Thủ tướng Nam Phi

Thủ tướng Nam Phi
Eerste Minister van Suid-Afrika
Quốc huy Nam Phi
Người giữ chức cuối cùng Pieter Willem Botha 9 tháng 10 năm 1978 – 14 tháng 9 năm 1984
Kính ngữ	The Right Honourable (cho đến năm 1961)
Bổ nhiệm bởi	Thống đốc Nam Phi (1910–1961) Tổng thống Nhà nước Nam Phi (1961–1984)
Nhiệm kỳ	Theo kết quả của cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Tòa Hạ viện
Thành lập	31 tháng 5 năm 1910
Người đầu tiên giữ chức	Louis Botha
Người cuối cùng giữ chức	Pieter Willem Botha
Bãi bỏ	14 tháng 9 năm 1984
Kế vị	Quyền hành giao lại cho Tổng thống Nhà nước Nam Phi

Thủ tướng Nam Phi (Tiếng Nam Phi: Eerste Minister van Suid-Afrika) là người đứng đầu chính phủ Nam Phi giữa các năm 1910 và 1984.

Lịch sử

Chức vụ Thủ tướng ở Nam Phi được thành lập vào năm 1910, khi Liên hiệp Nam Phi được thành lập. Thủ tướng được người đứng đầu nhà nước — Toàn quyền và sau 1961 là tổng thống nhà nước khi Nam Phi trở thành một nước Cộng hòa. Trên thực tế thì người giữa chức vụ này là lãnh tụ của liên minh thuộc phe đa số ở Tòa Hạ viện. Ngoại trừ một vài trường hợp, vị Toàn quyền gần như phải hành động dựa trên quyết định của thủ tướng, vì vậy nên trên thực tế thì thủ tướng là người lãnh đạo nhà nước trên thực tế, với quyền lực tương đương so với người đồng cấp bên phía Anh.

Người giữ chức đầu tiên là Louis Botha, một vị tuớng Boer cũ và là người hùng trong chiến tranh Boer thứ hai.

Chức vụ Thủ tướng bị bãi bỏ vào năm 1984, khi tổng thống nhà nước được trao quyền điều hành theo hiến pháp mới — chính thức sát nhập vai trò của Thủ tướng và Tổng thống Nhà nước. Tổng thống cuối cùng của Nhà nước Nam Phi, P. W. Botha, trở thành tổng thống nhà nước nắm quyền hành pháp đầu tiên của Nam Phi sau hiến pháp 1984 sau khi Marais Viljoen kêt thúc nhiệm kỳ của mình.

Sau thời kỳ Apartheid, Đảng Tự do Inkatha kêu gọi sự quay trở lại của hệ thống nghị viện kiểu phuơng Tây (tức phân chia quyền hành pháp), với Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ, với mục tiêu lớn hơn là loại bỏ tình trạng độc đảng hiện nay ở nhà nước Nam Phi.^[1]

Danh sách

      Đảng Nam Phi       Đảng Liên hiệp       Đảng Quốc gia

Tên (Sinh – mất)		Chân dung	Nhiệm kỳ làm việc			Bầu cử	Đảng	Nội các (Thành phần)
			Nhận nhiệm sở	Rời nhiệm sở	Thời gian tại nhiệm
	Louis Botha (1862 – 1919) Nghị sĩ từ Standerton, Tỉnh Transvaal trước 1915, sau là từ Losberg		31 tháng 3 năm 1910	20 tháng 10 năm 1915	9 năm, 88 ngày	1910	Đảng Nam Phi	L. Botha I
			20 tháng 10 năm 1915	27 tháng 8 năm 1919		1915		L. Botha II
	Jan Christiaan Smuts (1870 – 1950) Nghị sĩ từ Wonderboom, Tỉnh Transvaal		3 tháng 9 năm 1919	20 tháng 3 năm 1920	4 năm, 301 ngày		Đảng Nam Phi
			20 tháng 3 năm 1920	8 tháng 2 năm 1921		1920		Smuts I
			8 tháng 2 năm 1921	30 tháng 6 năm 1924		1921		Smuts II
	James Barry Munnik Hertzog (1866 – 1942) Nghị sĩ từ Smithfield, Tỉnh Orange Free State		30 tháng 6 năm 1924	14 tháng 6 năm 1929	15 năm, 67 ngày	1924	Đảng Quốc gia (Tới năm 1934)	James Barry Munnik Hertzog I
			14 tháng 6 năm 1929	17 tháng 5 năm 1933		1929		James Barry Munnik Hertzog II
			17 tháng 5 năm 1933	17 tháng 5 năm 1938		1933	Đảng Liên hiệp (Từ năm 1934)	James Barry Munnik Hertzog III
			18 tháng 5 năm 1938	5 tháng 9 năm 1939		1938		James Barry Munnik Hertzog IV
	Jan Christiaan Smuts (1870 – 1950) Nghị sĩ từ Wonderboom, Tỉnh Transvaal		5 tháng 9 năm 1939	17 tháng 7 năm 1943	8 năm, 264 ngày		Đảng Liên hiệp
			17 tháng 7 năm 1943	26 tháng 5 năm 1948		1943		Smuts III
	Daniel François Malan (1874 – 1959) Nghị sĩ từ Piketberg, Tỉnh Mũi Hảo Vọng		4 tháng 6 năm 1948	15 tháng 4 năm 1953	9 năm, 306 ngày	1948	Đảng Quốc gia	Malan I
			15 tháng 4 năm 1953	30 tháng 11 năm 1954		1953		Malan II
	Johannes Gerhardus Strijdom (1893 – 1958) Nghị sĩ từ Waterberg, Tỉnh Transvaal		30 tháng 11 năm 1954	16 tháng 4 năm 1958	3 năm, 267 ngày		Đảng Quốc gia
			16 tháng 4 năm 1958	24 tháng 8 năm 1958		1958		Strydom
	Hendrik Frensch Verwoerd (1901 – 1966) Nghị sĩ từ Heidelberg, Tỉnh Transvaal		2 tháng 9 năm 1958	8 tháng 10 năm 1961	10 năm, 4 ngày		Đảng Quốc gia
			8 tháng 10 năm 1961	30 tháng 3 năm 1966		1961		Verwoerd I
			30 tháng 3 năm 1966	6 tháng 9 năm 1966		1966		Verwoerd II
	Balthazar Johannes Vorster (1915 – 1983) Nghị sĩ từ Nigel, Tỉnh Transvaal		13 tháng 9 năm 1966	22 tháng 4 năm 1970	12 năm, 19 ngày		Đảng Quốc gia	Voster I
			18 tháng 5 năm 1970	29 tháng 4 năm 1974		1970		Voster II
			29 tháng 4 năm 1974	2 tháng 10 năm 1978		1974		Voster III
						1978
	Pieter Willem Botha (1915 – 1983) Nghị sĩ từ Nigel, Tỉnh Transvaal		9 tháng 10 năm 1978	14 tháng 9 năm 1984	5 năm, 341 ngày		Đảng Quốc gia	Pieter Willem Botha
						1981
						1984

Dòng thời gian

Xem thêm

• Tổng thống Nhà nước Nam Phi
• Tổng thống Nam Phi
• Toàn quyền Nam Phi

Chú thích

1. IFP: Statement by Mangosuthu Buthelezi, Inkatha Freedom Party Leader, welcomes Constitutional Court judgment on regulation of introduction of bills, 12 October 2012