Słupia pod Kępnem

Słupia pod Kępnem

wieś
Pałac w Słupi pod Kępnem
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kępiński
Gmina	Baranów
Liczba ludności	1400[2]
Strefa numeracyjna	62
Kod pocztowy	63-648[3]
Tablice rejestracyjne	PKE
SIMC	0193690
Położenie na mapie gminy Baranów Słupia pod Kępnem
Położenie na mapie Polski Słupia pod Kępnem
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Słupia pod Kępnem
Położenie na mapie powiatu kępińskiego Słupia pod Kępnem
51°14′38″N 18°02′32″E/51,243889 18,042222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Słupia pod Kępnem (pol. hist. Słup^[4] , niem. Slupia) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kępińskim, w gminie Baranów.

Położenie

Leży przy drodze krajowej nr 11 Poznań-Bytom i linii kolejowej Ostrów Wielkopolski-Tarnowskie Góry, ok. 4 km na południe od Kępna i ok. 45 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego.

Historia

Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej i pierwotnie związana była z Wielkopolską oraz Śląskiem. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie zapisanym po łacinie w 1253 jako „Slupz, Slup”, a później także „Zlup”, „Slupi”, „Slupya”^[5]. Pierwotnie nazywała się Słup, a w 1545 odnotowano ją jako „Slupia”^[4] [5].

Słupia zamieszkana była jednak wcześniej o czym świadczy starożytne cmentarzysko odkryte w XIX wieku we wsi. Odnotował je w opisie miejscowości Słownik geograficzny Królestwa Polskiego – „Na obszarze S. znajduje się cmentarzysko przedhistoryczne z kościotrupami”^[5].

W 1253 należała do klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu jako jego uposażenie. W latach 1280–1369 leżała w dystrykcie kaliskim, w 1381 w dystrykcie bolesławieckim (łac. „distr. Boleslawecz”). W 1280 książę wielkopolski Przemysł II nadał miejscowości prawo niemieckie. W 1283 opat sprzedał sołectwo w Słupi Wacławowi oraz Janowi zwanemu Kutawa wraz z 4 łanami wolnymi i innymi dochodami. Wolno im było kupować wolne łany od innych sołtysów, ale nic z tego co kupili nie mogli dzielić lub odsprzedawać dalej. Osadnicy mieszkający we wsi dawali po jednym wiardunku, 6 ćw. owsa, 2 pszenicy i 4 żyta z każdego łanu oraz 3 razy w roku orali dla klasztoru. W 1369 odnowiono prawo niemieckie dla Słupi. W 1381 Władysław Opolczyk określił powinności Opatowa^[4] [5].

W 1511 miejscowość leżała w powiecie wieluńskim i liczyła 7 łanów, a w 1518 łanów naliczono 9. W 1552 sołectwo zamieniono na folwark. We wsi gospodarowało 27 kmieci był także karczmarz. W 1548 wojewoda sieradzki Spytek z Tarnowa herbu Leliwa kupił Słupie i Opatów. W miejscowości było wówczas 27 osadników włącznie z karczmarzem. W 1553 we wsi uprawiano 8 łanów. W 1638 wieś przynależała do parafii Opatów. W 1651 liczyła 32 łany. W 1670 jeden łan należał do plebana, a 1,5 łana do sołtysa. Odnotowano także, że dawniej w Słupi gospodarowało 28 kmieci. Od 1694 we wsi istniała szkoła oraz szpital^[4] [5].

Miejscowość w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów leżała w powiecie wieluńskim i stała się z czasem własnością szlachecką. Po Spytku Tarnowskim odziedziczył ją jego syn, kasztelan sandomierski Stanisław Tarnowski, a później starosta wieluński w 1694 Józef Wiktor Olszewski, cześnik wieluński w 1725 Szczęsny oraz Hieronim Niemojowscy, w roku 1805 Wojciech Psarski, a po nim znów Niemojowscy^[5].

Kościół w miejscowości odnotowano w 1585. W 1753 w miejsce starego nowy wystawił Szczęsny Niemojewski. W 1791 został on kościołem parafialnym. W latach 1869–1870 z legatu Tomasza Mozdzanowskiego, miejscowego plebana oraz przy pomocy miejscowej ludności, w jego miejsce stanął nowy murowany. Księgi kościelne prowadzone we wsi sięgały do roku 1737^[5].

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze pruskim. Jako wieś kościelną oraz dwór szlachecki leżące w powiecie ostrzeszowskim, dekanacie kępińskim, przy trakcie kępińsko-byczyńskim i przy drodze żelaznej poznańsko-kluczborskiej wymienia ją XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. Wieś razem z Chojkami liczącymi 5 domów zamieszkanych przez 26 mieszkańców tworzyła okrąg wiejski i w sumie miała 102 domy oraz 576 mieszkańców w czym 558 wyznawało katolicyzm, 11 protestantyzm, a 7 judaizm. Liczyła w sumie 702 hektarów z czego 539 ha upraw rolnych, 92 łąk, 34 lasu. We wsi działała gorzelnia napędzana parą, młyn, cegielnia, „stacja do stanowienia klaczy”, owczarnia zarodowa Rambouillet oraz hodowla i tuczarnia bydła; Właścicielem wsi pod koniec XIX wieku był hrabia Aleksander Szembek^[5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kaliskiego.

W 1943 okupanci niemieccy wprowadzili dla miejscowości nazwę okupacyjną Luben.

Obecnie

We wsi znajduje się szkoła podstawowa oraz zespół szkół specjalnych z salą sportową, krytą pływalnią, boiskami i kortem. Szkoła specjalna mieści się w miejscu po nieistniejącym już zespole szkół zawodowych^[6]. W Słupi działa Ochotnicza Straż Pożarna, która od 2010 prowadzi regionalną izbę pamięci.^{[potrzebny przypis]}

Urodzeni w Słupi

• Stanisław Gauza (1895–1962), major kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari, brat Czesława
• Czesław Gauza (1897–1940), poseł na Sejm
• Bonawentura Niemojowski (1787–1835), prawnik, polityk, uczestnik powstania listopadowego

Zabytki

• eklektyczny pałac w Słupi pod Kępnem z parkiem krajobrazowym
• kościół neogotycki z 1870 r.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124951
2. Dane na stronie gminy Baranów.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1180 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Rosin 1963 ↓.
5. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. X, hasło „Słupia” (2). nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1889. s. 856. [dostęp 2022-10-14].
6. Strona internetowa Zespołu szkół Specjalnych.

Bibliografia

• Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasło: „Słupią”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 153.

Linki zewnętrzne

• Słupia w „Słowniku historyczno-geograficznym ziemi wieluńskiej w średniowieczu”
• Słupia 2.), wieś, pow. ostrzeszowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 856 .