Đạo đức Phật giáo

Đạo đức Phật giáo (Buddhist ethics) hay đạo đức nhà Phật là đạo đức, lẽ sống, cung cách sống, triết lý sống, cách thức tu dưỡng thân tâm để thực hiện lẽ sống, hướng tới cõi Niết Bàn, tìm con đường thoát khỏi bể khổ bằng việc bản thân phải tự thực hành tư tập theo lời Phật pháp^[1]. Đạo đức Phật giáo nổi bật với các giá trị về lòng từ bi (tâm từ bi), tu tâm, hành thiện, làm lành lánh giữ đã trở thành lẽ thật và kim chỉ nam hướng con người đến Chân-Thiện-Mỹ. Bản chất của đạo đức Phật giáo là hướng đến giáo dục đạo đức con người với những phẩm giá về lòng từ bi, hỷ xả, vô ngã, vị tha.^[2] Theo nghiên cứu của phương Tây thì đạo đức Phật giáo theo truyền thống dựa trên quan điểm giác ngộ của Đức Phật.^[3] Trong Phật giáo, đạo đức hay đạo hạnh đức độ được hiểu bằng thuật ngữ Śīla hoặc sīla (Pāli) là một trong ba phần của Bát Chánh Đạo, đấy là một quy tắc ứng xử bao gồm cam kết hòa hợp và tự kiềm chế, bất bạo động hoặc không gây tổn hại (bất hại), đạo ứng xử này đã được mô tả như một đức hạnh,^[4] hay giới hạnh^[5].

Các giá trị đạo đức Phật giáo dựa trên phương tiện để dập tắt ước muốn của lòng tham, sự nóng giận và sự vô minh ngu muội xuẩn ngốc. Triết lý này được trình bày qua lời pháp về Bát Chánh đạo (tám con đường đưa đến sự giải thoát) gồm Chánh kiến (nhận thức đúng đắn), Chánh tư duy (suy nghĩ đúng đắn), Chánh ngữ (lời nói đúng đắn, không khẩu nghiệp), Chánh nghiệp (hành động, làm việc đúng đắn), Chánh mệnh (sinh kế chính đáng), Chánh tinh tiến (nỗ lực tiến bộ), Chánh niệm (tâm niệm đạo lý chân chính), Chánh định (tập trung tư tưởng đúng đắn). Để thực hiện Bát Chánh đạo thì tu luyện theo Giới-Định-Tuệ. Tín đồ và người thực hành theo Phật giáo phải tuân giữ Ngũ giới, là những điều răn, khuyên ngăn, cấm làm, nhằm tiêu diệt những lòng tham bất chính nơi con người.^[6] Giới luật (trọng tâm là Ngũ giới) là những nguyên tắc đạo đức mang tính bền vững, ổn định, không thay đổi nhưng có sự bổ sung những chuẩn mực đạo đức mang tính hỗ tương.^[7] Đạo đức Phật giáo có nhiều điểm tương đồng với đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam, những phạm trù cơ bản của đạo đức Phật giáo và Văn hóa Phật giáo đã ảnh hưởng khá sâu đậm trong đời sống xã hội.^[8]

Chú thích

^ ĐẠO ĐỨC PHẬT GIÁO VỚI VIỆC GIÁO DỤC CON NGƯỜI HƯỚNG THIỆN - Bộ môn Tôn giáo học - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội
^ ĐẠO ĐỨC PHẬT GIÁO VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
^ Goodman, Charles, "Ethics in Indian and Tibetan Buddhism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2021 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2021/entries/ethics-indian-buddhism/>.
^ Gethin (1998), p. 170; Harvey (2007), p. 199; Ñāṇamoli (1999), pp. 3 passim; Nyanatiloka (1988), entry for "sīla"; Lưu trữ tháng 6 13, 2016 tại Wayback Machine Thanissaro (1999); June 1389; Nyanatiloka (1988), entry for "sīla"; and Saddhatissa (1987), pp. 54, 56.
^ Bodhi (2005), p. 153.
^ Giá trị đạo đức của Phật giáo - Báo Thanh tra
^ Mười chuẩn mực đạo đức cơ bản của Phật giáo - Báo Giác ngộ
^ Phát huy giá trị đạo đức Phật giáo trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước - Báo Thanh tra

Tham khảo

Alarid, Leanne Fiftal; Wang, Hsiao-Ming (2001), “Mercy and Punishment: Buddhism and the Death Penalty”, Social Justice, 28 (1 (83)): 231–47, JSTOR 29768067
Benn, James A. (2005), “Buddhism, Alcohol, and Tea in Medieval China” (PDF), trong Sterckx, R. (biên tập), Of Tripod and Palate: Food, Politics, and Religion in Traditional China, Springer Nature, tr. 213–36, ISBN 978-1-4039-7927-8, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 28 tháng 11 năm 2018, truy cập ngày 29 tháng 11 năm 2018
Bodhi, Bhikkhu (2005), "In the Buddha's Words: An Anthology of Discourses from the Pali Canon", Simon and Schuster
Edelglass, William (2013), “Buddhist Ethics and Western Moral Philosophy” (PDF), trong Emmanuel, Steven M. (biên tập), A Companion to Buddhist Philosophy (ấn bản thứ 1), Wiley-Blackwell, tr. 476–90, ISBN 978-0-470-65877-2, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 3 năm 2015
Gwynne, Paul (2017), World Religions in Practice: A Comparative Introduction, John Wiley & Sons, ISBN 978-1-118-97227-4
Harvey, Peter (2000), An Introduction to Buddhist Ethics: Foundations, Values and Issues (PDF), Cambridge University Press, ISBN 978-0-511-07584-1, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 12 tháng 4 năm 2019, truy cập ngày 29 tháng 11 năm 2018
Horigan, D.P. (1996), “Of Compassion and Capital Punishment: A Buddhist Perspective on the Death Penalty”, American Journal of Jurisprudence, 41: 271–288, doi:10.1093/ajj/41.1.271
Kaza, Stephanie (2000), “Overcoming the Grip of Consumerism”, Buddhist-Christian Studies, 20: 23–42, doi:10.1353/bcs.2000.0013, JSTOR 1390317, S2CID 1625439
Keown, Damien (2003), A Dictionary of Buddhism, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-157917-2
Keown, Damien (2012), “Are There Human Rights in Buddhism?”, trong Husted, Wayne R.; Keown, Damien; Prebish, Charles S. (biên tập), Buddhism and Human Rights, Routledge, tr. 15–42, ISBN 978-1-136-60310-5
Keown, Damien (2013), “Buddhism and Biomedical Issues” (PDF), trong Emmanuel, Steven M. (biên tập), A Companion to Buddhist Philosophy (ấn bản thứ 1), Wiley-Blackwell, tr. 613–30, ISBN 978-0-470-65877-2, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 3 năm 2015
Keown, Damien (2016a), “Buddhism and Abortion: Is There a 'Middle Way'?”, trong Keown, Damien (biên tập), Buddhism and Abortion, Macmillan Press, tr. 199–218, doi:10.1007/978-1-349-14178-4, ISBN 978-1-349-14178-4
Keown, Damien (2016b), Buddhism and Bioethics, Springer Nature, ISBN 978-1-349-23981-8
Ledgerwood, Judy (2008), “Buddhist practice in rural Kandal province 1960 and 2003”, trong Kent, Alexandra; Chandler, David (biên tập), People of Virtue: Reconfiguring Religion, Power and Moral Order in Cambodia Today, Nordic Institute of Asian Studies, ISBN 978-87-7694-036-2
Ledgerwood, Judy; Un, Kheang (3 tháng 6 năm 2010), “Global Concepts and Local Meaning: Human Rights and Buddhism in Cambodia”, Journal of Human Rights, 2 (4): 531–49, doi:10.1080/1475483032000137129, S2CID 144667807
Norman, K.R. (2003), “The Four Noble Truths” (PDF), K.R. Norman Collected Papers II, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 1 tháng 1 năm 2020, truy cập ngày 11 tháng 2 năm 2022
Perrett, Roy W. (tháng 7 năm 2000), “Buddhism, Abortion and the Middle Way”, Asian Philosophy, 10 (2): 101–14, doi:10.1080/713650898, S2CID 143808199
Ratanakul, P. (2007), “The Dynamics of Tradition and Change in Theravada Buddhism”, The Journal of Religion and Culture, 1 (1): 233–57, CiteSeerX 10.1.1.505.2366, ISSN 1905-8144
Seeger, M. (2010), “Theravāda Buddhism and Human Rights. Perspectives from Thai Buddhism” (PDF), trong Meinert, Carmen; Zöllner, Hans-Bernd (biên tập), Buddhist Approaches to Human Rights: Dissonances and Resonances, Transcript Verlag, tr. 63–92, ISBN 978-3-8376-1263-9
Terwiel, Barend Jan (2012), Monks and Magic: Revisiting a Classic Study of Religious Ceremonies in Thailand (PDF), Nordic Institute of Asian Studies, ISBN 9788776941017, lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 19 tháng 8 năm 2018
Vanphanom, Sychareun; Phengsavanh, Alongkon; Hansana, Visanou; Menorath, Sing; Tomson, Tanja (2009), “Smoking Prevalence, Determinants, Knowledge, Attitudes and Habits among Buddhist Monks in Lao PDR”, BMC Research Notes, 2 (100): 100, doi:10.1186/1756-0500-2-100, PMC 2704224, PMID 19505329
Wijayaratna, Mohan (1990), Buddhist monastic life: According to the Texts of the Theravāda Tradition (PDF), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-36428-7, Bản gốc (PDF) lưu trữ 15 Tháng mười hai năm 2017, truy cập 29 Tháng mười một năm 2018