Ono no Komachi

Ono no Komachi おの の こまち
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh	giữa 820 và 830
Nơi sinh	không rõ
Mất
Ngày mất	900
Nơi mất	không rõ
Giới tính	nữ
Quốc tịch	Nhật Bản
Nghề nghiệp	nhà thơ, nhà văn
Gia đình
Cha	Ono no Yoshizane
Lĩnh vực	thơ
Sự nghiệp nghệ thuật
Thể loại	waka
Tác phẩm	Omoitsutsu Nureba ya hito no, Utatane ni
x • t • s

Ono no Komachi (小野小町 ^{(Tiểu Dã Tiểu Đinh)}/ おの の こまち, Ono no Komachi^? k. 825 - k. 900)^[1] là nữ nhà thơ rất nổi tiếng của Nhật Bản, đặc biệt là với thể loại Waka (Hoà ca) thời Heian.

Cuộc đời của bà được biết đến với nhiều truyền thuyết về nhan sắc hiếm có, là biểu tượng cho vẻ đẹp của người phụ nữ Nhật Bản. Bà cũng là một trong số 36 vị tiên thơ (Tam thập lục ca tiên) do nhà thơ Fujiwara no Kintō lựa chọn. Ngoài ra, trong danh sách Rokkasen (Lục ca tiên) trong lời đề của tập Kokin Wakashū (Cổ kim Hòa ca tập), bà là người phụ nữ duy nhất được vinh danh.

Thân thế

Hành tung chính xác của Ono no Komachi vẫn chưa được xác định. Bà được đề cập sớm nhất thông qua những bức thư của những nam tình nhân của bà, được sưu tập trong bộ Kokin Wakashū (古今和歌集; Cổ kim Hòa ca tập) thời Heian^[2], dựa vào đó nhiều giả thiết bà sinh khoảng năm 820 đến 830, và hoạt động chủ yếu vào khoảng giữa thế kỉ thứ 9. Theo truyền thuyết phổ biến, bà được cho là sinh tại nơi ngày nay là quận Akita, vùng Tōhoku, phía bắc đảo Honshu. Bà là con gái của Yoshisada, lãnh chúa vùng Dewa (Vũ quận), trong khi đó vở kịch Noh là Sotoba Komachi lại nói bà là con gái của Ono no Yoshizane.

Nhiều cuộc nghiên cứu quy mô đã được triển khai, nhưng thông tin chính xác về thân thế của bà cũng như gia cảnh hoàn toàn vẫn là khúc mắc lớn, chủ yếu thông tin về bà đến hiện tại gần như là truyền thuyết. Và theo học giả thời Edo là Arai Hakuseki, thật tế có rất nhiều Komachi, và truyền thuyết về Komachi mà chúng ta biết hiện tại là kết quả của sự pha lẫn giữa những người này^[2], và giả thiết này về sau được khuếch đại và nhận định có tới 4 người tên Komachi^[3]. Có giả thiết bà là một Canh y (更衣) của Nhân Minh Thiên hoàng, và sau khi Thiên hoàng qua đời thì bà bắt đầu qua lại với nhiều người đàn ông khác^[4].

Huyền thoại

Ono no Komachi khi về già, tranh in gỗ bởi Yoshitoshi.

Với tư cách nhà thơ, Komachi chuyên sáng tác những bài thơ theo giọng lả lơi gợi tình với thi pháp phức tạp. Phần lớn các bài waka của bà đều viết về những tình yêu khắc khoải, cô đơn hoặc đầy đam mê. Bà là nhà thơ nữ duy nhất được nhắc đến trong lời tựa của tập thơ Kokin Wakashū (Cổ kim Hoà ca tập), trong đó miêu tả phong cách thơ của bà "chứa đựng vẻ ngây thơ cổ điển và thanh tao".

Có nhiều truyền thuyết kể về tình yêu của Komachi. Bà được cho là có quan hệ luyến ái với Ariwara no Narihira (在原業平 Tại Nguyên Nghiệp Bình), một nhà thơ nổi tiếng cũng được liệt trong nhóm Rokkasen (Lục ca tiên)^[5], căn cứ của truyền thuyết này là việc thơ của bà thường đứng ngay sau thơ của Narihira.

Giai thoại được biết đến nhiều nhất là câu chuyện về mối quan hệ của bà với Fukakusa no Shosho (深草少将; Thâm Thảo Thiếu tướng), một cận thần trong triều đình. Komachi hứa rằng nếu người này đến thăm bà trong 100 đêm liên tiếp, bà sẽ trở thành người tình của ông ta. Thiếu tướng đã đến trong vòng 99 đêm nhưng bỏ lỡ đêm cuối cùng. Tuyệt vọng, ông lâm bệnh rồi qua đời sau đó. Khi Komachi biết rằng ông đã chết, bà đã kiệt sức vì đau buồn.

Giai thoại thứ 3 là khi Komachi đã về già, bà mặc một thân áo rách rất tằn tiện, lẫn thẫn đi qua các con phố và tiếc nuối về một thời quá khứ sắc son của mình. Bà được cho là đã chết trên một cánh đồng, hiu quạnh nghiệt ngã vì những gì bà đã làm với những người tình của mình.

Nhà nghiên cứu Nhật Chiêu trong cuốn Văn học Nhật Bản từ khởi thủy đến năm 1868, nhận định:"Một Komachi như một cô gái của lịch sử có lẽ không bao giờ phục hiện được. Ta chỉ có một Komachi huyền thoại, như một nhan sắc tuyệt trần, một cô gái đam mê và đào hoa, một bóng ma..."^[6]

Ảnh hưởng sau này

Ono no Komachi do Kanō Tan'yū vẽ năm 1648.

Komachi được nhắc đến nhiều lần trong văn chương đời sau, bao gồm cả thơ của Matsuo Basho^[7] hay các vở kịch Noh, thậm chí cả trong sân khấu kịch nghệ mới với các vở kịch do Mishima Yukio sáng tác. Những tác phẩm này có xu hướng tập trung vào tài năng thơ ca, những cuộc tình và sự phù phiếm trong cuộc đời của bà. Tuổi già của Komachi cũng thường được khắc hoạ: Khi nhan sắc của bà đã phai tàn, bị những người tình cũ bỏ rơi, lang thang ăn xin và nuối tiếc cuộc đời. Đây là một mô tả hư cấu chịu ảnh hưởng của tư tưởng Phật giáo và có thể không có sự giống nhau giữa những miêu tả này và thực tế lịch sử.

Để vinh danh bà, tàu cao tốc Akita Shinkansen có biệt hiệu là Komachi, một số giống lúa cũng mang tên bà. Một trong những bài thơ 31 âm tiết của bà được Fujiwara no Teika chọn vào hợp tuyển thơ rất nổi tiếng là Hyakunin Isshu (Bách nhân nhất thủ).

Komachi cũng là chủ đề cho vở kịch hiện đại mang tên Call me Komachi do Lemon Tart Productions sản xuất. Vở kịch do Christie Nieman viết kịch bản, Miki Oikawa đạo diễn và Kaori Hamamoto đóng vai chính đã thu được thành công khi lưu diễn ở Australia từ năm 2003 đến 2006.

Chú thích

1. Nhật Chiêu, trong Thơ ca Nhật Bản, Nhà xuất bản Giáo dục, H. 1998, trang 65), áng chừng năm sinh năm mất của Ono no Komachi là khoảng 833-857.
2. ^ Keene 1999: 233.
3. Keene 1999: 233, citing Katagiri 1975: 59-60.
4. Keene 1999: 233, citing Katagiri 1975: 23-24.
5. Keene 1999: 233-234, citing Katagiri 1975: 12, 155.
6. Nhật Chiêu, Văn học Nhật Bản từ khởi thủy đến năm 1868, Nhà xuất bản Giáo dục, H. 1998, trang 65
7. Basho từng có bài haiku có thể được dịch như sau Vầng trăng đầy / Nghiêng mình về biển / Bảy nàng Komachi