Zbrosławice

Zbrosławice
	wieś
	; Ośrodek jeździecki w Zbrosławicach (2005)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Gmina	Zbrosławice
Liczba ludności (2017)	2553
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-674
Tablice rejestracyjne	STA
SIMC	0225302
	Położenie na mapie gminy Zbrosławice Zbrosławice
	Położenie na mapie Polski Zbrosławice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Zbrosławice
	Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Zbrosławice
	50°24′57″N 18°45′08″E/50,415833 18,752222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zbrosławice (niem. Broslawitz, Dramatal-West 1936–1945^[3]) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Zbrosławice.

Zdaniem geografa Roberta Krzysztofika, Zbrosławice miały uzyskać lokację miejską przed 1300 rokiem i zostać zdegradowane przed 1700 rokiem^[4].

Charakterystyka

Wieś leży w dolinie Dramy. Istniejący w Zbrosławicach mikroklimat sprzyja leczeniu chorób układu oddechowego i nerwowego. Obecnie funkcjonują we wsi: Dom Pomocy Społecznej prowadzony w Kępczowicach przez OO. Kamilianów^[5] oraz Stacja Opieki „Caritas” w Zbrosławicach^[6].

Nazwa

Nazwa patronimiczna powstała z nazwy osobowej (imienia) Zbrosław, z formantem -ice, oznaczającym, że jest to osada 'potomków Zbrosława' (stąd liczba mnoga)^[7].

Około 1300 roku w łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. "Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego") miejscowość wymieniona jest jako Sbroslawitz^[8].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Broslawice oraz nazwą zgermanizowaną Broslawitz^[9]. Topograficzny słownik Prus z 1835 roku notuje wieś pod polską nazwą Brosławice, a także niemiecką Broslawitz^[10].

Administracja III Rzeszy połączyła z dniem 1 października 1936 gminy Zbrosławice i Ptakowice w nową gminę o nazwie Dramatal ('dolina Dramy'), likwidując jednocześnie tradycyjne nazwy polskiego pochodzenia Ptakowitz (wieś), Broslawitz (wieś) i Kempczowitz (część wsi), przy czym wieś Zbrosławice z Kępczowicami otrzymały niemiecką nazwę Dramatal-West^[11] ('zachodnia dolina Dramy').

Historia

Miejscowość położona na wschód od Pyskowic i na zachód od Tarnowskich Gór. Pierwotnie teren zajmowany przez obecną wieś Zbrosławice znajdował się na rubieży terytorium plemiennego Opolan, na przełomie XIII i XIV w. istniejąca już wówczas wieś rycerska leżała w kościelnym okręgu pyskowickim i kasztelanii toszeckiej, a później w księstwie toszeckim.

Zbrosławice po raz pierwszy są wymienione około 1300 roku we wspomnianej Liber fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Wszelkie hipotezy o wcześniejszych zapisach Zbrosławic, jak np. z 1235^[12] i 1256 r., są błędne. Niepoświadczona żadnym dokumentem jest również błędna hipoteza o nadaniu w XIII w. Zbrosławicom praw miejskich. Także układ przestrzenny wsi nie wskazuje istnienia jakichkolwiek śladów kreowania miasta. Prawdopodobnie hipoteza o rzekomej miejskości Zbrosławic powstała z nierzetelnej interpretacji zapisu w Liber fundationis Episcopatus Wratislaviensis, gdzie Zbrosławice wystąpiły w tytule okręgu wraz z parafialnymi już wówczas Pyskowicami, choć w wyszczególnieniu osad tego okręgu brak informacji o statusie miasta dla Zbrosławic, co w przypadku miast jest wyraźnie podkreślone w dokumencie.

W XIX wieku właścicielami okolicznych dóbr była rodzina Baildonów z Łubia.

Zbrosławice (wraz z Kępczowicami i Nieradą) dopiero w 1818 r. utraciły administracyjny związek z Toszkiem i Gliwicami, kiedy to zostały przyłączone do powiatu bytomskiego, a po jego podziale w 1873 r. znalazły się w powiecie tarnogórskim. W latach 1922–1945 Zbrosławice pozostawały w granicach Niemiec, wchodząc najpierw w skład resztkowego powiatu tarnogórskiego (Restkreis Tarnowitz), a następnie powiatu bytomsko-tarnogórskiego (Landkreis Beuthen-Tarnowitz, 1927–1945).

Historyczne części Zbrosławic

Obecne Zbrosławice składają się z trzech (dawniej samodzielnych) wsi, położonych wzdłuż obecnej ul. Wolności:

Zbrosławice (właściwe, położone na wschodzie, do ul. Szkolnej włącznie) z centrum przy kościele Wniebowzięcia NMP i pałacu;
Kępczowice (niem. Kempczowitz; położona pośrodku dzisiejszych Zbrosławic, na zachód od ul. Szkolnej, niem. Kempczowitz) to wieś założona w wiekach średnich, prawdopodobnie starsza niż Zbrosławice. Johannes Chrząszcz datuje ją na 1256 rok jako wieś uiszczającą dziesięcinę w zbożu na rzecz proboszcza pyskowickiego. Podany przez niego rok nie jest jednak pewny. Kępczowice zostały ostatecznie wcielone do Zbrosławic w 1928 roku^[13];
Nierada (niem. Nierada; położona na zachodzie dzisiejszych Zbrosławic, między Kamieńcem a Kępczowicami – w rejonie ul. Hutniczej) należy do parafii w Kamieńcu. Została włączona do Kępczowic, a z nimi do dzisiejszych Zbrosławic.

Zabytki

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160425
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1617 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 86-87.
↑ Wspólnoty Kamiliańskie [online], KAMILIANIE.EU [dostęp 2020-02-28] (pol.).
↑ Caritas, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Caritas Diecezji Gliwickiej [online], Caritas Diecezji Gliwickiej [dostęp 2020-02-28] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-28] (pol.).
↑ Henryk Borek, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole 1988.
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
↑ Knie 1830 ↓, s. 71.
↑ J.G. Muller 1835 ↓, s. 429.
↑ "Amts-Blatt des Preußischen Regierung in Oppeln", Jg. 121, Stück 35, 29.08.1936, S. 246, No. 522.
↑ Jak podrabiano dokumenty w Strzelcach Opolskich. Regiopedia, Opolskie, encyklopedia regionów [online], opolskie.regiopedia.pl [dostęp 2016-04-27] .
↑ Dramatal

Bibliografia

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).

Linki zewnętrzne

Zbrosławice - historia miejscowości i parafii
Zbrosławice
Brosławice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 382 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160425

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1617 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[4] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 86-87.

[5] Wspólnoty Kamiliańskie [online], KAMILIANIE.EU [dostęp 2020-02-28] (pol.).

[6] Caritas, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Caritas Diecezji Gliwickiej [online], Caritas Diecezji Gliwickiej [dostęp 2020-02-28] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-28] (pol.).

[7] Henryk Borek, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole 1988.

[8] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online

[CITEREFKnie183071-9] Knie 1830 ↓, s. 71.

[CITEREFJ.G._Muller1835429-10] J.G. Muller 1835 ↓, s. 429.

[autonazwa7-11] "Amts-Blatt des Preußischen Regierung in Oppeln", Jg. 121, Stück 35, 29.08.1936, S. 246, No. 522.

[12] Jak podrabiano dokumenty w Strzelcach Opolskich. Regiopedia, Opolskie, encyklopedia regionów [online], opolskie.regiopedia.pl [dostęp 2016-04-27] .

[13] Dramatal

[:a-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v W wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku (1921) większa część powiatu Tarnowitz przeszła pod władzę polską, z której utworzono powiat tarnogórski. Fragmenty powiatu Tarnowitz, które pozostały w Niemczech utrzymano przy szczątkowym powiecie Tarnowitz do 1 stycznia 1927, kiedy to połączono go z okrojonym powiatem Beuthen w nowy powiat Beuthen-Tarnowitz

[:b-15] Obszary dworskie zniesiono w Polsce w 1924, a w Niemczech w 1928

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[B]

Wsie	Boniowice Czekanów Jasiona Jaśkowice Kamieniec Karchowice Kopienica Księży Las Laryszów Łubie Łubki Miedary Przezchlebie Ptakowice Szałsza Świętoszowice Wieszowa Wilkowice Zawada Zbrosławice Ziemięcice
Kolonia	Łubki
Części wsi	Dąbrowa Gaj Kopacz Kopanina Krasowe Kuźnica Łubie Dolne Łubie Górne Osiedle Piekło Wygiełzów
Nieoficjalne miejscowości	Glinice Kępczowice Konary Nierada Osiedle Wilkowice

Przynależność wojewódzka	prow. Śląsk, rejencja opolska (1873–1919) prow. Górny Śląsk, rejencja opolska (1919–22/27^[A]) woj. śląskie (1922–39) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta (1873–1975)	Brzeziny Śląskie (1951–75) Brzozowice-Kamień (1962–72) Miasteczko Śląskie (Georgenberg) (1892–1945 i 1963–75) Piekary Śląskie (od 1947) Radzionków (1951–75) Strzybnica (1967–75) Tarnowskie Góry (Tarnowitz)
Gminy wiejskie jednostkowe (1873–1945)	Bobrowniki (Bobrownik) Boruszowice (Boruschowitz) Brynica (Brinitz) Chechło Nowe (Neu Chechlau) (do 1929 →) Chechło Stare (Alt Chechlau) (do 1929 →) Glinice (Glinitz) Górniki (Friedrichswille) (do 1926 →^[A]) Grzybowice (Grzibowitz, 1877 Pilzendorf) (do 1926 →^[A]) Jędrysek (Jendryssek) (do 1933 →) Kępczowice (Kempczowitz) (do 1926 →^[A]) Kolonia Grzybowska (Marienau) (do 1877) Kolonia Wieszowska (Philippsdorf) (do 1877) Konary (Kunary) (do przed 1908) Kozłowa Góra (Koslowagora) Kunszt (Friedrichsgrube) (do przed 1885) Laryszów (Larischhof) (do 1926 →^[A]) Lasowice (Lassowitz) (do 1940) Miasteczko (Georgenberg) (do 1890 →) Miedary (Miedar) (do 1926 →^[A]) Mikołeska (Mikoleska) (← od 1922) Mikulczyce (Mikultschütz) (do 1926 →^[A]) Nakło (Naklo) Nierada (Nierada) (do przed 1908) Opatowice (Oppatowitz) Orzech (Orzech) Piaseczna (Piassetzna) (do 1939) Piekary Rudne (Rudy-Piekar) (do 1939) Pniowiec (Groß Pniowitz, 1908 Pniowitz) (do 1939) Ptakowice (Ptakowitz) (do 1926 →^[A]) Radzionków (Radzionkau) Repty Nowe (Neu Repten) Repty Stare (Repten) Rybna (Rybna) (do 1941) Sowice (Sowitz) Stolarzowice (Stollarzowitz) (do 1926 →^[A]) Sucha Góra (Trockenberg) Świerklaniec (od 1924) Tarnowice Stare (Alt Tarnowitz) Truszczyca (Truschütz) (do 1933 →) Wieszowa (Wieschowa) (do 1926 →^[A]) Wilkowice (Groß Wilkowitz) (do 1926 →^[A]) Wilkowice-Osiedle (Georgendorf) (do przed 1908) Zbrosławice (Broslawitz) (do 1926 →^[A]) Żyglin (Groß Zyglin) Żyglinek (Klein Zyglin)
Obszary dworskie (1873–1924/28^[B])	Bibiela (Bibiella) (do 1924) Bobrowniki (Bobrownik) (do 1924) Chechło Stare (Alt Chechlau) (do 1923) Grzybowice (Grzibowitz, 1877 Pilzendorf) (do 1926 →^[A]) Jędrysek (Jendryssek) (do 1924) Karłuszowiec-Segiet (Karlshof-Segeth) (1909–24) Kępczowice (Kempczowitz) (do 1926 →^[A]) Konary (Kunary) (do przed 1908) Kopanina (Kopanina) (1904–1926 →^[A]) Kozłowa Góra (Koslowagora, Ziegenberg) (do 1924) Lasowice-Sowice (Lassowitz-Sowitz, 1922 Lasowice) (do 1924) Miedary (Miedar) (do 1926 →^[A]) Mikołeska (Mikoleska) (← 1922–24) Mikulczyce (Mikultschütz) (do 1926) Nakło (Naklo) (do 1924) Opatowice (Oppatowitz) (do 1924) Orzech (Orzech) (do 1924) Pasieki (Passiecken) (do 1924) Piaseczna (Piassetzna) (do 1924) Piekary Rudne (Rudy-Piekar) (do 1923) Pniowiec (Groß Pniowitz) (do przed 1908) Ptakowice (Ptakowitz) (do 1926 →^[A]) Radzionków (Radzionkau) (do 1924) Repty Stare (Repten) (do 1924) Rybna (Rybna) (do 1923) Stolarzowice (Stollarzowitz) (do 1926 →^[A]) Strzybnica (Friedrichshütte) (do 1924) Sucha Góra (Trockenberg) (do 1924) Tarnowice Stare (Alt Tarnowitz) (do 1924) Świerklaniec (Neudeck) (do 1924) Truszczyca (Truschütz) (do 1923) Wieszowa (Wieschowa) (do 1926 →^[A]) Wilkowice (Groß Wilkowitz) (do 1926 →^[A]) Zbrosławice (Broslawitz) (do 1926 →^[A]) Żyglinek (Klein Zyglin) (do 1924)
Gminy wiejskie zbiorowe (1945–54 i 1973–75)	Bobrowniki (1945–54) Boruszowice (1945–54) Brzeziny Śląskie (1945–51) Brzozowice-Kamień (1945–54) Dąbrówka Wielka (1945–54) Krupski Młyn (1973–75) Miasteczko Śląskie (Miasteczko) (1946–54) Miedary (← 1951–54) Nakło (Nakło Śląskie) (1945–46 i 1973–75) Piekary Śląskie (1945–46) Radzionków (1945–51) Repty Stare (1945–54) Stolarzowice (← 1951–54 i 1973–75) Strzybnica (1945–54) Świerklaniec (1945–54 i 1973–75) Tarnowice Stare (1945–46) Tąpkowice (1973–75) Tworóg (← 1951–54 i 1973–75) Wieszowa (← 1951–54) Zbrosławice (← 1951–54 i 1973–75) Żyglin (1945–46)
Gromady (1954–72)	Bobrowniki (1954–72) Boruszowice (1954–72) Brzozowice-Kamień (1954) Dąbrówka Wielka (1954–57) Kozłowa Góra (1954–72) ~~Krupski Młyn~~ (←~~1956~~) Miasteczko Śląskie (1954–57) Miedary (1954–72) Nakło (1954–57) Ożarowice (← 1957–72) Potępa (1954–61) Repty (1954–72) Rybna (1954–61) Stolarzowice (1954–57) Strzybnica (1954–57) Sucha Góra (1954–72) Świerklaniec (1954–72) Tąpkowice (← 1957–72) Tworóg (1954–72) Wieszowa (1954–57) Wojska (1954–72) Zbrosławice (1954–57) Żyglin (1954–72)
Osiedla (1954–72)	Brzozowice-Kamień (do 1962) Dąbrówka Wielka (1958–72) Krupski Młyn (←) (1956–72) Miasteczko Śląskie (1958–63) Nakło (1958–72) Stolarzowice (1958–72) Strzybnica (1958–66) Wieszowa (1958–72) Zbrosławice (1958–72)