Stanisław Piasecki (działacz narodowy)

Ten artykuł dotyczy działacza narodowego i dziennikarza. Zobacz też: Stanisław Piasecki (ksiądz).
Stanisław Piasecki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 grudnia 1900
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

12 czerwca 1941
Palmiry, Polska pod okupacją, III Rzeszy

Miejsce spoczynku

cmentarz w Palmirach

Zawód, zajęcie

dziennikarz, pisarz, publicysta, krytyk literacki i teatralny

Narodowość

polska

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Tablica upamiętniająca Stanisława Piaseckiego na ścianie budynku przy ul. Książęcej 6 w Warszawie

Stanisław Piasecki, ps. „Stanisław Mostowski” (ur. 15 grudnia 1900 we Lwowie, zm. 12 czerwca 1941 pod Palmirami) – polski działacz narodowy, dziennikarz, pisarz, żołnierz, publicysta, krytyk literacki i teatralny[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Eugeniusza i Gizeli Marii Szelińskiej z rodziny Silberfeld-Krasnik[2][3][4]. Uczęszczał do prywatnej szkoły we Lwowie. W latach 1912–1916 należał do skautingu[5]. Podczas I wojny światowej przebywał w Zakopanem, gdzie w 1917 złożył egzamin dojrzałości. Zaczął studiować architekturę na Politechnice Lwowskiej, ale w 1919 przeniósł się do Poznania, by studiować na Wydziale Prawno-Ekonomicznym. W latach 1919–1920 ochotnik w Wojsku Polskim, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był też uczestnikiem III powstania śląskiego[6][7] i akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku[5].

Po powrocie na studia był członkiem Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska, Bratniej Pomocy UP[5] oraz współredagował miesięcznik „Akademik”. Został współpracownikiem „Dziennika Wileńskiego”. W 1925 uzyskał magisterium z ekonomii, a rok później przeprowadził się do Warszawy. Tutaj współpracował z „Gazetą Warszawską”, dziennikiem „ABC” (krytyka literacka i teatralna) i „Wieczorem Warszawskim” (1928, współzałożyciel). Został działaczem Obozu Wielkiej Polski[8][6].

Zbliżył się do ONR. W 1935 roku założył własny tygodnik literacko-artystyczny „Prosto z Mostu”. Początkowo z pismem współpracowali autorzy o różnych poglądach politycznych. Z czasem pismo zaczęło prezentować program skrajnie prawicowy.[9] Miał ambicje stworzenia z pisma prawicowej alternatywy dla lewicowo-liberalnego pisma „Wiadomości Literackie”.

Piasecki był zdecydowanym przeciwnikiem bolszewizmu i narodowego socjalizmu. Popierał syjonizm i emigrację Żydów do Palestyny. Z tego powodu był obiektem ataków sanacji, liberałów i komunistów[8]. M.in. wypominano mu żydowskie pochodzenie: Julian Tuwim poświęcił mu na łamach „Szpilek” prześmiewczy wiersz o długim tytule: Poeta zazdrości pewnemu literatowi imieniem Staś, że jest Sarmatą; on zaś, nieszczęsny poeta, żydem parchatym jest. Takoż obojej stron żywot wiernie opisany, a Eryk Lipiński w tym samym piśmie narysował karykaturę poświęconą Piaseckiemu i Wojciechowi Wasiutyńskiemu[4][10][11][12].

Kiedy wybuchła wojna, zgłosił się na ochotnika do wojska. Stawiając opór wkraczającej znienacka Armii Czerwonej zdołał uniknąć sowieckiej niewoli i powrócił do Warszawy. Podjął działalność w strukturach konspiracyjnych Stronnictwa Narodowego. W grudniu ukazał się pierwszy numer podziemnego pisma pt. „Walka”, którego był współtwórcą i redaktorem. Redakcja mieściła się w mieszkaniu Piaseckiego. Fundusze na druk pisma czerpał z restauracji Arkadia, którą założył w suterenie Filharmonii Narodowej. W lokalu spotykali się młodzi konspiratorzy, a także nastoletni poeci: Onufry Kopczyński, Wacław Bojarski, Zdzisław Stroiński, Andrzej Trzebiński i Tadeusz Gajcy, którzy wkrótce założyli grupę literacką Sztuka i Naród. Przez jakiś czas gościom Arkadii na fortepianie przygrywał Witold Lutosławski.

W grudniu 1940 Piaseckiego aresztowało Gestapo. Po kilkumiesięcznych torturach w al. Szucha trafił na Pawiak. Po sąsiedzku, na oddziale kobiecym, znalazła się jego żona. 12 czerwca został rozstrzelany w Palmirach w zbiorowej egzekucji (razem m.in. z Witoldem Hulewiczem)[13].

Konstanty Ildefons Gałczyński, współpracownik Piaseckiego z lat 30., poświęcił mu wiersz Okulary Staszka[6].

W 1949 uczennica II klasy liceum – Alicja Perz, zainspirowana powieścią Piaseckiego Związek Białej Tarczy, założyła antykomunistyczną organizację niepodległościową „Związek Białej Tarczy”, której została dowódcą[14].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
  • Związek Białej Tarczy (1929)
  • Prosto z Mostu (1934)
  • Prawo do Twórczości (1936)

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

4 listopada 1928 ożenił się ze śpiewaczką operową Ireną Radziszewską z domu Religioni, córką gen. Antoniego Religioniego, z którą miał córkę Elżbietę (ur. 1937)[15][16][17]. Spokrewniony z Jadwigą Wajsówną.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Stanisław Piasecki: Moja sprawa bardzo ciężka Polish Club Online [dostęp z dnia: 2016-03-08].
  2. ↑ M. Białota, Piasecki Stanisław, [w:] Słownik biograficzny historii Polski, t. 2, red. J. Chodera, F. Kiryk, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005, s. 1148.
  3. ↑ H. Siciński, O życiu i działalności naukowej Eugenii Piaseckiej-Zeylandowej, „Acta Medicorum Polonorum”, 8, 2018, nr 1, s. 67–68.
  4. ↑ a b K. Kosiński, „Ekonomia krwi”. Konspiracja narodowa w walczącej Warszawie: 1939–1944–1990, Warszawa 2020, s. 115.
  5. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 232. [dostęp 2021-09-07].
  6. ↑ a b c M. Białota, Piasecki Stanisław, [w:] Słownik biograficzny historii Polski, t. 2, red. J. Chodera, F. Kiryk, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005, s. 1149.
  7. ↑ L. Żebrowski, Stanisław Piasecki (1900–1941), [w:] Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939–1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Warszawa 2010, s. 247–248.
  8. ↑ a b L. Żebrowski, Stanisław Piasecki (1900–1941), [w:] Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939–1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Warszawa 2010, s. 248.
  9. ↑ M. Białota, Piasecki Stanisław, [w:] Słownik biograficzny historii Polski, t. 2, red. J. Chodera, F. Kiryk, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005, s. 1149.
  10. ↑ M.J. Chodakiewicz, J. Mysiakowska-Muszyńska, W.J. Muszyński, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań 2015, s. 22–23.
  11. ↑ M. Kwiatkowski, Stanisław Piasecki (1900-1941), [w:] Słownik biograficzny polskiego obozu narodowego, red. K. Kawęcki, t. 3, Warszawa 2021, s. 292.
  12. ↑ M. Urbanowski, „Prosto z Mostu”, [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, red. K. Kawęcki, t. 2, Warszawa 2022, s. 190.
  13. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 45.
  14. ↑ Ojciec mój był w niewoli rosyjskiej, potem w obozie w Katyniu… „Związek Białej Tarczy” w Łodzi jako przykład ideowej antykomunistycznej organizacji młodzieżowej [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-05-11] (pol.).
  15. ↑ Piotr Lisiewicz: Okulary staszka. Słowo Niezależne sp. z o.o., 2008-07-24 2016-03-08. [dostęp 2017-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]. (pol.).
  16. ↑ Irena Religioni w Wielkiej Genealogii Minakowskiego [dostęp z dnia: 2016-03-08].
  17. ↑ Antoni Religioni w Wielkiej Genealogii Minakowskiego [dostęp z dnia: 2016-03-08].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]