Bắc Trực Lệ
| Bắc Trực Lệ 北直隸 | |||||
| Trực Lệ của nhà Minh | |||||
| |||||
| Thủ đô | Thuận Thiên phủ | ||||
| Lịch sử | |||||
| - | Vĩnh Lạc dời đô | 1421 | |||
| - | Sự biến Giáp Thân | 1644 | |||
| Hiện nay là một phần của | Bắc Kinh, Thiên Tân, Hà Bắc | ||||
Bắc Trực Lệ (phồn thể: 北直隸; giản thể: 北直隶; Wade–Giles: Pei Chih-li) là một khu vực hành chính tại Trung Hoa dưới thời nhà Minh. Ban đầu khu vực này được gọi là Bắc Bình do tam ty gồm Bắc Bình đẳng xứ thừa tuyên bố chính sứ ty, Bắc Bình đề hình án sát sứ ty và Bắc Bình đô chỉ huy sứ ty quản lý, đến năm Vĩnh Lạc thứ 5 (1407) thì đổi tên thành Bắc Trực Lệ, phế bỏ bộ máy tam ty, lập 8 phủ và 2 trực lệ châu do triều đình trực tiếp quản lý, địa vị ngang hàng với Nam Trực Lệ. Năm Vĩnh Lạc thứ 19 (1421), triều đình dời đô về Yên Kinh, lúc này Nam - Bắc Trực Lệ cùng với 13 tỉnh hình thành cơ cấu hành chính "Lưỡng kinh thập tam tỉnh" của nhà Minh. Phạm vi của khu vực Bắc Trực Lệ tương ứng với Bắc Kinh, Thiên Tân và Hà Bắc ngày nay.
Vị trí
[sửa | sửa mã nguồn]Bắc Trực Lệ nằm tại khu vực bình nguyên Hoa Bắc, phạm vi ngày nay thuộc tỉnh Hà Bắc và hai thành phố Bắc Kinh và Thiên Tân. Phía Đông giáp biển Bội Hải, phía Bắc giáp khu vực Nội Mông ngày nay và Liêu Đông Đô chỉ huy sứ ty (nay là tỉnh Liêu Ninh), phía Tây giáp tỉnh Sơn Tây, phía Nam giáp hai tỉnh Sơn Đông và Hà Nam.
Lịch sử hình thành và phát triển
[sửa | sửa mã nguồn]Dưới thời nhà Nguyên khu vực này được gọi là Phúc Lý (腹里) do Trung Thư Tỉnh trực tiếp quản lý. Đến Hồng Vũ nguyên niên (1368), triều đình nhà Minh trên cơ sở khu vực phúc lý thiết lập các 8 phủ gồm Bắc Bình, Bảo Định, Hà Gian, Chân Định, Thuận Đức, Quảng Bình, Đại Danh và Vĩnh Bình được nhập vào Sơn Đông Hành Trung thư tỉnh và Hà Nam Hành Trung thư tỉnh, trong đó 2 phủ Bắc Bình và Vĩnh Bình được nhập vào Sơn Đông, còn lại 6 phủ Bảo Định, Hà Gian, Chân Định, Thuận Đức, Quảng Bình và Đại Danh được nhập vào Hà Nam.
Năm Hồng Vũ thứ 2 (1369), triều đình thiết lập Bắc Bình Hành trung thư tỉnh, đến năm Hồng Vũ thứ 9 (1376) thì thiết lập Bắc Bình Thừa tuyên Bố chính sứ ty.
Kiến Văn nguyên niên (1399), Yên Vương Chu Lệ tạo phản đánh chiếm Bắc Bình Thừa tuyên Bố chính sứ ty, Minh Huệ Đế thiết lập Bình Yên Thừa tuyên bố chính sứ ty gồm 6 phủ Chân Định, Bảo Định, Hà Gian, Thuận Đức, Quảng Bình và Đại Danh, trụ sở đặt tại Chân Định nhằm khống chế lực lượng của Yên Vương.
Vĩnh Lạc nguyên niên (1403), Yên Vương chiếm được Ứng Thiên phủ thiết lập triều đình mới, Bắc Kinh Hành tại được thiết lập quản lý Bắc Bình bố chính sứ ty. Cũng trong năm đó triều đình đổi tên Bắc Bình phủ thành Thuận Thiên phủ. Năm Vĩnh Lạc thứ 19 (1421), triều đình dời đô về Bắc Kinh, phế bỏ Bắc Kinh Hành tại, tất cả phủ, châu đều do Lục Bộ trực tiếp quản lý, chính thức thiết lập Bắc Trực Lệ.
Hồng Hy nguyên niên (1425), triều đình chuẩn bị dời đô về lại Nam Kinh, Bắc Trực Lệ lấy lại tên cũ là Bắc Kinh Hành tại. Tuy nhiên do Minh Nhân Tông mất đột ngột nên kế hoạch bị hoãn, đến năm Chính Thống thứ 6 (1441), triều đình một lần nữa xác định Bắc Kinh làm kinh sư, Bắc Kinh Hành tại lấy lại danh xưng Bắc Trực Lệ, cùng với Nam Trực Lệ duy trì hình thái "lưỡng kinh thập tam tỉnh" đến khi nhà Minh sụp đổ.
Các phủ, châu, huyện trực thuộc
[sửa | sửa mã nguồn]| TT | Tên gọi | Cấp hành chính | Địa giới hiện nay | Châu
(州) |
Huyện
(縣) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Phủ
(府) |
Trực lệ châu
(直隸州) | |||||
| 1 | Thuận Thiên (順天) | X | Thành phố Bắc Kinh, Thiên Tân, một phần tỉnh Hà Bắc | - | Đại Hưng (大興) | |
| Uyển Bình (宛平) | ||||||
| Lương Hương (良鄉) | ||||||
| Cố An (固安) | ||||||
| Vĩnh Thanh (永清) | ||||||
| Đông An (東安) | ||||||
| Hương Hà (香河) | ||||||
| Thông (通州) | Tam Hà (三河) | |||||
| Vũ Thanh (武清) | ||||||
| Khuếch (漷) | ||||||
| Bảo Trì (寶坻) | ||||||
| Bá (霸州) | Văn An (文安) | |||||
| Đại Thành (大城) | ||||||
| Bảo Định (保定) | ||||||
| Trác (涿州) | Phòng Sơn (房山) | |||||
| Xương Bình (昌平州) | Mật Vân (密雲) | |||||
| Thuận Nghĩa (順義) | ||||||
| Hoài Nhu (懷柔) | ||||||
| Kế (薊州) | Ngọc Điền (玉田) | |||||
| Phong Nhuận (豐潤) | ||||||
| Tuân Hóa (遵化) | ||||||
| Bình Cốc (平谷) | ||||||
| 2 | Bảo Định (保定) | X | Thành phố Bảo Định | - | Thanh Uyển (清苑) | |
| Mãn Thành (滿城) | ||||||
| An Túc (安肅) | ||||||
| Định Hưng (定興) | ||||||
| Tân Thành (新城) | ||||||
| Hùng (雄) | ||||||
| Dung Thành (容城) | ||||||
| Đường (唐) | ||||||
| Khánh Đô (慶都) | ||||||
| Bác Dã (博野) | ||||||
| Lễ (蠡) | ||||||
| Hoàn (完) | ||||||
| Toại (遂) | ||||||
| Kỳ (祁州) | Thâm Trạch (深澤) | |||||
| Thúc Lộc (束鹿) | ||||||
| An (安州) | Cao Dương (高陽) | |||||
| Tân An (新安) | ||||||
| Dịch (易州) | Lai Thủy (淶水) | |||||
| 3 | Hà Gian (河間) | X | - Các thành phố Thương Châu, Hành Thủy | - | Hà Gian (河間) | |
| Hiến (獻) | ||||||
| Phụ Thành (阜城) | ||||||
| Túc Ninh (肅寧) | ||||||
| Nhâm Khâu (任丘) | ||||||
| Giao Hà (交河) | ||||||
| Thanh (青) | ||||||
| Hưng Tể (興濟) | ||||||
| Tĩnh Hải (靜海) | ||||||
| Ninh Tân (寧津) | ||||||
| Cảnh (景州) | Ngô Kiều (吳橋) | |||||
| Đông Quang (東光) | ||||||
| Thương (滄州) | Nam Bì (南皮) | |||||
| Diêm Sơn (鹽山) | ||||||
| Khánh Vân (慶雲) | ||||||
| 4 | Chân Định (真定) | X | Huyện Chính Định (Thành phố Thạch Gia Trang, Hà Bắc) | - | Chân Định (真定) | |
| Tỉnh Hình (井陘) | ||||||
| Hoạch Lộc (獲鹿) | ||||||
| Nguyên Thị (元氏) | ||||||
| Linh Thọ (靈壽) | ||||||
| Cảo Thành (藁城) | ||||||
| Loan Thành (欒城) | ||||||
| Vô Cực (無極) | ||||||
| Bình Sơn (平山) | ||||||
| Phụ Bình (阜平) | ||||||
| Hành Đường (行唐) | ||||||
| Định (定州) | Tân Nhạc (新樂) | |||||
| Khúc Dương (曲陽) | ||||||
| Ký (冀州) | Nam Cung (南宮) | |||||
| Tân Hà (新河) | ||||||
| Tảo Cường (棗強) | ||||||
| Vũ Ấp (武邑) | ||||||
| Tấn (晉州) | An Bình (安平) | |||||
| Nhiêu Dương (饒陽) | ||||||
| Vũ Cường (武強) | ||||||
| Triệu (趙州) | Bách Hương (柏鄉) | |||||
| Long Bình (隆平) | ||||||
| Cao Ấp (高邑) | ||||||
| Lâm Thành (臨城) | ||||||
| Tán Hoàng (贊皇) | ||||||
| Ninh Tấn (寧晉) | ||||||
| Thâm (深州) | Hành Thủy (衡水) | |||||
| 5 | Thuận Đức (順德) | X | Huyện Đại Danh (Hàm Đan, Hà Bắc) | - | Hình Thai (邢臺) | |
| Sa Hà (沙河) | ||||||
| Nam Hòa (南和) | ||||||
| Nhâm (任) | ||||||
| Nội Khâu (內丘) | ||||||
| Bình Hương (平鄉) | ||||||
| Cự Lộc (鉅鹿) | ||||||
| Quảng Tông (廣宗) | ||||||
| Đường Sơn (唐山) | ||||||
| 6 | Quảng Bình (廣平) | X | Thành phố Hàm Đan (Hà Bắc) | - | Vĩnh Niên (永年) | |
| Khúc Chu (曲周) | ||||||
| Phì Hương (肥鄉) | ||||||
| Kê Trạch (雞澤) | ||||||
| Quảng Bình (廣平) | ||||||
| Thành An (成安) | ||||||
| Uy (威) | ||||||
| Hàm Đan (邯鄲) | ||||||
| Thanh Hà (清河) | ||||||
| 7 | Đại Danh (大名) | X | Huyện Đại Danh (Hàm Đan, Hà Bắc) | - | Nguyên Thành (元城) | |
| Đại Danh (大名) | ||||||
| Ngụy (魏) | ||||||
| Nam Nhạc (南樂) | ||||||
| Thanh Phong (清豐) | ||||||
| Nội Hoàng (內黃) | ||||||
| Tuấn (濬) | ||||||
| Hoạt (滑) | ||||||
| Khai (開州) | Trường Viên (長垣) | |||||
| Đông Minh (東明) | ||||||
| 8 | Vĩnh Bình (永平) | X | Huyện Lư Long (Tần Hoàng Đảo, Hà Bắc) | - | Lư Long (盧龍) | |
| Thiên An (遷安) | ||||||
| Phủ Ninh (撫寧) | ||||||
| Xương Lê (昌黎) | ||||||
| Loan (灤州) | Nhạc Đình (樂亭) | |||||
| 9 | Diên Khánh (延慶) | X | Diên Khánh, Bắc Kinh | - | Vĩnh Ninh (永寧) | |
| 10 | Bảo An (保安) | X | Trác Lộc, phía tây Hoài Lai, đông nam thành phố Trương Gia Khẩu, một phần Tuyên Hóa | - | - | |
Chú thích
[sửa | sửa mã nguồn]Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]Minh sử, quyển thứ 40 – Địa lý nhất.
Xem thêm
[sửa | sửa mã nguồn]
GIẢM
33%
GIẢM
3%
GIẢM
15%
