Gülten Akın

Gülten Akın
Doğum23 Ocak 1933
Yozgat, Türkiye
Ölüm4 Kasım 2015 (82 yaşında)
Ankara
Defin yeriKarşıyaka Mezarlığı, Ankara
MeslekŞair, avukat, öğretmen
MilliyetTürk
DönemCumhuriyet dönemi
KonuKadın, kent yaşamı, gecekondu, göçmenlik, mahkûmiyet
Önemli ödülleriİlgili liste

Gülten Akın Cankoçak (23 Ocak 1933, Yozgat[1] - 4 Kasım 2015, Ankara), Türk şair ve yazar.

1950'li yıllarda yazmaya başladığı şiirleriyle, kısmen İkinci Yeni çizgisinde görülen, ancak 1970'li yıllardaki şiirlerinden itibaren bireycilikten toplumculuğa yönelen bir şairdir.[2] Şiirleri pek çok dile çevrilmiş ve kırktan fazla şiiri bestelenmiştir. Aksu Bora'nın annesidir.[3]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Ocak 1933 tarihinde Yozgat'ta doğdu. Yozgat'ın Sorgun ilçesinde ilköğrenimini tamamladı. 1940'lı yıllarda memleketi Yozgat'tan Ankara'ya göç etti[2] ve ortaöğrenimini Ankara Atatürk Anadolu Lisesi'nde tamamladı. 1955'te Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu.

1956'da Yaşar Cankoçak'la evlendi, bu evlilikten beş çocuğu oldu. Kaymakam olan eşinin görevi nedeniyle 1958-1972 arasında Anadolu'nun çeşitli ilçelerinde yaşadı. Gevaş, Alucra, Gerze, Saray ilçelerinde ve Kahramanmaraş'ta yardımcı avukatlık, avukatlık ve öğretmenlik yaptı.

1972'de Ankara'ya yerleşerek Türk Dil Kurumu Derleme ve Tarama Kolu'nda çalıştı. Kültür Bakanlığı Yayın Danışma Kurulu üyeliğinde bulundu. Demokratik kitle örgütlerinin yeniden kuruluşu çalışmalarına katıldı. İnsan Hakları Derneği, Halkevleri, Dil Derneği gibi örgütlerde kurucu ve yönetici olarak görev aldı. 1978'de emekliye ayrıldı. 1980'lerde Ankara'da bir banka soygununa katıldığı gerekçesiyle tutuklanan ve dosyası Şentepe Devrimci Yol davasıyla birleştirilerek önce müebbet hapse mahkûm edilen sonra cezası Yargıtayca bozulan oğlunun cezaevi günlerinde yaşadıklarını şiirine yansıttı.[4] 42 gün (1986) adlı kitabında Mamak Cezaevi'nde süren açlık grevini anlattı.[5] Yaşamını Balıkesir'in Burhaniye ilçesinde sürdürdü.[6] 4 Kasım 2015'te tedavi gördüğü hastanede öldü. Cenazesi, 6 Kasım 2015 Cuma günü Kocatepe Camii'nden kaldırılarak Karşıyaka Mezarlığı'na gömüldü.[7]

Edebî hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk şiiri Çin Masalı, Nisan 1951'de Son Haber gazetesinde yayımlandı. Henüz 18 yaşındayken kaleme aldığı, pek sözü edilmeyen bu şiiri kitaplarına almadı.[8] Kitaplarına aldığı ilk şiiri, 1952 yılında Ankara Hukuk Fakültesi'nde öğrenciyken Mülkiye dergisinde yayımlandı. Gülten Akın, Cemal Süreya, Sezai Karakoç ve Ece Ayhan ile aynı dönemde Ankara Üniversitesi'nde öğrenci oldu.[9]

Gülten Akın'ın şiirleri daha sonra Hisar, Varlık, Yeditepe, Türk Dili gibi dergilerde yayımlandı. İlk şiirlerinin konusu daha çok doğa, aşk, ayrılık, özlem iken ilerleyen dönemlerde toplumsal sorunlara yöneldi. 1980 öncesinde halkın yaşadıkları, onun da hayatına ve şiirine yansıdı. Gezip gördüğü yerlerden aldığı esinle zenginleşen ve coşkulu bir insan sevgisiyle yoğrulan şiiri, toplumsal sorunları, yaşam-halk ilişkisini öne çıkardı.

Şiirlerinde büyük ölçüde folklor öğelerinden yararlandı. Şiir üzerine yazılarını bir araya getiren 1983 tarihli Şiiri Düzde Kuşatmak başlıklı kitabında halk kaynağına inme isteğini, "Halkta var olan öz ve biçimi diyalektik olarak yükseltmek, şiiri yükseltirken halkın yaşamının ve yaşam biçimlerinin yükselmesine yardımcı olmak" sözleriyle açıkladı.[10] 1978 tarihli Yaşam Öyküsü başlıklı kısa otobiyografisinde geçen "Hemen bütün dizelerimin temelinde birtakım olgular, gerçekler vardır benim için" cümlesi de teknik açıdan aynı yönteme işaret ediyor.[11] Şiirleri pek çok dile çevrildi ve kırktan fazla şiiri bestelendi. Bestelenen şiirlerinden biri, Sezen Aksu'nun 1993 tarihli albümüne adını veren Deli Kızın Türküsü'dür.

2008'de Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın ölümünden sonra Milliyet gazetesinin yaptığı "Yaşayan En Büyük Türk Şairi" araştırmasında en çok oyu alan Gülten Akın;[12] Beni Sorarsan'ı 2013'te yayımlandı ve bu kitabı ile Metin Altıok Şiir Ödülü'ne layık görüldü.[13] Akın, şiir dışındaki edebî türlere fazla ilgi göstermedi ancak yedi adet kısa oyun yazdı. Ürettiği tiyatro metinlerinde kadın, evlilik, düzene yönelik eleştiriler, yoksulluk, yalnızlık, yaşlılık ve yabancılaşma gibi konular üzerinde durdu.[6]

Ölümünden sonra

[değiştir | kaynağı değiştir]

Balad Şiir Vakfı tarafından 2023 yılında Akın'ın adına şiir ödülü verilmeye başlandı.[14]

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı şiir kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Rüzgâr Saati (1956)
  • Kestim Kara Saçlarımı (1960)
  • Sığda (1964)
  • Kırmızı Karanfil (1971)
  • Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı (1972)
  • Ağıtlar ve Türküler (1976)
  • Seyran Destanı (1979)
  • İlahiler (1983)
  • Sevda Kalıcıdır (1991)
  • Sonra İşte Yaşlandım (1995)
  • Sessiz Arka Bahçeler (1998)
  • Uzak Bir Kıyıda (2003)
  • Kırmızı Karanfil, 1956 - 1971 Toplu Şiirler I (2004) ISBN 978-975-08-0854-1
  • Ağıtlar ve Türküler, 1972 - 1983 Toplu Şiirler II (2004) ISBN 978-975-08-0855-X
  • Uzak Bir Kıyıda, 1991 - 2013 Toplu Şiirler III (2004) ISBN 978-975-08-0856-8

Düz Yazıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bestelenmiş şiirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Gülten Akın ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2015. 
  2. ^ a b "Nilüfer İlhan, Gülten Akın Şiirinde Kent, Göç ve Gecekondu Algısı, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 1/4 Yıl:2012'2" (PDF). 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. 
  3. ^ "İnceliklerin Şairi Son Yolculuğuna Uğurlandı". Milliyet. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020. 
  4. ^ "Ece Temel Kuran, Ellerini Görsem Oğlumun, Bir Gün gazetesi, 09.12.2005". 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. 
  5. ^ "Erhan Üstündağ 42 Gün: Gülten Akın'dan Mamak Açlık Grevi, Biamag Cumartesi, 11.09.2008". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. 
  6. ^ a b "Melih Erzen, Gülten Akın'ın Tiyatro Eserleri Üzerine İçerik Bağlamında Bir Değerlendirme, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013" (PDF). 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  8. ^ "Gülten Akın'ın yeri ve zamanı - K24". T24. 8 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2021. 
  9. ^ Akın, Gülten (1996). Şiir üzerine notlar. 1. baskı. Beyoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 975-363-503-6. OCLC 42002121. 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2021. 
  10. ^ Akın, Gülten (1996). Şiiri düzde kuşatmak. 1. baskı. Beyoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 975-363-480-3. OCLC 40492609. 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2021. 
  11. ^ "Türkiye Yazıları". Sayı: 20. Kasım 1978. 
  12. ^ "Miraç Zeynep Özkartal, 'Dağlarca'nın Halefi Gülten Akın mı?, Milliyet gazetesi, 28.12.2008". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. 
  13. ^ "Metin Altıok Ödülü Gülten Akın'a, Radikal Kitap 05.06.2014". 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. 
  14. ^ "2023 Gülten Akın Ödüllü Şiir Yarışması". 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  15. ^ Erken, Birgül (2010). Gülten Akın’ın Hayatı, Eserleri ve Sanatı (Yüksek Lisans). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Edebiyatı Bilim Dalı. s. 52.