Władysław Skierkowski

Władysław Skierkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 marca 1886
Głużek

Data i miejsce śmierci

20 sierpnia 1941
Obóz koncentracyjny w Działdowie

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

23 czerwca 1912

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Wawrzyn Akademicki
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Skierkowski (ur. 12 sierpnia 1886 we wsi Głużek k. Mławy, zm. 20 sierpnia 1941 w Soldau (KL) w Działdowie) – polski duchowny katolicki, badacz i popularyzator kultury kurpiowskiej, członek Towarzystwa Naukowego Płockiego. Autor zbioru pieśni kurpiowskich Puszcza kurpiowska w pieśni, sztuki teatralnej Wesele na Kurpiach oraz innych opracowań dotyczących Kurpiów Zielonych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość

[edytuj | edytuj kod]

Władysław Skierkowski urodził się w chłopskiej rodzinie we wsi Głużek jako syn Jana i Ewy z Woźniaków. Rodzice zajmowali się kilkunastohektarowym gospodarstwem. Władysław był najstarszym z sześciorga rodzeństwa, miał dwóch braci i trzy siostry. Uczył się w szkole elementarnej w Wojnówce[1]. Od wczesnej młodości wykazywał zainteresowania muzyczne. Uczył się muzyki w Mławie[2]. W latach 1903–1904 uczył się pod kierunkiem ks. Eugeniusza Gruberskiego w tajnej szkole organistowskiej działającej przy Towarzystwie Muzycznym w Płocku[3]. Następnie zaczął pracować jako organista w kościele seminaryjnym w Płocku[4].

Kapłaństwo

[edytuj | edytuj kod]

Władysław Skierkowski zaliczył egzamin wstępny na stopień dostateczny, co pozwoliło mu na wstąpienie do Seminarium Duchownego w Płocku, gdzie został przyjęty 7 września 1906 roku. 23 czerwca 1912 roku w katedrze płockiej przyjął święcenia kapłańskie, które otrzymał z rąk biskupa płockiego Antoniego Juliana Nowowiejskiego[1]. W 1912 roku pracował w parafii Dzierzgowo. W 1913 roku przeniesiono go do parafii Myszyniec, gdzie pracował do 1915 roku[5]. Następnie do 1917 pracował w Krasnosielcu, w latach 1917–1920 w Różanie, a w latach 1920–1925 w Ciachcinie. W 1925 roku został proboszczem parafii w Imielnicy i pozostał nim do śmierci w 1941 roku[6].

Ostatnie lata życia

[edytuj | edytuj kod]

Wybuch II wojny światowej przerwał działalność społeczną i plany naukowe Skierkowskiego. 6 marca 1941 roku do plebanii parafii w Imielnicy weszli niemieccy żandarmi i zabrali ks. Skierkowskiego do szkoły w Borowiczkach, gdzie więziono już innych księży. Duchownych zawieziono następnie do obozu koncentracyjnego w Działdowie. Ks. Władysław Skierkowski umarł na zapalenie płuc 20 sierpnia 1941 roku. Ciało ks. Skierkowskiego, podobnie jak i innych zamordowanych tam duchownych, najprawdopodobniej spalono[7].

Popularyzacja kultury kurpiowskiej

[edytuj | edytuj kod]
Karta tytułowa Puszczy Kurpiowskiej w pieśni z 1929 roku

Puszcza Kurpiowska w pieśni

[edytuj | edytuj kod]

W czasie pobytu w Myszyńcu (od 31 lipca 1913 roku do połowy października 1915 roku) ks. Władysław Skierkowski zainteresował się folklorem kurpiowskim. Już w 1913 roku zaczął zapisywać teksty pieśni kurpiowskich. Po latach wspominał swoją fascynację[8]:

Radość moja granic nie miała, kiedy usłyszałem smutną, jak tylko może być smutna ta Puszcza Kurpiowska i rozciągła jak ciemne bory i lasy, a tak miłą i swojską i tak dziwnie ujmującą za serce melodię pieśni „Leć głosie po rosie...”

W czasie działań wojennych w 1914 roku Skierkowski musiał wraz z parafianami ukrywać się w okolicznych lasach, co sprzyjało budowaniu zaufania, jakim z czasem parafianie obdarzyli wikariusza. Po przeniesieniu się z Myszyńca, szczególnie kiedy został proboszczem w Imielnicy, corocznie przyjeżdżał na Kurpie, często w wakacje, by gromadzić kolejne pieśni z uwzględnieniem ich różnych wariantów[9]. Pod wpływem uwag prof. Adolfa Chybińskiego ks. Skierkowski udoskonalił zapisy utworów: notował osobę, jej wiek i miejsce zamieszkania oraz sposób zapisania melodii[10]. Początkowo jeździł po regionie z kamertonem, ale od 1935 roku do zapisu melodii używał fonografu, który podarował mu muzykolog z Uniwersytetu Warszawskiego dr. Julian Pulikowski[11]. Gromadzenie zbiorów ułatwiła ks. Skierkowskiemu znajomość z ks. Klemensem Sawickim. Skierkowski był wikariuszem u boku Sawickiego, gdy ten był proboszczem w Różanie. Następnie ks. Sawicki został proboszczem w Myszyńcu (od 1925 roku) i dzięki temu ks. Skierkowski uzyskał potrzebne wsparcie w gromadzeniu zbiorów kurpiowskich[10].

Od 1926 roku ks. Skierkowski wygłaszał odczyty w Towarzystwie Naukowym Płockim na temat obyczajów i pieśni Kurpiów Zielonych. Odczyty te wzbudziły znaczne zainteresowanie wśród członków towarzystwa i zaowocowały wydaniem w latach 1928–1934 przez Towarzystwo Naukowe Płockie dzieła Puszcza Kurpiowska w pieśni[12]. W czterech zeszytach umieszczono 790 utworów, choć łącznie w latach 1913–1939 ks. Skierkowski zebrał 2178 pieśni[11]. Dzieło zyskało znaczny rozgłos. Zainteresował się nim kompozytor Karol Szymanowski, który w 1929 roku opublikował 6 pieśni kurpiowskich na chór a capella, a w pięć lat później 12 pieśni kurpiowskich na głos z fortepianem. Oprócz Szymanowskiego ze zbiorów pieśni ks. Skierkowskiego korzystali m.in. Witold Lutosławski i Tadeusz Sygietyński, który włączył niektóre z pieśni kurpiowskich do repertuaru zespołu „Mazowsze”[13].

W latach 1997–2003 Związek Kurpiów wydał opracowane przez Henryka Gadomskiego pieśni i teksty dotyczące kultury Kurpiów Zielonych zebrane przez ks. Władysława Skierkowskiego. Trzy tomy opublikowano pt. Puszcza Kurpiowska w pieśni. Obejmują zarówno wydane przed wojną materiały, jak i te, których wówczas nie opublikowano[14][15][16].

Wesele na Kurpiach

[edytuj | edytuj kod]
Karta tytułowa Wesela na Kurpiach z 1933 roku
Scena Wesela na Kurpiach w wykonaniu teatru regionalnego z 1929 roku

Dużym zainteresowaniem cieszyła się także sztuka teatralna ks. Władysława Skierkowskiego pt. Wesele na Kurpiach. Do powstania tego widowiska przyczyniła się Marcelina Rościszewska, dyrektorka gimnazjum im. Reginy Żółkiewskiej w Płocku, która zaproponowała ks. Skierkowskiemu opracowanie kurpiowskich obrzędów weselnych w formie scenicznej. Widowisko mieli przedstawiać uczniowie okolicznych szkół[17]. Kapłan zajął się stroną muzyczną Wesela, a libretto napisał Adam Chętnik[18]. Opracowaniem autorstwa ks. Skierkowskiego zainteresował się dyrektor Teatru Miejskiego w Płocku, Tadeusz Skarżyński. Premiera sztuki w Płocku odbyła się 10 marca 1928 roku[19].

Od 1928 roku Skarżyński regularnie wystawiał Wesele na Kurpiach na deskach teatrów w Płocku i Warszawie[19], a także w innych miastach w Polsce, spotykając się z życzliwym przyjęciem. W samym Płocku Wesele na Kurpiach grano 30 razy[17]. 13 lipca 1928 roku Wesele na Kurpiach transmitowały polskie stacje radiowe[19]. Sztuka była wystawiana w 1935 roku podczas Tygodnia Sztuki Ludowej w Brukseli i Antwerpii. Występujący tam zespół pod dyrekcją Tadeusza Warchałowskiego zaproszono na Międzynarodową Wystawę Folklorystyczną do Londynu, a także na wyjazd do Holandii[9].

Wesele na Kurpiach zyskało znaczny rozgłos w kraju i pochlebne recenzje wśród ówczesnych krytyków teatralnych. Pochwały na temat dzieła ks. Skierkowskiego wygłaszali m.in. Wilam Horzyca i Tadeusz Boy-Żeleński, który pisał[20]:

„Wyczuł mianowicie (ks. Skierkowski), jak przedziwny dramat teatralny tkwi w samej obrzędowej stronie wesela; zrozumiał, że przydać tu jakąkolwiek bajeczkę, znaczyłoby rzecz osłabić. I nie dzieje się dosłownie nic ponad to, co mówią tytuły aktów: „Wypyty” – „Rajby” – „Rozpleciny” – „Oczepiny”. Mało znam rzeczy równie patetycznych jak ten moment oczepin na scenie. I te melodie...”

W uznaniu zasług dla teatrologii ks. Władysław Skierkowski został członkiem zarządu Instytutu Teatrów Ludowych, który powstał w 1929 roku. Instytucja organizowała pracę naukową, instruktażową i wydawniczą na rzecz teatrów ludowych, wspierała placówki działające na wsi[11].

Wesele na Kurpiach jest dostępne w Polonie[21]. W 2021 roku Towarzystwo Przyjaciół Myszyńca wydało reprint publikacji[22].

Inne opracowania

[edytuj | edytuj kod]

W 1933 roku w „Kwartalniku Muzycznym” ukazał się artykuł ks. Władysława Skierkowskiego pt. Muzykalność ludu kurpiowskiego[23]. W 1936 roku w „Polskim Roczniku Muzykologicznym” ukazał się artykuł ks. Skierkowskiego pt. O niektórych tańcach kurpiowskich[24].

Po referacie, który w 1934 kapłan wygłosił w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego, „Głos Mazowiecki” opublikował jego streszczenie pt. Gody na Kurpiach. Tekst dotyczył zwyczajów bożonarodzeniowych[25].

W 1936 roku ks. Skierkowski opracował Zwyczaje i wierzenia żniwne na Kurpiach. Wygłosił na ten temat referat w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego[11]. Materiał został wydany w 2022 roku dzięki Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Wiktora Gomulickiego w Ostrołęce. W książce Życie codzienne Kurpiów umieszczono też inne niepublikowane wcześniej zapiski kapłana[26].

Ks. Władysław Skierkowski interesował się także obrzędami pogrzebowymi na Kurpiach. Wyniki swoich badań opublikował w odcinkach w „Głosie Mazowieckim”. Osobna publikacja na ten temat miała ukazać się w 1939 roku, lecz plany zniweczyła wojna[18].

Działalność badawcza ks. Skierkowskiego wpłynęła na utworzenie w Towarzystwie Naukowym Płockim działu kurpiowskiego. Gromadzono w nim m.in. eksponaty pozyskane w 1914 roku podczas wyjazdu Aleksandra Macieszy i Marii Macieszyny na zachodni skraj Puszczy Zielonej oraz przedmioty zgromadzone przez Sierkowskiego. Zorganizowano izbę kurpiowską z meblami, sprzętem, narzędziami, strojem kurpiowskim[11][27].

W 1933 roku ks. Władysław Skierkowski został członkiem Komisji Rewizyjnej Komitetu Stacji Badań Naukowych Dorzecza Środkowej Narwi w Nowogrodzie. Następcą stacji jest Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie[11].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Tablica na budynku RCCK w Myszyńcu

W siódmą rocznicę wywiezienia ks. Skierkowskiego do obozu w Działdowie (1948) parafianie z Imielnicy ufundowali w przedsionku kościoła tablicę upamiętniającą proboszcza. W 1978 roku w pięćdziesiątą rocznicę wydania Puszczy Kurpiowskiej w pieśni w głównym budynku Towarzystwa Naukowego Płockiego odsłonięto marmurową tablicę poświęconą Skierkowskiemu[30].

19 listopada 2000 roku w kościele parafialnym w Bogurzynie, gdzie Władysław Skierkowski przyjął chrzest, umieszczono tablicę pamiątkową. W Myszyńcu znajdują się dwie tablice na cześć ks. Skierkowskiego. Pierwszą odsłonięto 10 listopada 2001 roku w miejscowej kolegiacie, a druga od 15 sierpnia 2013 roku zdobi ścianę siedziby Regionalnego Centrum Kultury Kurpiowskiej. Ks. Skierkowski jest patronem tej instytucji[31][32].

W Myszyńcu na skwerze w pobliżu kolegiaty umieszczono kamień upamiętniający ks. Władysława Skierkowskiego wystawiony w 2014 jako element parku bohaterów kurpiowskich[33]. Skwer znajduje się u zbiegu ulicy ks. Adama Bargielskiego i Placu Konstantego Rynarzewskiego[34].

Upamiętnienie w parku bohaterów kurpiowskich w Myszyńcu

W 2021 Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu zorganizowało w myszynieckiej bazylice konferencję naukową pt. Etnograf Kurpiowszczyzny[35][36][37]. Był to element obchodów Roku ks. Władysława Skierkowskiego w gminie Myszyniec[38][39][40].

Szkoła podstawowa w Bogurzynie nosi imię ks. Władysława Skierkowskiego[41]. W 2021 we wsi, z okazji osiemdziesiątej rocznicy śmierci kapłana, odsłonięto jego pomnik[42][43].

W 2016 Związek Kurpiów apelował o nazwanie ulic we wsiach i miastach na terenie regionu nazwiskami ważnych dla Kurpiów postaci historycznych, wśród nich ks. Skierkowskiego[44]. Ulica jego imienia była w Myszyńcu, ale w 2011 zmieniono patrona ulicy na Władysława Reymonta[45]. Ks. Skierkowski patronuje ulicy w Płocku[46].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Kowalski 2000 ↓, s. 48.
  2. ↑ Pajka 1999 ↓, s. 39.
  3. ↑ Stęszewski 1997-1998 ↓, s. 152.
  4. ↑ Domagała i Jeleń 2004 ↓, s. 19.
  5. ↑ Gadomski 2004 ↓, s. 212.
  6. ↑ Stogowska 1995 ↓, s. 22.
  7. ↑ Gadomski 1984 ↓, s. 12.
  8. ↑ Gadomski 2004 ↓, s. 213.
  9. ↑ a b Żebrowski 2011 ↓, s. 219.
  10. ↑ a b Żebrowski 2011 ↓, s. 217-219.
  11. ↑ a b c d e f Maria Weronika Kmoch, Ks. Władysław Skierkowski na Kurpiach. Czy wiesz już wszystko? [online] [dostęp 2022-08-19].
  12. ↑ Żebrowski 2011 ↓, s. 218.
  13. ↑ Gadomski 2004 ↓, s. 217-220.
  14. ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), t. 1, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 1997 [dostęp 2022-08-19].
  15. ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), t. 2, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2000 [dostęp 2022-08-19].
  16. ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2003 [dostęp 2022-08-19].
  17. ↑ a b Stogowska 1995 ↓, s. 24.
  18. ↑ a b Kielak 1996 ↓, s. 26.
  19. ↑ a b c Barański 2011 ↓, s. 54.
  20. ↑ Gadomski 1984 ↓, s. 11.
  21. ↑ Władysław Skierkowski, Wesele na Kurpiach, polona.pl, Płock 1933 [dostęp 2022-08-20].
  22. ↑ Władysław Skierkowski, Wesele na Kurpiach. Reprint, Myszyniec: Towarzystwo Przyjaciół Myszyńca, 2021.
  23. ↑ Władysław Skierkowski, Muzykalność ludu kurpiowskiego, „Kwartalnik Muzyczny” (17–18), 1933 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  24. ↑ Władysław Skierkowski, O niektórych tańcach kurpiowskich, „Polski Rocznik Muzykologiczny”, 2, www.sbc.org.pl, 1936, s. 159–161 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  25. ↑ Łukasz Gut, „Gody na Kurpiach” według ks. Władysława Skierkowskiego (1934 r.) [online], Kurpie – historia i trwanie, 30 grudnia 2020 [dostęp 2022-08-19].
  26. ↑ Maria Weronika Kmoch, Badania ks. Władysława Skierkowskiego w gminie Jednorożec cz. 1 [online] [dostęp 2022-08-19].
  27. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Podróż Aleksandra i Marii Macieszów na „Kurpie przasnyskie”, 1914 r. [online] [dostęp 2022-08-19].
  28. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 347 „za zasługi na polu pracy publicystycznej i literacko-muzycznej”.
  29. ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
  30. ↑ Gadomski 1984 ↓, s. 13.
  31. ↑ Kowalski 2001 ↓, s. 45.
  32. ↑ aw 2013 ↓.
  33. ↑ Tablice pamiątkowe, „Kurpik” (72), 2014, s. 8.
  34. ↑ Ks. Adama Bargielskiego · 07-430 Myszyniec, Polska [online], Ks. Adama Bargielskiego · 07-430 Myszyniec, Polska [dostęp 2022-08-19].
  35. ↑ Etnograf Kurpiowszczyzny. Konferencja naukowa o księdzu Władysławie Skierkowskim. Materiały konferencyjne, Myszyniec 2021.
  36. ↑ „Etnograf Kurpiowszczyzny” – Konferencja Naukowa o ks. Władysławie Skierkowskim. [dostęp 2022-08-19].
  37. ↑ Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej w Myszyńcu – „Etnograf Kurpiowszczyzny” – Konferencja Naukowa o ks. Władysławie Skierkowskim – referaty [online], rckkmyszyniec.pl [dostęp 2022-08-19].
  38. ↑ Gmina Myszyniec: Wspominają ks. Władysława Skierkowskiego - Radio Nadzieja [online], 11 czerwca 2021 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  39. ↑ Rok 2021 ogłoszony rokiem księdza Władysława Skierkowskiego w gminie Myszyniec [online], Moja Ostrołęka [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  40. ↑ Program kulturalny "KIERC" - odcinek 11 | Podsumowanie 2021 roku. [dostęp 2022-08-19].
  41. ↑ Aktualności | Szkoła Podstawowa w Bogurzynie [online], spbogurzyn.edupage.org [dostęp 2022-08-19].
  42. ↑ Włodzimierz Piętka, Bogurzyn i Kurpie pamiętają o ks. Skierkowskim [online], plock.gosc.pl, 11 września 2021 [dostęp 2022-08-19].
  43. ↑ Bogurzyn. Odsłonięcie pomnika ks. Skierkowskiego [online], Codziennik mławski - Mława, 15 września 2021 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  44. ↑ Związek Kurpiów apeluje: Nazwijmy ulicę imionami naszych bohaterów [online], www.eostroleka.pl [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  45. ↑ UCHWAŁA NR IX/63/11 RADY MIEJSKIEJ W MYSZYŃCU z dnia 27 czerwca 2011 r. w sprawie zmiany nazw ulic i placów w mieście Myszyniec [online].
  46. ↑ Księdza Władysława Skierkowskiego · 09-408 Płock, Polska [online], Księdza Władysława Skierkowskiego · 09-408 Płock, Polska [dostęp 2022-08-19] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]