Wacław Berent

Wacław Berent
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 września 1873
Warszawa

Data i miejsce śmierci

22 listopada 1940
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Nagrody

Nagroda Literacka m. st. Warszawy (1929)[1], Państwowa Nagroda Literacka (1932)[2][3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Grób Wacława Berenta na cmentarzu Powązkowskim

Wacław Berent ps. Władysław Rawicz, używał także kryptonimów S.A.M. oraz W.B.[4] (ur. 28 września 1873 w Warszawie, zm. 19 lub 22 listopada 1940 tamże) – polski powieściopisarz i tłumacz okresu modernizmu, główny (obok Władysława Reymonta) przedstawiciel realizmu w literaturze Młodej Polski.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Biografia pisarza pełna jest niewiadomych. Wątpliwości wzbudzają oficjalne, podawane w dokumentach daty urodzin i śmierci artysty. Wiadomo, że urodził się w Warszawie, pochodził z rodziny mieszczańskiej. Był synem Karola, uczestnika powstania styczniowego, i Wacławy Pauliny z domu Dejkie. Uczęszczał do prywatnego Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. Ukończył studia przyrodnicze na Uniwersytecie Zuryskim oraz Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium; w 1895 w Zurychu otrzymał tytuł doktora nauk przyrodniczych na podstawie rozprawy z dziedziny ichtiologii (Zur Kenntnis des Parablastes und der Keimblätterdifferenzierung im Ei der Knochenfische)[5]. Osiadł na stałe w Warszawie. Podróżował wiele po Europie, często przebywając w Austrii, Niemczech i we Włoszech. Był poliglotą, biegle posługiwał się językami: rosyjskim, niemieckim, francuskim oraz włoskim, podjął ponadto naukę języka angielskiego oraz łaciny średniowiecznej.

Około roku 1899 poznał w Warszawie początkującą poetkę – Bronisławę Mierz-Brzezicką (od roku 1901 żonę rzeźbiarza – Stanisława K. Ostrowskiego), w której był przez długi czas zakochany. Swój zawód miłosny opisał prawdopodobnie w zniszczonej przez siebie powieści Kredowe koło (lub Zaklęte koło). Poetka w dedykowanym Berentowi wierszu pt. Źródło wyznawała wymownie: „I z wolna na falach wiatru przepływają do mnie wspomnienia – dalekie, rozpłynięte echa przeszłości; a w myślach mi powstaje całe to życie minione: utraconego szczęścia wiecznie żałosna historia... pamiętam ją i rozumiem.”

Debiutował w 1894 opowiadaniem Nauczyciel opublikowanym pod pseudonimem Wł. Rawicz w czasopiśmie literackim „Ateneum”. W tym samym roku wydał także w „Gazecie Polskiej” szkic Przy niedzieli. W 1896 rozpoczął współpracę z czasopismem „Wszechświat” (w którym drukował w 1898 Jeszcze o domniemanym protoplaście człowieka, a w 1901 Nowe badania nad zapładnianiem i rozwojem jaja zwierzęcego oraz Ciągi ptaków). W latach 1900–1907 był związany z założonym przez Zenona Miriama Przesmyckiego periodykiem „Chimera”. Wszedł na stałe do wąskiego grona jego najczęstszych i najważniejszych współpracowników. Na łamach pisma drukował m.in. powieść polifoniczną o artystach, która dała mu wstęp do grona pierwszorzędnych twórców okresu modernizmu – Próchno, przekład sztuki Dietriecha Grabbego Żart, satyra, ironia i głębsze znaczenie oraz fragmenty przekładu traktatu filozoficznego Tako rzecze Zaratustra. Okres współpracy z „Chimerą” był najpłodniejszy w całej literackiej karierze Berenta – nigdy potem nie napisał tylu tekstów w tak krótkim czasie. W 1905 wydał pod pseudonimem S.A.M. broszurę polityczną Idea w ruchu rewolucyjnym. Stanowiła ona rdzeń wykorzystany następnie w procesie tworzenia powieści o społeczeństwie polskim na krótko przed wybuchem rewolucji pt. Ozimina. Lata 1917–1918 przyniosły kolejną (najbardziej znaną) powieść autora Opowieść rybałta, której tytuł w późniejszych przekładach został zmieniony na Żywe kamienie.

W dwudziestoleciu międzywojennym pisarz skupił się na pracy tłumacza. Pojawiły się przekłady Wroga ludu Ibsena, krótkich utworów Johanna Wolfganga Goethego, Charlesa Kingsleya, Stendhala, Romaina Rollanda. Oprócz tłumaczenia obcej twórczości, Berent wydał także trzy tomy opowieści biograficznych o wybitnych osobistościach kultury i wojskowości porozbiorowej: Nurt, Diogenes w kontuszu, Zmierzch wodzów. W 1932 za te opowieści, zwłaszcza Wywłaszczenie muz, otrzymał Państwową Nagrodą Literacką[2][3].

W latach 1920–1921 został współredaktorem „Nowego Przeglądu Literatury i Sztuki”, w 1924 redagował serię wydawniczą Opowieści Zwięzłe, a w 1929 wraz z Janem Lechoniem Pamiętnik Warszawski. W 1933 powołano Berenta do Polskiej Akademii Literatury, był także członkiem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie.

Krytyk haseł pozytywistycznych i modernistycznej filozofii polskiej i europejskiej bohemy, postulującej służebność wobec sztuki. Był przeciwnikiem romantyzmu. Mistrz erudycyjnej, pełnej metafor prozy i dopracowanej, swoistej stylizacji językowej.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 80, rząd 3, grób 27)[6].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Opowiadania i powieści:

Tłumaczenia:

  • Żart, satyra, ironia i głębsze znaczenie, D. Grabbe, 1901
  • Tako rzecze Zaratustra, Książka dla wszystkich i dla nikogo, F. Nietzsche[15], 1905
  • Gawęda o duchach, Historia moralna. Z gawęd uchodźców niemieckich 1794–1795, J.W. Goethe[16], 1924
  • Włóczęga, K. Hamsun, 1924
  • Baryłeczka, G. de Maupassant, 1924
  • Z kronik włoskich: Vittoria Accoramboni oraz Księżna de Paliano, Stendhal[17], 1924
  • Żywot Michała Anioła, R. Rolland, 1924
  • Historia gejszy oraz Mniszka i Żona, L. Hearn, 1924
  • Opowieści niesamowite i upiorne, L. Hearn[18], 1924
  • Wróg ludu, H. Ibsen[19], 1926
  • Heroje, czyli Klechdy greckie o bohaterach, Ch. Kingsley[20], 1926

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

5 grudnia 1977 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Bielany zostało nadanie imię Wacława Berenta[23].

Wacław Berent jest także patronem ulic m.in. w: Chojnicach, Częstochowie, Jeleniej Górze, Krakowie, Pruszkowie i Wrocławiu.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ HM / PAP: Laureaci Nagrody Literackiej m. st. Warszawy. [dostęp 2012-07-08].
  2. ↑ a b Stanisław Kukurowski, Inspiracje oświeceniowe w literaturze polskiej lat 1918–1981, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995, s. 47, ISBN 978-83-229-1206-5 [dostęp 2021-07-02], Cytat: opowieści biograficzne Berenta... zostały nagrodzone państwową nagrodą literacką za 1932 r. (pol.).
  3. ↑ a b Marian Zaczyński, Repetycje i rewizje. Nad twórczością Wacława Berenta, „Ruch Literacki”, 21 (3 (120)), 1980, ISSN 0035-9602 [dostęp 2021-07-02], Cytat: w związku z przyznaniem Berentowi Państwowej Nagrody Literackiej za Wywłaszczenie muz – fragm. Nurtu – w roku 1932.
  4. ↑ Literatura polska, Wacław Berent.
  5. ↑ Matrikeledition [online], www.matrikel.uzh.ch [dostęp 2020-07-09].
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: BERENTOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-03-09].
  7. ↑ Wacław Berent, Fachowiec, wyd. 1895 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  8. ↑ Wacław Berent, Próchno. Powieść współczesna, wyd. 1903 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  9. ↑ Wacław Berent, Idea w ruchu rewolucyjnym, wyd. 1906 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  10. ↑ Wacław Berent, Ozimina. Powieść, wyd. 1911 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  11. ↑ Wacław Berent, Nurt. Opowieści biograficzne. 1, Ludzie starodawni, wyd. 1934 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  12. ↑ Wacław Berent, Nurt. Opowieści biograficzne. T. 2, Pogrobowcy, wyd. 1934 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  13. ↑ Wacław Berent, Diogenes w kontuszu: (opowieść o narodzinach literatów polskich), wyd. 1937 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  14. ↑ Wacław Berent, Zmierzch wodzów: [opowieści biograficzne], wyd. 1939 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  15. ↑ Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. Fryderyk Nietzsche ; przeł. Wacław Berent, wyd. 1906 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  16. ↑ Gawęda o duchach ; oraz Historja moralna z „Gawęd uchodźców niemieckich 1794-1795”. Goethe ; przeł. W. Berent, wyd. 1924 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  17. ↑ Z kronik włoskich Stendhala: Vittoria Accoramboni oraz Księżna da Paljano. Stendhal ; przeł. W. Berent, wyd. 1924 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  18. ↑ Opowieści niesamowite i upiorne. Ze zbiorku „Kwaidan”. Lafcadio Hearn ; przeł. W. Berent, wyd. 1924 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  19. ↑ Wróg ludu. Sztuka w pięciu aktach. Henryk Ibsen ; przeł. Wacław Berent, wyd. 1926 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  20. ↑ Heroje, czyli Klechdy greckie o bohaterach, opowiedział dzieciom swoim Charles Kingsley ; przeł. W. Berent, wyd. 1926 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  21. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu literatury”.
  22. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 22.
  23. ↑ Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 2.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Berent Wacław, Próchno, Wrocław 1979.
  • Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, 1970.
  • Dynamika Wacława Berenta, red. A. Wójtowicz, Warszawa 2016.
  • Krzyżanowski Julian, Neoromantyzm polski. 1890–1918, Wrocław 1963.
  • Wyka Kazimierz, Modernizm polski, Kraków 1959.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Członkowie Polskiej Akademii Literatury
Członkowie honorowi
Protektorzy