Chi Diên vĩ

Chi Diên vĩ
	Iris sibirica
Phân loại khoa học
Giới:	Plantae
nhánh:	Tracheophyta
nhánh:	Angiospermae
nhánh:	Monocots
Bộ:	Asparagales
Họ:	Iridaceae
Phân họ:	Iridoideae
Tông:	Irideae
Chi:	Iris; Tourn. ex L.
Loài điển hình
	Iris germanica; L.
Phân chi
	Hermodactyloides; Iris; Limniris; Nepalensis; Scorpiris; Xiphium
Các đồng nghĩa
	Belamcanda; Hermodactylus; Iridodictyum; Juno; Junopsis; Pardanthopsis; ×Pardancanda; Xiphion;

Chi Diên vĩ (danh pháp khoa học: Iris) là một chi hoa có vẻ đẹp rất được ưa chuông, được trồng khá phổ thông tại vườn nhà, vườn bách thảo ở nhiều nước. Iris là tên được đặt theo vị nữ thần Hy Lạp cầu vồng Iris, vì có nhiều loài, mỗi loài có một màu sắc riêng biệt.^[4] Chi này có khoảng 260-300 loài^[3]^[5].

Mô tả

Diên vĩ là một chi của các thực vật thân thảo, sống nhiều năm. Các loại cây này có thân rễ hay củ. Hai phân chi của nó Xiphium và Hermodactyloides có thân hành.

Phân loại

Các loài

200 tới 285 loài toàn có nguồn gốc ở Bắc bán cầu, đa số ở vùng ôn đới. Trong những vùng ôn đới châu Á có 241, Tây Á 117, Trung Quốc 61, Trung Á 70 và Afghanistan 34 loài.^[3]

World Checklist of Selected Plant Families^[3] ghi nhận từ 2015 285 loại sau:

Iris acutiloba C.A.Mey.: Trong 3 loài con, có một loài chỉ có ở Iran, 1 chỉ ở phía đông vùng Kavkaz và 1 ở đông nam Thổ Nhĩ Kỳ cho tới Iran.^[3]

Hoa diên vĩ trong văn hóa

Chú thích

^ “Iris Tourn. ex L.”. Plants of the World Online. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. 2022. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.
^ “Iris L.”. World Flora Online. The World Flora Online Consortium. 2022. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.
^ ^a ^b ^c ^d ^e “WCSP: Iris”. World Checklist of Selected Plant Families. Truy cập ngày 2 tháng 6 năm 2014.^{[liên kết hỏng]}
^ Manning, John; Goldblatt, Peter (2008). The Iris Family: Natural History & Classification. Portland, Oregon: Timber Press. tr. 200–204. ISBN 0-88192-897-6.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
^ “Iris”. Pacific Bulb Society. ngày 26 tháng 11 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 3 năm 2012.

Tham khảo

Chi Diên vĩ tại Encyclopedia of Life
Chi Diên vĩ tại trang Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học quốc gia Hoa Kỳ (NCBI).
Chi Diên vĩ 43191 tại Hệ thống Thông tin Phân loại Tích hợp (ITIS).
Chancery of the Prime Minister, Kingdom of Belgium (2007): Brussels Town Hall. Retrieved November 11, 2007.
Kamenetsky, Rina; Okubo, Hiroshi biên tập (2012). “Iridaceae”. Ornamental Geophytes: From Basic Science to Sustainable Production. CRC Press. tr. 24. ISBN 978-1-4398-4924-8.
Mancoff, Debra N (2003). Flora Symbolica: Flowers in Pre-Raphaelite Art. New York: Prestel Publishing. ISBN 3-7913-2851-4.
Pioch, Nicolas (2002). Gogh, Vincent van: Irises. Truy cập ngày 10 tháng 12 năm 2008.
Species Group of the British Iris Society (1996). A Guide to Species Irises: Their Identification and Cultivation. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-44074-2.
West, Ruth (2008). “George Gessert”. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 5 năm 2006. Truy cập ngày 10 tháng 12 năm 2008.
Baker, John Gilbert (2012). “Systematic Treatment of the Genus Iris”. American Iris Society.
Dykes, William Rickatson (1913). The Genus Iris. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0486230376.
Harris, Gwenda (2011). “Classification of Irises” (PDF). New Zealand Iris Society. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 1 năm 2018.
Mathew, Brian (1989). The Iris. London: BT Batsford. ISBN 978-0713460391.
Lawrence, George Hill Mathewson (1953). “A Reclassification of the Genus Iris”. Gentes Herbarum. 8: 346–371.
Rodionenko, GI (1987). The Genus Iris L. (Questions of Morphology, Biology, Evolution and Systematics). London: British Iris Society. ISBN 9780901483300. (translation)
Taylor, JJ (1976). “A reclassification of Iris species bearing arillate seeds”. Proceedings of the Biological Society of Washington. 89: 411–420.
Wilson, Carol (2004). Phylogeny of the genus Iris based on DNA sequence data. Rancho Santa Ana Botanic Garden. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 6 năm 2014.

Liên kết ngoài

Joseph Mason's painting - Copper Iris Copper Iris / Louisiana Flag (Iris cuprea) from John James Audubon's Birds of America
Flora of North America: Iris
Flora of China: Iris
Flora of Pakistan: Iris
Flora of Nepal: Iris
A web site devoted to Irises, by David Payne-Joyce; includes plates from Dykes (1913).
The American Iris Society
Historic Iris Preservation Society
An extensive website about Iris
Iris listings at Wild Flowers of Israel
Iris in Art and Culture
Gouvernement du Québec Emblèmes du Québec - Iris versicolor Lưu trữ 2015-07-21 tại Wayback Machine (French)

Bài viết liên quan đến Bộ Măng tây này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

[POTW-1] “Iris Tourn. ex L.”. Plants of the World Online. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. 2022. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.

[WFO-2] “Iris L.”. World Flora Online. The World Flora Online Consortium. 2022. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.

[WCSP-3] “WCSP: Iris”. World Checklist of Selected Plant Families. Truy cập ngày 2 tháng 6 năm 2014.^{[liên kết hỏng]}

[Goldblatt2008-4] Manning, John; Goldblatt, Peter (2008). The Iris Family: Natural History & Classification. Portland, Oregon: Timber Press. tr. 200–204. ISBN 0-88192-897-6.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)

[5] “Iris”. Pacific Bulb Society. ngày 26 tháng 11 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 3 năm 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Chi Diên vĩ

Iris sibirica
Phân loại khoa học
Giới:	Plantae
nhánh:	Tracheophyta
nhánh:	Angiospermae
nhánh:	Monocots
Bộ:	Asparagales
Họ:	Iridaceae
Phân họ:	Iridoideae
Tông:	Irideae
Chi:	Iris Tourn. ex L.
Loài điển hình
Iris germanica L.
Phân chi
Hermodactyloides Iris Limniris Nepalensis Scorpiris Xiphium
Các đồng nghĩa^[1]^[2]^[3]
Belamcanda Hermodactylus Iridodictyum Juno Junopsis Pardanthopsis ×Pardancanda Xiphion