Phi điệp kép

Phi điệp kép
Tình trạng bảo tồn
CITES Phụ lục II (CITES)[1]
Phân loại khoa học
Giới:	Plantae
nhánh:	Tracheophyta
nhánh:	Angiospermae
nhánh:	Monocots
Bộ:	Asparagales
Họ:	Orchidaceae
Phân họ:	Epidendroideae
Tông:	Dendrobieae
Phân tông:	Dendrobiinae
Chi:	Dendrobium
Loài:	D. nobile
Danh pháp hai phần
Dendrobium nobile Lindl.[2]
Các đồng nghĩa[3]
Callista nobilis (Lindl.) Kuntze Dendrobium coerulescens Wall. ex Lindl. Dendrobium lindleyanum Griff. Dendrobium wallichianum B.S.Williams Dendrobium nobile var. formosanum Rchb.f. Dendrobium nobile var. nobilius Rchb.f. Dendrobium nobile virginale Rolfe Dendrobium formosanum (Rchb.f.) Masam. Dendrobium nobile f. nobilius (Rchb.f.) M.Hiroe Dendrobium nobile var. alboluteum Huyen & Aver.

Phi điệp kép hay hoàng thảo cẳng gà, hoàng thảo đùi gà, hoàng phi hạc, thạch hộc, kim hoa thạch hộc (danh pháp hai phần: Dendrobium nobile) là một loài lan trong chi Lan hoàng thảo. Nó đã trở thành một loại cây trang trí trong nhà được ưa chuộng, bởi vì nó có khả năng nở ra những bông hoa đầy màu sắc vào mùa đông và mùa xuân, thời điểm mà ít loại hoa khác nở. Đây cũng là một trong 50 thảo dược cơ bản được sử dụng trong Đông Y, được biết đến với tên gọi shí hú (tiếng Trung: 石斛) hoặc shí hú lán (tiếng Trung: 石斛兰).^[4] Dendrobium nobile là một loại cây lan phổ biến được sử dụng để trang trí trong gia đình. Hoa của nó có nhiều màu sắc khác nhau, từ trắng, hồng đến tím. Tùy thuộc vào loại cây trồng cụ thể, hoa có thể có kích thước và màu sắc khác nhau.

Dendrobium nobile là một loại cây trồng sống phụ sinh hoặc sống trên đá, bản địa của miền nam Trung Quốc (bao gồm Tây Tạng), dãy Himalaya (Ấn Độ, Bangladesh, Assam, Nepal, Bhutan) và Đông Dương (Myanmar, Thái Lan, Lào, Việt Nam).^{[5][6][7][8][9][10][11]} Có thông tin cho biết loài này cũng đã tự nhiên hóa ở Hawaii.^[12] Đây cũng là hoa quốc gia của Sikkim. Tại Việt Nam, cây có mặt ở các khu vực: Ba Vì, Nghệ An, Quảng Nam, Kon Tum, Lâm Đồng, Đồng Nai. Tại tỉnh Gia Lai có thứ Dendrobium nobile var. alboluteum được gọi là hoàng thảo hoa trắng-vàng hay hoàng thảo tâm vàng^[13].

Dendrobium nobile phát triển trong rừng thấp và rừng núi, thường trên những tảng đá vôi có rêu. Đây là một loại cây mềm dẻo chỉ sống qua mùa đông trong các vùng độ bền của USDA từ vùng 11 trở lên.^[14] Cây có lá dẹp dài, bền và thường ra hoa chủ yếu vào mùa đông và mùa xuân. Nó cho ra những chuỗi hoa ngắn, chứa từ 2 đến 4 bông hoa, thơm, bóng, và có màu sắc biến đổi mạnh, phát triển từ các mấu lá và mấu không lá.

Đặc trưng

Hoa lan loại nobile hoặc giống lai

Dendrobium nobile là một loại lan đơn điệu hình thành các củ giả. Khi vòng đời của cây mẹ kết thúc, nó sẽ cho ra những chồi con (cành phụ), tiếp tục vòng đời của cây. Cây mới sau đó sẽ trải qua cùng một chu kỳ. Bông hoa nảy mầm thẳng đứng; trong thời gian nở hoa, các bông hoa hình thành dọc theo thân hoa. Đây là một cây con thuộc nhóm đơn lá mầm, tức là chỉ có một lá mầm ban đầu, và cây có rễ trắng mảnh khảnh gắn kết với cây khác hoặc vật thể, khiến nó trở thành một loại cây sống ký sinh.

Thành phần hóa học

Chiết xuất từ thân cây Dendrobium nobile đã cho ra 17 phenanthrene (bao gồm 3,4,8-trimethoxyphenanthrene-2,5-diol, 2,8-dihydroxy-3,4,7-trimethoxyphenanthrene, 3-hydroxy-2,4,7-trimethoxy-9,10-dihydrophenanthrene, 2,8-dihydroxy-3,4,7-trimethoxy-9,10-dihydrophenanthrene, 2-hydroxy-4,7-dimethoxy-9,10-dihydrophenanthrene, 2,2'-dihydroxy-3,3',4,4',7,7'-hexamethoxy-9,9',10,10'-tetrahydro-1,1'-biphenanthrene và 2,3,5-trihydroxy-4,9-dimethoxyphenanthrene).^[15][16] Đã có nhiều nghiên cứu về hóa học phức tạp của cây này.

Độc tính

Dendrobium nobile đã được thêm vào danh mục thực phẩm mới của Liên minh châu Âu vì được coi là không an toàn cho việc sử dụng trong các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng mà không có đánh giá về an toàn.^[17]

Xem thêm

• Dendrobine là một chất độc tìm thấy trong cây Dendrobium nobile.

Chú thích

1. “Appendices I, II and III”. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna. 14 tháng 10 năm 2010. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2019.
2. “Dendrobium nobile”. Germplasm Resources Information Network (GRIN). Cục Nghiên cứu Nông nghiệp (ARS), Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA). Truy cập ngày 5 tháng 2 năm 2008.
3. “Dendrobium nobile”. Plants of the World Online. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. 2017. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2020.
4. Berger, Markus (28 tháng 5 năm 2018). “Ethnobotanik: Dendrobium nobile – Eine berauschende Orchidee”. www.grow.de (bằng tiếng Đức). Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2023.
5. “Kew World Checklist of Selected Plant Families”. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 10 năm 2012. Truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2023.
6. Flora of China v 25 p 381, 石斛 shi hu, Dendrobium nobile Lindley, Gen. Sp. Orchid. Pl. 79. 1830.
7. Wood, H.P. (2006). The Dendrobiums: 1-847. A.R.G. Gantner Verlag K.G., Ruggell.
8. Lucksom, S.Z. (2007). The orchids of Sikkim and North East Himalaya: 1-984. S.Z.Lucksom, India.
9. Huda, M.K. (2007). An updated enumeration of the family Orchidaceae from Bangladesh. The Journal of the Orchid Society of India 21: 35-49.
10. Raskoti, B.B. (2009). The Orchids of Nepal: 1-252. Bhakta Bahadur Raskoti and Rita Ale.
11. Choudhary, R.K., Srivastava, R.C., Das, A.K. & Lee, J. (2012). Floristic diversity assessment and vegetation analysis of Upper Siang district of eastern Himalaya in North East India. Korean Journal of Plant Taxonomy 42: 222-246.
12. Ackerman, J.D. (2012). Orchids gone wild. Discovering naturalized orchids in Hawaii. Orchids; the Magazine of the American Orchid Society 81: 88-93.
13. Nguyễn Tiến Bân (chủ biên) (2005). Danh lục các loài thực vật Việt Nam. Tập III. Hà Nội: Nhà xuất bản Nông nghiệp. tr. 576.
14. “Care of Nobile Orchid Dendrobium”.
15. Hwang, Ji Sang; Lee, Seon A; Hong, Seong Su; Han, Xiang Hua; Lee, Chul; Kang, Shin Jung; Lee, Dongho; Kim, Youngsoo; Hong, Jin Tae; Lee, Mi Kyeong; Hwang, Bang Yeon (2010). “Phenanthrenes from Dendrobium nobile and their inhibition of the LPS-induced production of nitric oxide in macrophage RAW 264.7 cells”. Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters. 20 (12): 3785–7. doi:10.1016/j.bmcl.2010.04.054. PMID 20483604.
16. Yang, H; Sung, S. H; Kim, Y. C (2007). “Antifibrotic phenanthrenes of Dendrobium nobile stems”. Journal of Natural Products. 70 (12): 1925–9. doi:10.1021/np070423f. PMID 18052323.
17. “Dendrobium nobile”. European Commission. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2019.

Liên kết ngoài

• Tư liệu liên quan tới Dendrobium nobile tại Wikimedia Commons
• Dendrobium nobile List of Chemicals (Dr. Duke's Databases) Lưu trữ 2022-01-26 tại Wayback Machine
• National orchid societies which give advice about the cultivation of Dendrobium nobile and other orchid species include:
  • The American Orchid Society
  • The Orchid Society of Great Britain