt napraw strojów, a także strefa przeznaczona do spotkań z cosplayowymi gwiazdami.[25]
W strefie mangi i anime odbywają się prelekcje, pokazy, warsztaty i inne atrakcje, szeroko powiązane z kulturą krajów azjatyckich. To miejsce stworzone z myślą o osobach, które fascynują orientalne zwyczaje, układanie origami czy wierzenia ludowe. Można tam porozmawiać o ulubionych tytułach mang i anime, wymienić się poglądami odnośnie do ich fabuły czy bohaterów, a także poznać inne konwenty m&a w Polsce. [26]
Strefa fanów klocków LEGO
Strefa fanów klocków LEGO jest miejscem marzeń dla każdego miłośnika budowli, zestawów i projektów autorskich stworzonych z Lego. Znajdziecie tam wystawy - aktualne, unikatowe, a nawet historyczne, inspirujące spotkania z gośćmi, a nawet przestrzeń dla ukrytych mistrzów budowania - bo wy też możecie współtworzyć tę strefę.[27]
Na Pyrkonie odbywa się wiele konkursów, z dedykacją dla uczestników chętnych sprawdzić swoją wiedzę w przeróżnych fantastycznych dziedzinach, ale nie tylko! Oprócz quizów, Festiwal organizuje także m.in. konkursy artystyczne. [28]
Strefa ta w całości poświęcona jest komiksom – można tam posłuchać na temat kultowych pozycji, ale także mniej znanych tytułów. W ramach tej strefy odbywają się także spotkania autorskie ze sławnymi gośćmi, związanymi ze światem komiksu (na Pyrkonie 2019 gościł między innymi Stan Sakai).[29]
Strefa integracyjna to miejsce, którego atrakcje umożliwiają poznanie nowych znajomych oraz udział w grach i zabawach integracyjnych. Można tam zacieśnić więzy z już znanymi osobami, ale także spotkać innych uczestników o podobnych pasjach.[30]
Strefa przeznaczona dla festiwali, organizacji, stowarzyszeń i wszelkich inicjatyw związanych z fantastyką. Służy jako miejsce spotkań, wymiany doświadczeń i nawiązywania kontaktów z innymi osobami, pracującymi w tym samym lub podobnym środowisku, oraz prezentacji swojej oferty uczestnikom Pyrkonu.[31]
Strefa przeznaczona dla miłośników gier elektronicznych i wszystkiego, co z nimi związane. Uczestnicy mają tam możliwość spotkania z twórcami gier, wzięcia udziału w panelach dyskusyjnych, a także zagrania w wiele tytułów. Można tam poznać branżę gier elektronicznych od zaplecza nie tylko technicznego, ale także artystycznego.[32]
Strefa Filmowo-Serialowa to przestrzeń dla fanów produkcji z małych i wielkich ekranów. Odbywają się tam prelekcje na temat najpopularniejszych seriali czy najgłośniejszych filmów, ale również mniej znanych dzieł. Uczestnicy mają także możliwość spotkania aktorów i innych osób związanych z branżą, zdobycia ich autografu, zdjęcia z nimi, a także zadania im pytania na przeznaczonych na to punktach programu.[33]
Strefa dziecięca przeznaczona jest dla najmłodszych uczestników Pyrkonu (od 4 do 12 roku życia). Mogą oni wziąć tam udział w przygotowanych specjalnie dla nich atrakcjach: warsztatach, konkursach, prelekcjach, zabawach oraz spotkaniach z autorami. W bloku znajdują się kącik dla maluchów oraz Świetlica Fantastyczna, w których atrakcje organizują doświadczeni animatorzy. [34]
Strefa przeznaczona dla fanów literatury fantastycznej. Każdy, kto spędza długie godziny nad czytaniem książek, na pewno znajdzie tam coś dla siebie. Znaleźć tam można między innymi panele dyskusyjne, prelekcje i spotkania z autorami różnych dzieł. [35]
Cykliczna akcja organizowana przez Pyrkon, podczas której uczestnicy mogą oddawać krew oraz zarejestrować się jako potencjalni dawcy szpiku. Stacja krwiodawcza umiejscowiona jest w krwiobusie stojącym każdego roku na placu Marka na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Honorowym dawcom krwi i potencjalnym dawcom szpiku organizatorzy inicjatywy w ramach podziękowania wręczają słodycze i specjalnie przygotowaną na tę okazję Talię Kart Krewnych Pyrkonu. Autobus RCKiK we współpracy z akcją Krewnych Pyrkonu odwiedza także inne konwenty w Polsce - np. Copernicon, Hikari. [36]
Od 2021 roku Pyrkon aktywnie włącza się w pomoc zwierzakom. Dzięki temu możecie posłuchać ciekawych prelekcji czy porozmawiać z wolontariuszami fundacji zajmującymi się zwierzętami. W zależności od podejmowanych współpracy, można trafić także na gościnną zbiórkę pieniędzy na działalność danej organizacji pomocowej.[37]
Jednym z głównych punktów programu podczas Pyrkonu jest konkurs cosplayu Maskarada. Jego uczestnicy rywalizują w konkursie, którego celem jest wyłonienie najlepszego solisty lub grupy, którzy stworzą jak najlepszy kostium, a także najlepiej się zaprezentują. Główną nagrodę stanowi Grand Prix, które uprawnia do startu w Mistrzostwach Świata - Extreme Cosplay Gathering z pełnym wsparciem Pyrkonu.
Warunkiem przystąpienia do Maskarady jest stworzenie własnego stroju. Może on przedstawiać postać znaną ze świata fantastyki, musi być jednak wykonany własnoręcznie. Każdy uczestnik prezentuje swoje przebranie najpierw wyłącznie przed jury, które ocenia, czy cosplay naprawdę został stworzony od podstaw.
Maskarada tradycyjnie odbywa się na Sali Ziemi – największej sali znajdującej się na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc na widowni i duże zainteresowanie publiczności pokaz wyświetlany jest również na telebimie na terenie Targów. [38]
W konkursie na projekt własny natomiast uczestnicy mogą rywalizować w dwóch kategoriach: najlepszy kostium na bazie fanartu i najlepszy kostium oryginalny. Nagrody w tym konkursie są głównie finansowe, a w 2024 roku uczestnicy mogli także zawalczyć o Nagrodę Specjalną CD Projekt Red. [39]
Od 2023 roku Pyrkon organizuje konkurs dla debiutujących oraz mniej znanych autorów literatury fantastycznej. Nagrody przyznawane są przez jury (1 kategoria) oraz przez uczestników (nagroda publiczności). Aby wziąć udział w konkursie, należy zgłosić książkę wydaną w bieżącym roku kalendarzowym. Zgłoszenia może dokonać autor lub wydawnictwo w terminie od 1 marca do 30 listopada danego roku.
W przypadku rozstrzygnięcia konkursu na Pyrkonie 2025, do udziału mogą być zgłaszane książki opublikowane między 1 stycznia a 31 grudnia 2024.[40]
W latach 2014–2015 organizatorzy konwentu, wspólnie z serwisem polter.pl przyznawali nagrodę „Identyfikatory Pyrkonu” wręczaną osobom, które w szczególny sposób odznaczyły się jako twórcy literatury, komiksu i gier, a także promotorzy fantastyki[87].
↑[https://www.instagram.com/p/Bw_wS1YgYds/Festiwal Fantastyki Pyrkon | Liczby nie kłamią 😊 Pyrkon to Fantastyczne Miejsce Spotkań, a Was Pyrkonowicze przybyły całe tłumy! Podliczyliśmy jeszcze dok�... |] [online], instagram.com [dostęp 2024-04-25](ang.).