Nạn đói lớn (Ireland)

Nạn đói lớn An Gorta Mór/Drochshaol
Cảnh tại Skibbereen trong Nạn đói lớn, của họa sĩ Cork James Mahony (1810–1879), The Illustrated London News, 1847
Quốc gia	Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland
Địa điểm	Ireland
Thời kỳ	1845–1849
Tổng số người chết	Khoảng 1 triệu người
Các quan sát	Sự thất bại của các chính sách, bệnh bạc lá khoai tây
Giả thuyết	Luật nhập khẩu ngô, Chính sách Gregory , Luật đất đai, Luật phòng chống tội phạm (Ireland) 1847, Cuộc nổi loạn của thanh niên Ireland 1848, Three Fs, Luật sửa đổi dành cho người nghèo
Impact on demographics	Dân số giảm 20–25% do chết đói và di cư
Hậu quả	Sự thay đổi nhân khẩu, chính trị của Ireland

Nạn đói lớn hoặc Đại nạn đói (Ireland: an Gorta Mór [anˠ ˈɡɔɾˠt̪ˠə ˈmˠoːɾˠ]), hay là thời kỳ đói khát và bệnh tật ở Ireland từ năm 1845 đến 1849.^[1] Với các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất ở phía Tây và Nam Ireland, nơi ngôn ngữ Ailen chiếm phần lớn. Thời kỳ này ở Ailen còn được gọi là An Drochshaol,^[2] được dịch thoáng nghĩa là Thời kỳ khó khăn (hay nghĩa đen là Cuộc sống tồi tệ). Năm tồi tệ nhất của thời kỳ này là năm 1847, được gọi là "Black '47".^[3][4] Trong nạn đói này, khoảng một triệu người chết và một triệu người di cư từ Ireland,^[5] khiến dân số của hòn đảo này bị giảm từ 20% đến 25%.^[6]

Một củ khoai tây bị nhiễm bệnh sương mai, biểu hiện triệu chứng thối điển hình

Sự kiện này thỉnh thoảng được gọi là Nạn đói khoai tây Ireland, chủ yếu được các nước bên ngoài Ireland gọi.^{[7] [8]} Các nguyên nhân được suy đoán của nạn đói là một hiện tượng tự nhiên, bệnh bạc lá khoai tây,^[9] số khoai tây bị nhiễm bệnh cây trồng trên khắp Châu Âu trong những năm 1840, cũng gây ra khoảng 100.000 trường hợp tử vong bên ngoài Ireland và ảnh hưởng phần lớn tình trạng bất ổn rộng rãi trong các cuộc cách mạng châu Âu năm 1848. Từ năm 1846, tác động của sự tàn phá đã trở nên trầm trọng hơn bởi chính sách kinh tế của chủ nghĩa tư bản laissez-faire của chính phủ Whig.^{[10] [11][12]} Nguyên nhân dài hạn bao gồm sự vắng mặt địa chủ.^[13]

Nạn đói này là một bước ngoặt trong lịch sử Ireland,^[1] nơi mà từ năm 1801 đến 1922 được Westminster trực tiếp cai trị như một phần của Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland. Nạn đói và ảnh hưởng của nó đã thay đổi vĩnh viễn tình trạng dân số, chính trị và văn hóa của hòn đảo, giảm đi khoảng hai triệu người tị nạn và gây ra sự suy giảm dân số kéo dài một thế kỷ.^[14][15] Đối với cả người Ailen bản địa và những người trong cộng đồng người di cư, nạn đói đã đi vào ký ức của nhân dân.^[16] Quan hệ giữa người dân Ailen và chính phủ của họ đã trở nên xấu đi vì nạn đói, khiến cho căng thẳng sắc tộc và tôn giáo trở nên ngày càng sâu sắc và thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc Ireland và chủ nghĩa cộng hòa Ireland.

Bệnh bạc lá khoai tây quay trở lại châu Âu vào năm 1879, trong cùng thời điểm đó, chiến tranh trên đất liền, một trong những phong trào nông nghiệp lớn nhất diễn ra ở châu Âu thế kỷ 19 đã bắt đầu ở Ireland.^[17] Phong trào này được dẫn đầu bởi Land League, nối tiếp chiến dịch chính trị Three Fs, được ban hành vào năm 1850 bởi Tenant Right League trong Nạn đói lớn. Khi bệnh bạc lá khoai tây quay trở lại trong nạn đói năm 1879, Liên minh này đã tẩy chay "những địa chủ khét tiếng" và các thành viên của Liên minh đã ngăn chặn những vụ trục xuất nông dân, kết quả là giảm tình trạng vô gia cư và phá hủy nhà cửa dẫn đến việc giảm đáng kể số người tử vong.^[18]

Tham khảo

1. ^ Kinealy 1994, tr. xv.
2. The great famine (An Drochshaol) Lưu trữ 2020-05-12 tại Wayback Machine. Dúchas.ie
3. Éamon Ó Cuív, An Gorta Mór – the impact and legacy of the Great Irish Famine
4. An Fháinleog Chapter 6. "drochshaol, while it can mean a hard life, or hard times, also, with a capital letter, has a specific, historic meaning: Bliain an Drochshaoil means The Famine Year, particularly 1847; Aimsir an Drochshaoil means the time of the Great Famine (1847–52)."
5. Ross 2002, tr. 226.
6. Kinealy 1994, tr. 357.
7. Kinealy 1994, tr. 5.
8. O'Neill 2009, tr. 1.
9. Ó Gráda 2006, tr. 7.
10. Woodham-Smith 1991, tr. 410–411.
11. Donnelly, Jim (ngày 17 tháng 2 năm 2011). “The Irish Famine”. BBC History.
12. Thornton, Mark (tháng 4 năm 1998). “What Caused the Irish Potato Famine?”. The Free Market. 16 (4).
13. Fraser, Evan D. G. (ngày 30 tháng 10 năm 2003). “Social vulnerability and ecological fragility: building bridges between social and natural sciences using the Irish Potato Famine as a case study”. Conservation Ecology. 2 (7). Truy cập ngày 28 tháng 5 năm 2019.
14. Kelly, M.; Fotheringham, A. Stewart (2011). “The online atlas of Irish population change 1841–2002: A new resource for analysing national trends and local variations in Irish population dynamics”. Irish Geography. 44 (2–3): 215–244. doi:10.1080/00750778.2011.664806. ..population declining dramatically from 8.2 million to 6.5 million between 1841 and 1851 and then declining gradually and almost continuously to 4.5 million in 1961
15. "The Vanishing Irish: Ireland’s population from the Great Famine to the Great War." Timothy W. Guinnane lectures in economics at Yale University.
16. Kinealy 1994, tr. 342.
17. Tebrake, Janet K. (tháng 5 năm 1992). “Irish peasant women in revolt: The Land League years”. Irish Historical Studies. 28 (109): 63–80. doi:10.1017/S0021121400018587.
18. "The Battering Ram and Irish Evictions, 1887–90" L. Perry Curtis. Irish-American Cultural Institute 10.1353/eir.2007.0039

Sách tham khảo

• American University (1996), Irish Potato Famine and Trade, American University, truy cập ngày 24 tháng 9 năm 2010
• Balch, William Stevens (1850). Ireland, As I Saw It: The Character, Condition and Prospects of the People. G. P. Putnam.
• Blake, Robert (1967), Disraeli, University paperbacks, St. Martin's Press, LCCN 67011837
• Boyle, Phelim P.; Ó Gráda, Cormac (tháng 11 năm 1986), “Fertility Trends, Excess Mortality, and the Great Irish Famine” (PDF), Demography, 23 (4): 543–562, doi:10.2307/2061350, hdl:10197/401, JSTOR 2061350, PMID 3542599
• Clark, Dennis (1982), “Dennis Clark: The Irish in Philadelphia”, Temple University, ISBN 0-87722-227-4, truy cập ngày 24 tháng 9 năm 2010
• Cousens, S. H (1960), Regional death rates in Ireland during the Great Famine from 1846 to 1851, Population Studies, 14
• Doheny, Michael (1951), The Felon's Track, M.H. Gill & Son, LTD
• Ranelagh, John O'Beirne (2000), Fearful Realities: New Perspectives on the Famine, Chris Morash & Richard Hayes, Colourbooks Ltd, ISBN 0-7165-2566-6
• Donnelly, James S (2005), The Great Irish Potato Famine, Sutton Publishing, ISBN 0-7509-2632-5
• Donnelly, James S., Jr. (1995), Poirteir, Cathal (biên tập), Mass Eviction and the Irish Famine: The Clearances Revisited", from The Great Irish Famine, Dublin, Ireland: Mercier Press
• McDonald, Brian (ngày 17 tháng 5 năm 2010), “British fail to attend Famine ceremony”, Irish Independent, truy cập ngày 24 tháng 9 năm 2010
• Mitchel, John (1869), The history of Ireland: from the Treaty of Limerick to the present time, James Duffy
• Duffy, Peter (2007), The Killing of Major Denis Mahon, HarperCollins, ISBN 978-0-06-084050-1
• Duffy, Sir Charles Gavan (1888), Four Years of Irish History 1845–1849, Cassell, Petter, Galpin & Co
• Foster, R.F (1988), Modern Ireland 1600–1972, Penguin Group
• Gallagher, Thomas (1987), Paddy's Lament, Ireland 1846–1847: Prelude to Hatred, Houghton Mifflin Harcourt, ISBN 978-0-15-670700-8, truy cập ngày 24 tháng 9 năm 2010
• Gibney, John (November–December 2008), “TV Eye”, History Ireland, 16 (6): 55
• Gray, Peter (1995), The Irish Famine, New York: Harry N. Abrams, Inc
• Hayden, Tom (1998), Hayden, Tom; O'Connor, Garrett; Harty, Patricia (biên tập), Irish hunger: personal reflections on the legacy of the famine, Roberts Rinehart Publishers, ISBN 978-1-57098-233-0
• Irish Famine Curriculum Committee (1998), The Great Irish Famine (PDF), truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2014
• Kee, Robert (1993), The Laurel and the Ivy: The Story of Charles Stewart Parnell and Irish Nationalism, Hamish Hamilton, ISBN 978-0-241-12858-9
• Kennedy, Liam; Ell, Paul S; Crawford, E. M; Clarkson, L. A (1999), Mapping The Great Irish Famine, Four Courts Press, ISBN 1-85182-353-0
• Kennedy, Liam (2016). Unhappy the Land: The Most Oppressed People Ever, the Irish? (bằng tiếng Anh). Dublin: Irish Academic Press. ISBN 9781785370472.
• Killen, John (1995), The Famine decade, contemporary accounts 1841–1851, Blackstaff
• Kinealy, Christine (1994), This Great Calamity, Gill & Macmillan, ISBN 0-7171-1881-9
• Laxton, Edward (1997), The Famine Ships: The Irish Exodus to America 1846–51, Bloomsbury, ISBN 0-7475-3500-0
• Lee, Joseph (1973), The Modernisation of Irish Society, Gill and Macmillan
• Lengel, Edward G. (2002), The Irish through British eyes: perceptions of Ireland in the Famine era, Greenwood Publishing Group, tr. 12, 48, 104, ISBN 978-0-275-97634-7
• Library of Congress (2007), Irish immigration to America
• Litton, Helen (1994), The Irish Famine: An Illustrated History, Wolfhound Press, ISBN 0-86327-912-0
• Litton, Helen (2006), The Irish Famine: An Illustrated History, Wolfhound Press, ISBN 0-86327-912-0
• Livi-Bacci, Massimo (1991), Population and Nutrition: An Essay on European Demographic History, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-36871-1
• Lyons, Francis Stewart Leland (1973), Ireland since the famine, Fontana
• McCorkell, John (2010), McCorkell Line, truy cập ngày 20 tháng 9 năm 2010
• MacArthur, Sir William Porter; Edwards, R. Dudley (Robert Dudley); Williams, Thomas Desmond (1957), Medical history of the famine, Russell & Russell
• MacManus, Seumas (1921), The Story of the Irish Race, New York: The Irish Publishing Company, truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2017
• Mokyr, Joel (1983), “Why Ireland starved, A quantitative and analytical history of the Irish economy 1800–1850”, Medical History, 28 (4): 447–448, PMC 1140027
• Mitchel, John (2005) [1861], The Last Conquest of Ireland (Perhaps), University College Dublin Press (reprint), ISBN 1-904558-36-4
• Mitchel, John (1996) [1876], Jail Journal of Five Years in British Prisons, ISBN 185477218X
• Ó Gráda, Cormac (tháng 3 năm 1975), “A Note on Nineteenth Emigration Statistics”, Population Studies, 29 (1): 143–149, doi:10.2307/2173431, JSTOR 2173431, PMID 22091811
• Ó Gráda, Cormac (1993), Ireland before and after the Famine: Explorations in Economic History 1800–1925, Manchester University Press, ISBN 0719040353
• Ó Gráda, Cormac (2000), “Black '47 and Beyond: The Great Irish Famine in History, Economy, and Memory”, Medical History, Princeton University Press, 45 (1): 136–137, ISBN 978-0-691-07015-5, PMC 1044715
• Ó Gráda, Cormac (2006), Ireland's Great Famine: Interdisciplinary Perspectives, Dublin Press, ISBN 978-1-904558-57-6
• O'Neill, Joseph R. (2009), The Irish Potato Famine, ABDO, ISBN 978-1-60453-514-3
• O'Sullivan, T. F (1945), Young Ireland, The Kerryman Ltd.
• Paddock, W. C (1992), “Our Last Chance to Win the War on Hunger”, Advances in Plant Pathology, 8: 197–222
• Póirtéir, Cathal (1995), The Great Irish Famine, RTÉ/Mercier Press, ISBN 1-85635-111-4
• Rifkin, Jeremy (1993), Beyond Beef, Plume, ISBN 978-0-452-26952-1
• Ritschel, Dan (1996), The Irish Famine: Interpretive & Historiographical Issues, Department of History, University of Maryland, Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 2 năm 2009
• The Register Office (2005), History, Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 7 năm 2010, truy cập ngày 21 tháng 9 năm 2010
• Trevelyan, Charles E (1848), The Irish Crisis, London
• Ross, David (2002), Ireland: History of a Nation, New Lanark: Geddes & Grosset, ISBN 1-84205-164-4
• Shaw, George Bernard (1903), “Act IV”, Man and Superman
• Society of Friends. Central Relief Committee (1852), Transactions of the Central Relief Committee of the Society of Friends during the Famine in Ireland in 1846 and 1847, Dublin
• Uris, Jill; Uris, Leon (2003), Ireland: Terrible Beauty, Bantam Books, ISBN 978-0-553-01381-8
• Vaughan, W.E; Fitzpatrick, A.J (1978), W. E. Vaughan; A. J. Fitzpatrick (biên tập), Irish Historical Statistics, Population, 1821/1971, Royal Irish Academy
• Ward, Mike (2002), Irish Repay Choctaw Famine Gift:March Traces Trail of Tears in Trek for Somalian Relief, American-Stateman Capitol, Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 5 năm 2011, truy cập ngày 20 tháng 9 năm 2010 Đã định rõ hơn một tham số trong |archiveurl= và |archive-url= (trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong |archivedate= và |archive-date= (trợ giúp)
• Woodham-Smith, Cecil (1991) [1962], The Great Hunger: Ireland 1845–1849, Penguin, ISBN 978-0-14-014515-1

Đọc thêm

• Coogan, Tim Pat (2012). The Famine Plot: England's Role in Ireland's Greatest Tragedy. St. Martin's Press. ISBN 978-0-230-10952-0.
• Daly, Mary F. (1986). The Famine in Ireland. Dublin: Dundalgan Press. ISBN 978-0-85221-1083..
• R. Dudley Edwards and T. Desmond Williams (eds.), The Great Famine: Studies in Irish history 1845–52
• Henry George, Progress and Poverty Chapter 6: "The Truth about Ireland" – George's account of the Irish famine.
• Robert Kee, Ireland: A History
• Mary C. Kelly, Ireland's Great Famine in Irish-American History: Enshrining a Fateful Memory. Lanham, MD: Rowman and Littlefield, 2014.
• John Kelly, The Graves are Walking, The Great Famine and the Saga of the Irish People (2012)
• Mac Suibhne, Breandán (2017). Subjects Lacking Words?: The Gray Zone of the Great Famine (bằng tiếng Anh). Hamden: Quinnipiac University Press. ISBN 9780997837476.
• Canon John O'Rourke, The Great Irish Famine [1874]. Veritas Publications, 1989.
• George Poulett Scrope, Letters to Lord John Russell on the Further Measures for the Social Amelioration of Ireland|Letters to Lord John Russell on the Further Measures for the Social Amelioration of Ireland. James Ridgway, 1847.
• Tóibín, Colm; Ferriter, Diarmaid (2001). The Irish Famine. Profile Books Limited. ISBN 978-1-86197-2491.
• The "Hungry Forties", an analysis of the Chrononym

Liên kết ngoài

• Irish National Archives information on the Famine
• Hunger on Trial: An Activity on the Irish Potato Famine and Its Meaning for Today A free downloadable lesson for high school social studies classrooms from the Zinn Education Project.
• Cork Multitext Project article on the Famine, by Donnchadh Ó Corráin
• Historical society of Pennsylvania. Primary Sources. The Curtis Family Letters, Irish Immigrant Letters Home.
• "The Great Irish Famine", BBC In our time podcast, April 2019