Chũm chọe

Chập Cheng

Nhạc cụ gõ
Phân loại của Hornbostel–Sachs	111.142 (Chập cheng đôi) hoặc 111.242 (nếu là người đánh beat trong ban nhạc) (trực tiếp đánh bằng dùi)
Phát triển bởi	Thời cổ đại
Nhạc cụ cùng họ
Crotales đôi khi gọi là Chập cheng cổ truyền (của phương Tây)

Chũm chọe, chập cheng (hay cymbal) là một nhạc cụ bộ gõ phổ biến trên thế giới. Chập cheng là những tấm hợp kim mỏng, hình tròn. Kích thước của chập cheng thường không xác định (có nhiều loại khác nhau phân biệt dựa vào kích thước), tuy nhiên cũng có loại chập cheng có hình dạng những đĩa nhỏ, kích thước xác định để tạo ra những nốt nhạc cố định như Crotales. Chập cheng được sử dụng nhiều trong biểu diễn từ dàn nhạc giao hưởng, cụm bộ gõ, các ban nhạc jazz và các nhóm diễu hành. Bộ trống hiện đại ngày nay thường kết hợp ít nhất là một chập cheng to (Ride cymbal), chập cheng trung (Crash cymbal),chập cheng nhỏ (Splash cymbal) và một cặp chập cheng hi-hat. Loại chập cheng truyền thống của Việt Nam là chập cheng đôi (Clash cymbal). Chập cheng còn gọi tắt là cheng, ví dụ như cheng đồng, cheng gỗ.

Nguồn gốc tên gọi

Chũm chọe đồng Hy Lạp cổ đại, Thế kỷ 5 TCN, Bảo tàng Khảo cổ học quốc gia Athens

Từ cymbal từ có nguồn gốc từ tiếng Latin cymbalum, là do sự Latinh hóa tiếng Hy Lạp của từ κύμβαλον (kumbalon).

Chũm chọe hay còn có tên khác là Chập chõa (chả) là những từ láy tượng thanh trong tiếng Việt để mô tả âm thanh mà nhạc cụ phát ra, dần dần trở thành danh từ để chỉ nhạc cụ.

Cấu tạo

Câu tạo của các chũm choẹ là yếu tố chính quyết định âm thanh nó tạo ra.^[1]

Chũm chọe là những tấm hợp kim hình tròn. Có một lỗ khoan ở trung tâm của chũm choẹ được sử dụng để treo chũm choẹ trên một giá đỡ hoặc buộc dây đai (cho người chơi xỏ tay vào). Xung quanh lỗ khoan là một phần nhô lên thường gọi là núm hay chuông (vì nó có tác dụng tương tự như Chuông).

Kích thước của chũm choẹ (thường đo theo inch hoặc cm) ảnh hưởng đến âm thanh của nó, chũm choẹ lớn hơn thường có âm to hơn và kéo dài. Trọng lượng cũng quan trọng đối với âm thanh. Chũm chọe nặng hơn phát âm thanh tốt hơn (khi sử dụng dùi trống). Chũm chọe mỏng có âm thanh tròn hơn, độ vang thấp hơn và rung nhanh hơn.

Sản xuất

Đổ hợp kim nóng chảy vào khuôn để sản xuất chũm chọe ở Istanbul

Theo cách truyền thống Chũm choẹ được đúc dần từ phần chuông rồi đến phần vành, qua nhiều bước tôi đồng để tạo thành hình dạng thô.

Cuối cùng dùng búa để làm phẳng bề mặt vành, dùng máy tiện để làm mỏng và lại dùng búa để dàn đều hợp kim một lần nữa. Quá trình rèn đòi hỏi tay nghề cao và công đoạn tiện cũng phải dùng máy cầm tay để đạt độ chính xác.

Dùng búa làm phẳng bề mặt chũm chọe

Ngày nay mỗi giai đoạn của quá trình này đã được thay đổi bằng cách sử dụng công nghệ hiện đại. Một trong những thay đổi chính là kỹ thuật dàn đều kim loại để chũm chọe âm thanh nhất quán hơn.

Công nghệ đã giúp bỏ qua một số các bước truyền thống hoàn toàn, và chũm chọe đã bước vào danh mục sản phẩm của các nhà sản xuất lớn, được sản xuất dây chuyền và thương mại hóa.

Chú thích

1. Sabian.com education, Anatomy page http://sabian.com/EN/education/cymbal_anatomy.cfm Lưu trữ 2011-09-02 tại Wayback Machine