Mary Tyler Moore

Mary Tyler Moore
Moore tại Broadway Barks năm 2011
Sinh	(1936-12-29)29 tháng 12, 1936 Brooklyn, New York City, Hoa Kỳ
Mất	25 tháng 1, 2017(2017-01-25) (80 tuổi) Greenwich, Connecticut, Hoa Kỳ
Nguyên nhân mất	Viêm phổi
Học vị	Immaculate Heart High School
Nghề nghiệp	Diễn viên, nhà nhân đạo, nhà hoạt động xã hội
Năm hoạt động	1957–2015
Phối ngẫu	Dick Meeker (cưới 1955–1961) Grant Tinker (cưới 1962–1981) Robert Levine (cưới 1983⁠–⁠2017)
Con cái	1

Mary Tyler Moore (29 tháng 12 năm 1936 – 25 tháng 1 năm 2017) là nữ diễn viên người Mỹ, nổi tiếng với chương trình hài kịch tình huống The Mary Tyler Moore Show (1970–1977), nơi bà vào vai Mary Richards, một người phụ nữ độc thân trạc tuổi 30 làm việc tại hãng thông tin Minneapolis và The Dick Van Dyke Show (1961–1966) trong vai Laura Petrie, một cựu vũ công trở về Westchester làm công việc nội trợ, mẹ và vợ.^[1][2][3][4] Bà góp mặt trong phim Thoroughly Modern Millie (1967) và Ordinary People (1980) giành đề cử Giải Oscar cho Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.^[5][6][7]

Vai diễn của bà trong The Mary Tyler Moore Show và The Dick Van Dyke Show phá vỡ những hình tượng kiểu mẫu của phụ nữ và định kiến giới tính. Moore trở thành biểu tượng văn hóa và là nguồn cảm hứng cho nhiều nữ diễn viên, phụ nữ chuyên nghiệp và người theo chủ nghĩa nữ giới trẻ tuổi.^[8][9][10] Moore tham gia nhiều công tác từ thiện và chính trị, đặc biệt trong các vấn đề về quyền động vật và bệnh tiểu đường. Bà được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường tuýp I trong lúc thực hiện The Mary Tyler Moore Show.^[11] Bà còn mắc chứng nghiện rượu, là chủ đề trong hai tập tự truyện đầu tiên của bà. Tháng 5 năm 2011, Moore trải qua ca phẫu thuật não để cắt bỏ khối u lành tính.^[12] Bà qua đời vì viêm phổi khi 80 tuổi vào ngày 25 tháng 1 năm 2017.^[13]

Thời thơ ấu

Moore sinh tại khu vực Brooklyn Heights, New York, là con gái của Marjorie (nhũ danh Hackett; 1916–1992) và George Tyler Moore (1913–2006), một nhân viên kế toán.^[14][15] Bà là con cả trong số 3 người con (em ruột của bà là John và Elizabeth),^[16] Moore và gia đình sống tại Flushing, Queens.^[17] Ông cố nội của bà, Lieutenant Colonel Lewis Tilghman Moore, sở hữu căn nhà nơi giờ đây là Viện bảo tàng Stonewall Jackson's Headquarters ở Winchester, Virginia.^[18] Năm lên 8, gia đình của Moore dời đến Los Angeles. Bà được nuôi dạy theo Công giáo,^[19] theo học tại trường St. Rose of Lima Parochial ở Brooklyn, trường Saint Ambrose tại Los Angeles và Immaculate Heart High School ở Los Feliz, California.^[20][21]

Đời tư

Năm 1955, Moore kết hôn với Richard Carleton Meeker lúc 18 tuổi,^[22] và mang thai đứa con duy nhất của bà trong chưa đầy 6 tuần, Richard Jr. (sinh ngày 3 tháng 7 năm 1956).^[23] Meeker và Moore ly hôn năm 1961.^[24] Moore kết hôn với Grant Tinker, một nhà điều hành tại CBS và sau này là chủ tịch đài NBC, vào năm 1962. Họ thành lập công ty truyền hình MTM Enterprises năm 1970^[25] và sản xuất chương trình đầu tiên của hãng, The Mary Tyler Moore Show. Moore và Tinker ly hôn năm 1981.^[26] Ngày 14 tháng 10 năm 1980, con trai Richard của bà qua đời ở tuổi 24 vì trúng đạn.^[27][28]

Moore kết hôn với Bác sĩ Robert Levine ^[27] ngày 23 tháng 11 năm 1983, tại Khách sạn Pierre, Thành phố New York.^[29] Họ gặp nhau lúc mẹ bà được ông điều trị tại Thành phố New York và trở về từ Vatican, nơi họ gặp gỡ Pope John Paul II.^[30] Moore được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường loại 1 khi 33 tuổi. Năm 2011, bà thực hiện giải phẫu để cắt bỏ khối u não lành tính. Năm 2014, bà được báo cáo với nhiều vấn đề về tim, thận và thị lực kém.^[31] Moore qua đời ngày 25 tháng 1 năm 2017 tại Bệnh viện Greenwich ở Greenwich, Connecticut.^[32][33]

Giải thưởng và công nhận

Moore tại giải Emmy năm 1993

Năm 1980, Moore giành đề cử giải Oscar cho Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất trong phim Ordinary People.^[34] Moore nhận 6 giải Emmy.^[35] Bà nhận 5 giải "Nữ diễn viên chính loạt phim hài nổi bật" trong các năm 1964, 1966, 1973, 1974, 1976, san bằng kỷ lục số giải của Candice Bergen và Julia Louis-Dreyfus. Giải Tony vinh danh bà với vai diễn trong Whose Life Is It Anyway? (1980), còn giúp bà giành đề cử giải Drama Desk.^[36]

Năm 1986, bà được bổ nhiệm vào Đại lộ danh vọng Truyền hình.^[37] Năm 1987, bà giành giải Hài kịch Mỹ Thành tựu trọn đời.^[38] Năm 1992, bà được trao một ngôi sao trên Đại lộ danh vọng Hollywood nhờ những đóng góp cho ngành công nghiệp truyền hình.^[39][40] TV Land và thành phố Minneapolis vinh danh bà bằng một bức tượng tại Minneapolis vào tháng 5 năm 2002. Bức tượng thể hiện bà trong vai Mary Richards trong cảnh mở đầu chương trình The Mary Tyler Moore Show, lúc đang hất chiếc mũ Tam o' Shanter lên không trung.^[41][42] Moore được trao giải Thành tựu trọn đời của Hiệp hội Diễn viên Màn ảnh.^[43][44]

Năm	Tổ chức	Hạng mục	Tác phẩm	Kết quả	Ref.
1963	Giải Emmy	Nữ diễn viên chính trong loạt phim hài nổi bật	The Dick Van Dyke Show	Đề cử	[45]
1964 1966			The Dick Van Dyke Show	Đoạt giải	[46] [47]
1965	Giải Quả cầu vàng	Nữ diễn viên trong loạt phim hài	The Dick Van Dyke Show	Đoạt giải	[48]
1971			The Mary Tyler Moore Show	Đoạt giải	[48]
1971 1972	Giải Emmy	Nữ diễn viên chính trong loạt phim hài nổi bật	The Mary Tyler Moore Show	Đề cử	[49] [50]
1972–1977	Giải Quả cầu vàng	Nữ diễn viên trong loạt phim hài	The Mary Tyler Moore Show	Đề cử	[48]
1973			The Mary Tyler Moore Show	Đề cử	[48]
1973 1974	Giải Emmy	Nữ diễn viên chính trong loạt phim hài nổi bật	The Mary Tyler Moore Show	Đoạt giải	[51] [52]
1975			The Mary Tyler Moore Show	Đề cử	[53]
1976			The Mary Tyler Moore Show	Đoạt giải	[54]
1977			The Mary Tyler Moore Show	Đề cử	[55]
1980	Giải Quả cầu vàng	Nữ diễn viên phim chính kịch xuất sắc nhất	Ordinary People	Đoạt giải	[48]
1980	Giải Tony	Giải đặc biệt	Whose Life Is It Anyway?	Đoạt giải	[56]
1980	Giải Oscar	Giải Oscar cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất	Ordinary People	Đề cử	[57]
1980	Giải Drama Desk	Nữ diễn viên kịch nổi bật	Whose Life Is It Anyway?	Đề cử	[58]
1985	Giải Tony	Giải phục dựng kịch hay nhất	Joe Egg (produced by MTM Enterprises, Inc.)	Đoạt giải
1985	Women in Film	Crystal award		Đoạt giải	[59]
1993	Giải Emmy	Nữ diễn viên phụ trong loạt phim truyền hình ngắn nổi bật	Stolen Babies	Đoạt giải	[60]

Sự nghiệp điện ảnh

Điện ảnh

Năm	Tựa đề	Vai	Ghi chú
1961	X-15	Pamela Stewart
1967	Thoroughly Modern Millie	Miss Dorothy Brown
1968	What's So Bad About Feeling Good?	Liz
1968	Don't Just Stand There!	Martine Randall
1969	Change of Habit	Sister Michelle	Kịch bản phim cuối cùng của Elvis Presley
1980	Ordinary People	Beth
1982	Six Weeks	Charlotte Dreyfus
1986	Just Between Friends	Holly Davis
1996	Flirting with Disaster	Pearl Coplin
1996	The Blue Arrow
1997	Keys to Tulsa	Cynthia Boudreau
1998	Reno Finds Her Mom	Herself
2000	Labor Pains	Esther Raymond
2002	Cheats	Mrs. Stark
2009	Against the Current	Liz' Mom

Truyền hình

Năm	Phim	Vai	Ghi chú
1957	The Eddie Fisher Show	Dancer	Tập: "ngày 29 tháng 10 năm 1957"
1959	The George Burns Show	Linda Knox	Tập: "The Landlord's Daughter"
1959	Schlitz Playhouse of the Stars	Student #1	Tập: "Ivy League"
1959	Steve Canyon	Second Spanish Girl	Tập: "Strike Force" (as Mary Moore)
1959	Richard Diamond, Private Detective	Sam	7 Ttập
1959–1960	77 Sunset Strip	Laura Chandler / Marie Drew / Girl	2 tập
1959–1960	Riverboat	Lily Belle de Lesseps / Brunette Girl in Coach	2 tập
1959	Bronco	Marilee Goddard	Tập: "Flight from an Empire"
1960	Bachelor Father	Joanne Sutton / Huey's Sister	2 tập
1960	Checkmate	Millie	Tập: "Lady on the Brink"
1960	Overland Trail	Joan Ransom	Tập: "All the O'Mara Horses"
1960	The Tab Hunter Show	Brunette	Tập: "One Blonde Too Many" Guest star in series premiere
1960	Wanted Dead or Alive	Sophie Anderson	Tập: "The Twain Shall Meet"
1960	The Millionaire	Linda	Tập: "Millionaire Vance Ludlow"
1960	The Deputy	Amy Collins	Tập: "Day of Fear"
1960–1962	Thriller	Sherry Smith / Mary Snyder	2 tập
1960–1961	Hawaiian Eye	Peggy / Joan White / Vanessa Kinard / Susan Hart	4 tập
1961	Stagecoach West	Linda Anson	Tập: "The Dead Don't Cry"
1961	Surfside 6	Kathy Murlow	Tập: "Inside Job"
1961	Lock Up	Nan Havens	Tập: "The Case of Nan Havens"
1961	The Aquanauts	Dana March	Tập: "Killers in Paradise"
1962	Straightaway		Tập: "Sounds of Fury"
1961–1966	The Dick Van Dyke Show	Laura Petrie / Laura Meehan / Sam	158 tập
1969	Run a Crooked Mile	Elizabeth Sutton	Phim truyền hình ngắn
1970–1977	The Mary Tyler Moore Show	Mary Richards	168 tập
1974–1978	Rhoda		6 tập
1976–1977	Phyllis		2 tập
1978	Mary	Skit characters	Variety show
1978	First, You Cry	Betty Rollin	Phim truyền hình ngắn
1979	The Mary Tyler Moore Hour	Mary McKinnon / Laura Petrie	11 tập
1984	Heartsounds	Martha Weinman Lear	Phim truyền hình ngắn
1985	Finnegan Begin Again	Liz DeHaan	Phim truyền hình ngắn
1985–1986	Mary	Mary Brenner	13 tập
1988	Lincoln	Mary Todd Lincoln	Phim truyền hình ngắn 2 tập
1988	Annie McGuire	Annie McGuire	10 tập
1990	The Last Best Year	Wendy Haller	Phim truyền hình ngắn
1990	Thanksgiving Day	Paula Schloss	Phim truyền hình ngắn
1993	Stolen Babies	Georgia Tann	Phim truyền hình ngắn
1994	Frasier	Marjorie (voice)	Tập: "Frasier Crane's Day Off"
1995	New York News	Louise Felcott	13 tập
1996	Stolen Memories: Secrets from the Rose Garden	Jessica	Phim truyền hình ngắn
1996	Ellen	Chính bà	2 tập
1997	Payback	Kathryn Stanfill	Phim truyền hình ngắn
1997	The Naked Truth	Catherine Wilde	4 tập
1999	King of the Hill	Reverend Karen Stroup	Tập: "Revenge of the Lutefisk"
2000	Mary and Rhoda	Mary Richards Cronin	Phim truyền hình ngắn
2000	Good as Gold		Phim truyền hình ngắn
2001	Like Mother Like Son: The Strange Story of Sante and Kenny Kimes	Sante Chambers Kimes / Eva Guerrero	Phim truyền hình ngắn
2001	The Ellen Show	Mary	Tập: "Ellen's First Christmess"
2002	Miss Lettie and Me	Lettie Anderson	Phim truyền hình ngắn
2003	The Gin Game	Fonsia Dorsey	Phim truyền hình ngắn
2003	Blessings	Lydia Blessing	Phim truyền hình ngắn
2004	The Dick Van Dyke Show Revisited	Laura Petrie	Phim truyền hình ngắn
2005	Snow Wonder	Aunt Lula	Phim truyền hình ngắn
2006	That '70s Show	Christine St. George	3 tập
2008	Lipstick Jungle	Joyce	2 tập
2011–2013	Hot in Cleveland	Diane	2 tập

Tham khảo

1. Kohen, Yael. We Killed: The Rise of Women in American Comedy New York: Macmillan, 2012. p. xix. ISBN 9780374287238.
2. Carrigan, Henry C., Jr. "Mary Tyler Moore (1936–)" in Sickels, Robert C. (ed.) 100 Entertainers Who Changed America: An Encyclopedia of Pop Culture Luminaries: An Encyclopedia of Pop Culture Luminaries ABC-CLIO, 2013. p. 409. ISBN 9781598848311
3. Chan, Amanda, "What's a meningioma? The science of Mary Tyler Moore's brain tumor" NBCNews.com (ngày 12 tháng 5 năm 2011)
4. Li, David K. "Page Six: Mary Tyler Moore is nearly blind" New York Post (ngày 22 tháng 5 năm 2014)
5. “But Seriously: 18 Comedians Who Went Dramatic for Oscar”. Rolling Stone. Truy cập ngày 20 tháng 10 năm 2015.
6. McGee, Scott. “Ordinary People”. Turner Classic Movies, Inc. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2017.
7. Darrach, Brad; MacKay, Kathy; Wilhelm, Maria; and Reilly, Sue. "Life Spirals Out Of Control For A Regular Family" Lưu trữ 2016-03-19 tại Wayback Machine People (ngày 15 tháng 12 năm 1980)
8. Teeman, Tim (ngày 25 tháng 1 năm 2017). “How Mary Tyler Moore Changed America With Feminism, TV, and Comedy”.
9. Reese, Hope. “The Real Feminist Impact of 'The Mary Tyler Moore Show' Was Behind the Scenes”.
10. Patterson, John (ngày 25 tháng 1 năm 2017). “Mary Tyler Moore: a true cultural icon who changed the face of television” – qua The Guardian.
11. “Mary Tyler Moore tells how she took control of diabetes”. USA Today. ngày 25 tháng 3 năm 2009.
12. “Mary Tyler Moore 'recovering nicely' from surgery”. Associated Press. Truy cập ngày 14 tháng 5 năm 2011.^{[liên kết hỏng]}
13. “Mary Tyler Moore, Who Incarnated the Modern Woman on TV, Dies at 80”. The New York Times. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2017.
14. CNN Library (ngày 20 tháng 12 năm 2014). “Mary Tyler Moore Fast Facts”. CNN.com. Truy cập ngày 21 tháng 5 năm 2015.
15. Finn, Margaret L. (1996). Mary Tyler Moore. Chelsea House Publishers. ISBN 9780791024164.
16. Somini Sengupta (ngày 14 tháng 4 năm 1996). “Brooklyn's Girl Next Door?”. The New York Times. Truy cập ngày 19 tháng 3 năm 2008.
17. 1940 Census
18. “Ancestry of Mary Tyler Moore”. Genealogy.com. ngày 27 tháng 9 năm 2001. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2010.
19. Kills, Kew (ngày 17 tháng 9 năm 2008). “Mary Tyler Moore opens up about grief, alcohol and vision”. The Index-Journal. Greenwood, SC. tr. 27. Truy cập ngày 21 tháng 5 năm 2015.
20. “Shapely Legs An Asset”. Brooklyneagle.com. ngày 29 tháng 12 năm 2008. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 9 năm 2015. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2010.
21. “Biography, move to California and High School”. Tcm.com. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2010.
22. Moore 1995, tr. 55–65
23. Moore 1995, tr. 65
24. Moore 1995, tr. 59–95
25. Moore 1995, tr. 141–144
26. “TINKER, GRANT – The Museum of Broadcast Communications”. Museum.tv. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 2 năm 2007. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2010.
27. ^ Beck, Marilyn; Jenel, Stacy (ngày 8 tháng 9 năm 2008). “Mary Tyler Moore Opens Up on Grief, Alcohol”. The National Ledger. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 10 tháng 5 năm 2010.
28. Moore 1995, tr. 237–240
29. The New York Times, "Mary Tyler Moore Is Wed", ngày 24 tháng 11 năm 1983, p. C12
30. Moore 2009, tr. 47–49
31. McDonald, Soraya Nadia (ngày 22 tháng 5 năm 2014). “Mary Tyler Moore's friends say diabetes has rendered her nearly blind”. The Washington Post. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2015.
32. “Mary Tyler Moore In Grave Condition”. TMZ. ngày 25 tháng 1 năm 2017.
33. Wiseman, Lauren (ngày 25 tháng 1 năm 2017). “Mary Tyler Moore, TV and movie star, dies at 80”. The Washington Post. Washington, D.C.: Nash Holdings LLC. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2017.
34. “1980 Academy Awards Nominations and Winners by Category”.
35. “Mary Tyler Moore: Actress known for "The Mary Tyler Moore Show" and "The Dick Van Dyke Show dead at 80”. WSBTV. ngày 25 tháng 1 năm 2017. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
36. “Whose Life Is It Anyway? @ Royale Theatre – Playbill”.
37. Rosen, Neil (ngày 25 tháng 1 năm 2017). “Brooklyn's Own American Sweetheart, Mary Tyler Moore Dies at 80”. TWC News. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
38. Edelman, R.; Kupferberg, A. (2002). Matthau: A Life. G - Reference,Information and Interdisciplinary Subjects Series. Taylor Trade Publishing. tr. 95. ISBN 978-0-87833-274-8.
39. Moore, Frazier (ngày 25 tháng 1 năm 2017). “Mary Tyler Moore dead at 80”. Toronto Sun. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
40. “Mary Tyler Moore | Hollywood Walk of Fame”. www.walkoffame.com (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
41. “"TV Land Honors Mary Tyler Moore", prnewswire.com”. Prnewswire.com. ngày 19 tháng 3 năm 2002. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 10 năm 2007. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2010.
42. "Mary Tyler Moore to Unveil Tam Toss Statue May 8" Lưu trữ 2014-02-02 tại Wayback Machine City of Minneapolis website
43. Genzlinger, Neil (ngày 26 tháng 1 năm 2012). “Boy, Did She Make It”. The New York Times.
44. “Mary Tyler Moore Honored With 2011 Screen Actors Guild Life Achievement Award – Screen Actors Guild Awards”. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 1 năm 2017. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
45. “15th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
46. “16th Emmy Awards Nominees and Winners”.
47. “18th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
48. ^ “Winners & Nominees: Mary Tyler Moore”. Golden Globe Awards. Hollywood Foreign Press Association. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
49. “23rd Emmy Awards Nominees and Winners”.
50. “24th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
51. “25th Emmy Awards Nominees and Winners”.
52. “26th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
53. “27th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
54. “28th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
55. “29th Emmy Awards Nominees and Winners”. Academy of Television Arts & Sciences.
56. “Whose Life Is It Anyway? Broadway @ Royale Theatre”. Playbill (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
57. “The 53rd Academy Awards (1980) Nominees and Winners”. Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS). Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2013.
58. Tim Brooks; Earle Marsh (2007). “Mary Tyler Moore Hour, The (Comedy/Variety)”. The Complete Directory to Prime Time Network and Cable TV Shows, 1946-Present (ấn bản thứ 9). tr. 863. ISBN 978-0-345-49773-4. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.
59. Past recipients Crystal Award Lưu trữ 2011-07-24 tại Wayback Machine WIF web site
60. “Outstanding Supporting Actress in a Miniseries or Special - 1993”. Emmys. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2017.

Thư mục

• Moore, Mary Tyler (1995). After All. Putnam. ISBN 0-399-14091-3.
• Moore, Mary Tyler (2009). Growing Up Again: Life, Loves, and Oh Yeah, Diabetes. St. Martin's Press. ISBN 0-312-37631-6.

Liên kết ngoài

• Mary Tyler Moore tại Internet Broadway Database
• Mary Tyler Moore trên IMDb
• Mary Tyler Moore trên trang TCM Movie Database
• Mary Tyler Moore at TVGuide.com
• Mary Tyler Moore trên C-SPAN
• Các công trình liên quan hoặc của Mary Tyler Moore trên các thư viện của thư mục (WorldCat)
• Thêm tin tức và bình luận về Mary Tyler Moore trên The New York Times