SMS Berlin
 SMS „Berlin” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1902 |
| Wodowanie |
22 września 1903 |
 Kaiserliche Marine
| |
| Nazwa |
SMS Berlin |
| Wejście do służby |
4 kwietnia 1905 |
| Wycofanie ze służby |
1918 |
 Reichsmarine
| |
| Nazwa |
Berlin |
| Wejście do służby |
1919 |
| Wycofanie ze służby |
27 marca 1929 |
| Los okrętu |
hulk, samozatopiony 31 maja 1947 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
3278 t normalna |
| Długość |
111,1 m |
| Szerokość |
13,3 m |
| Zanurzenie |
5,53 m |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania (12 410 KM), 10 kotłów, 2 śruby | |
| Prędkość |
23,3 w |
| Zasięg | |
| Uzbrojenie | |
| 10 dział 105 mm (10 x I) 2 wyrzutnie torped 450 mm | |
| Opancerzenie | |
| pokład: 30–80 mm artyleria: 50 mm wieża dowodzenia: 100 mm | |
| Załoga |
288 |
.svg){kind=small}
SMS Berlin – niemiecki krążownik lekki typu Bremen, z początku XX wieku. Klasyfikowany jako mały krążownik, z konstrukcyjnego punktu widzenia stanowił krążownik pancernopokładowy. Zbudowany w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku. Okręt zwodowano w lipcu 1903, a do służby oddano w 1905 roku. Służył w niemieckiej Marynarce Cesarskiej przed wybuchem I wojny światowej, a także w jej trakcie. Przetrwał wojnę, po czym był nadal używany przez Reichsmarine w okresie międzywojennym do 1929 roku.
Główne uzbrojenie stanowiło dziesięć dział kalibru 105 mm i dwie wyrzutnie torped 450 mm. Napędzały go maszyny parowe, pozwalające na rozwijanie prędkości 22 węzłów.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]„Berlin” był trzecią zbudowaną jednostką typu Bremen, klasyfikowanego oficjalnie jako małe krążowniki (niem. Kleiner Kreuzer) i stanowiącego drugi typ niemieckich krążowników lekkich. Typ Bremen stanowił rozwinięcie pierwszego typu małych krążowników Gazelle i po raz pierwszy w marynarce niemieckiej wprowadził zasadę nazywania okrętów tej klasy nazwami miast[2]. „Berlin” był zamówiony pod tymczasową nazwą Ersatz Zieten (zamiennik starej kanonierki torpedowej „Zieten”)[3]. Wraz z bliźniaczym krążownikiem „Danzig”, budowany był przez stocznię Kaiserliche Werft w ówczesnym niemieckim Gdańsku[2]. Stępkę pod budowę położono w 1902 roku, a kadłub wodowano 22 września 1903 roku[4]. Koszt budowy wynosił 4,545 mln. marek[3].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Okręty typu Bremen stanowiły niewielkie krążowniki pancernopokładowe, o konstrukcji stalowej. Ich sylwetka wyróżniała się silnie wysuniętą do przodu dziobnicą taranową i trzema pochylonymi wysokimi kominami[5]. W stosunku do dwóch pierwszych okrętów typu, taranowa dziobnica „Berlina” była mniej wysunięta do przodu[5]. Pokład był podniesiony na dziobie, z niewielkim wzniosem, i na rufie, a na śródokręciu ciągnęły się nadburcia[5]. Niewielka nadbudówka znajdowała się tuż przed grupą kominów, za pochylonym masztem dziobowym[5]. Kadłub dzielił się na 12 głównych przedziałów wodoszczelnych i miał podwójne dno na 56% długości[3]. Okręt miał pierwotnie długość całkowitą 111,1 m (na linii wodnej 110,6 m), szerokość 13,3 m i zanurzenie 5,53 m[3]. Wyporność normalna wynosiła 3278 ton, a pełna 3792 tony[3]. W okresie międzywojennym okręt został przebudowany, zabudowano mu klasyczny lekko wychylony dziób[5]. Długość wzrosła do 113,8 m, a wyporność do 3293 t (normalna) i 3821 t (pełna), natomiast wyporność standardowa wynosiła 2970 ts[3].
Siłownię stanowiły dwie pionowe 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, napędzające dwie trzypłatowe śruby o średnicy 3,9 m[3]. Parę zapewniało dziesięć opalanych węglem kotłów okrętowych typu Marynarki, o ciśnieniu roboczym 15 atmosfer, umieszczone w trzech kotłowniach[3]. Siłownia „Berlina”, o mocy projektowej 10 000 KM, na próbach rozwinęła moc indykowaną 12 140 KM[3]. Pozwalała ona na osiągnięcie prędkości projektowej 22 węzłów, a maksymalnie na próbach 23,3 w[3]. Normalny zapas węgla wynosił 400 ton, a maksymalny 860 ton węgla, co pozwalało na zasięg 4270 Mm przy prędkości 12 w[3].
Uzbrojenie główne stanowiło dziesięć pojedynczych dział SK kalibru 10,5 cm (105 mm), o długości lufy 40 kalibrów (L/40)[3]. Dwa zostały umieszczone obok siebie na dziobie, sześć na śródokręciu, po trzy przy każdej burcie, a dwa obok siebie na nadbudówce rufowej. Działa te miały donośność 12 200 m, a zapas amunicji wynosił 1500 pocisków, po 150 na działo[3]. Uzbrojenie mogło uzupełniać 10 lekkich działek kalibru 37 mm[3]. Okręt był ponadto wyposażony w dwie wyrzutnie torped 450 mm pod pokładem z zapasem pięciu torped[3]. „Berlin” został w latach 1915-16 dostosowany do stawiania 80 min morskich[3].
Opancerzenie kadłuba stanowił wewnętrzny pokład pancerny w formie skorupy, o grubości 25–35 mm w części poziomej i 50–80 mm na skosach[3]. Stanowisko dowodzenia było chronione 100-milimetrowym pancerzem Kruppa po bokach i 20 mm od góry, natomiast działa chroniły maski pancerne o grubości 50 mm[3].
Przebieg służby
[edytuj | edytuj kod]
SMS „Berlin” wszedł do służby w Kaiserliche Marine 4 kwietnia 1905 roku[4]. W lipcu 1911 roku krążownik został skierowany do wsparcia kanonierki „Panther” na wodach marokańskich podczas drugiego konfliktu z Francją o Maroko[6]. Udało się uniknąć działań wojennych i krążownik powrócił do Niemiec w grudniu tego roku[6]. W ciągu następnych dwóch lat używany był w manewrach floty oraz okresowo wycofywany do rezerwy[6].
Wziął jedynie ograniczony udział w I wojnie światowej, będąc już przestarzały. W jej pierwszym okresie służył w składzie IV Grupy Rozpoznawczej na Bałtyku[6]. Nie odniósł uszkodzeń, natomiast kilkakrotnie holował do bazy inne uszkodzone bliźniacze krążowniki: dwukrotnie SMS „Danzig” po wejściu na minę (w maju 1915 na Morzu Północnym i w grudniu 1915 na Bałtyku) oraz SMS „München” storpedowany 19 października 1916 przez brytyjski okręt podwodny HMS E38[7]. W 1917 roku został przeklasyfikowany na okręt obrony wybrzeża[8].
Po zakończeniu wojny „Berlin” znalazł się wśród okrętów, które zezwolono zatrzymać Niemcom w składzie Reichsmarine, stając się najnowszym z jej krążowników[6]. Między 10 czerwca 1921 a 2 lipca 1922 roku był wycofany z czynnej służby[9]. Został poddany niewielkiej modernizacji, podczas której przebudowano mu dziób, zmieniając go na klasyczną wychyloną nieco dłuższą stewę zamiast dziobu taranowego[5]. Od 1922 roku służył jako krążownik szkolny dla kadr marynarki, odbywając liczne rejsy zagraniczne[8]. Pod koniec 1924 roku wyruszył w rejs na Karaiby, docierając m.in. do Hawany[6]. Między wrześniem 1925 a marcem 1926 roku odbył rejs do Ameryki Południowej, przepływając przez kanał Panamski, płynąc wzdłuż zachodniego wybrzeża na południe (odwiedzając m.in. Valparaíso), powracając na Atlantyk Cieśniną Magellana i odwiedzając porty wschodniego wybrzeża[6]. Od 1 grudnia 1927 roku do marca 1929 roku „Berlin” odbył rejs dookoła świata[6]. Po powrocie został wycofany 27 marca 1929 roku z czynnej służby i odstawiony do rezerwy w Kilonii[6][9].
Na przełomie 1923/1924 roku pierwszym oficerem krążownika był kpt. mar. Wilhelm Canaris[10], a kadetem na nim był wówczas por. mar. Reinhard Heydrich[11].
Od 1935 roku służył jako hulk mieszkalny w Kilonii. Po II wojnie światowej, 31 maja 1947 roku został samozatopiony w Skagerraku z przeznaczonymi do zniszczenia zapasami amunicji gazowej na pokładzie[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lisycyn 2015 ↓, s. 192.
- ↑ a b Glock 2012 ↓, s. 68.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Gröner, Jung i Maass 1982 ↓, s. 129.
- ↑ a b Lisycyn 2015 ↓, s. 191.
- ↑ a b c d e f Gröner, Jung i Maass 1982 ↓, s. 130 (rysunek)
- ↑ a b c d e f g h i Glock 2012 ↓, s. 72.
- ↑ Glock 2012 ↓, s. 70.
- ↑ a b c Gröner, Jung i Maass 1982 ↓, s. 131.
- ↑ a b Breyer 1992 ↓, s. 44.
- ↑ Michael D. Miller, Gareth Collins: Admiral Wilhelm Canaris. Axis Biographical Research. [dostęp 2022-06-13].
- ↑ Trubicyn 1997 ↓, s. 16.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Michał Glock. Krążowniki Kaiserliche Marine. Małe krążowniki pierwszego pokolenia. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 5/2012. XVII (123), maj 2012. Warszawa. ISSN 1426-529X.
- Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Band 1: Panzerschiffe, Linienschiffe, Schlachtschiffe, Flugzeugträger, Kreuzer, Kanonenboote. Monachium: Bernard & Graefe Verlag, 1982. ISSN 3-7637-4800-8. (niem.).
- Fiodor Lisycyn: Kriejsiera Pierwoj Mirowoj. Unikalnaja encykłopiedija. Moskwa: Jauza – Eksmo, 2015, seria: Arsenał Kollekcyja. ISBN 978-5-699-84344-2. (ros.).
- Siergiej Trubicyn: Logkije kriejsiera Giermanii (1914 – 1918 gg.) [Лёгкие крейсера Германии (1914 - 1918 гг.)]. Sankt Petersburg: 1997, seria: Bojewyje Korabli Mira. (ros.).
- Siegfried Breyer: Die Marine der Weimar Republik. Friedberg: Podzun-Pallas-Verlag, 1992, seria: Marine-Arsenal. Sonderheft Band 5. ISSN 3-7909-0464-3. (niem.).