Trần Hào (Phú Yên)

Trần Hào
Chức vụ
Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên
Nhiệm kỳ	Tháng 6, 1936 – Tháng 8, 1938
Tiền nhiệm	Phan Lưu Thanh
Kế nhiệm	Huỳnh Nựu
Vị trí	Việt Nam
Trưởng Ban vận động thành lập Tỉnh ủy (Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Phú Yên)
Nhiệm kỳ	Tháng 11, 1935 – Tháng 6, 1936
Vị trí	Việt Nam
Thông tin cá nhân
Sinh	15 tháng 6, 1913 Hòa Quang Nam, Phú Hòa, Phú Yên
Mất	16 tháng 6, 1944(1944-06-16) (31 tuổi) Quy Nhơn, Bình Định
Nơi ở	Hòa Quang Nam, Phú Hòa, Phú Yên
Dân tộc	Việt
Đảng chính trị	Đảng Cộng sản Việt Nam

Trần Hào (1913–1944) là một nhà cách mạng Việt Nam, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên của Đảng Cộng sản Đông Dương.

Cuộc đời

Trần Hào sinh ngày 15 tháng 6 năm 1913 ở thôn Nho Lâm, tổng Hòa Tường, phủ Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên (nay là xã Hòa Quang Nam, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên). Năm 14 tuổi, cha ông qua đời, mẹ bỏ đi lấy chồng khác, buộc ông phải bỏ học sơ học, làm nghề y để nuôi dưỡng ba người em.^[1] Ban đầu, ông học nghề ở nhà ông Nguyễn Biện làng Phước Hậu.^[2]

Năm 1932, ông làm quen với Nguyễn Quốc Thoại, Nguyễn Chấn và Đỗ Tương là ba thanh niên người làng Phước Thoại. Bốn người đều ngưỡng mộ Đảng Cộng sản Đông Dương và nhiều lần tổ chức ra Quảng Nam để gia nhập Đảng, nhưng không thành công.^[2] Năm 1933, ông cùng một số thanh niên trong làng đã thành lập Hội đọc sách báo với mười hai thành viên đầu tiên. Trên cơ sở đó, ông cho thành lập Hội Tương tế trong làng. Năm 1935, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương tại chi bộ La Hai (Đồng Xuân).^[1]

Tháng 5 (có nguồn ghi là tháng 7^[3]) năm 1935, nhận được tin Phan Lưu Thanh (Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của Phú Yên) ra tù, ông cùng Phan Thôi đã đến La Hai gặp mặt để tìm cách khôi phục lại Tỉnh ủy Phú Yên. Do bị mật thám theo dõi gắt gao, nên Phan Lưu Thanh không thể tiếp tục hoạt động mà chỉ trao cho Trần Hào văn bản Điều lệ Đảng Cộng sản Đông Dương cùng lời hứa giới thiệu ông với Xứ ủy Trung Kỳ.^[2][4] Với sự tham dự của Phan Lưu Thanh, chi bộ làng Nho Lâm được thành lập gồm năm Đảng viên Trần Hào, Phan Thôi, Nguyễn Hương (Nguyễn Chì), Nguyễn Tư Đoan, Phan Văn Dự do Trần Hào làm Bí thư.^[2]

Tháng 10, chi bộ làng Phước Thoại được thành lập gồm bốn Đảng viên Trần Hào, Nguyễn Chấn, Nguyễn Quốc Thoại, Đỗ Tương do Trần Hào làm Bí thư.^[2] Cùng tháng, tại Bình Kiến (phủ Tuy Hòa), Ban vận động thành lập Tỉnh ủy được thành lập do Trần Hào làm Trưởng ban.^[3][5] Tháng 11, tại Phước Hậu, Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Phú Yên được thành lập gồm Trần Hào, Lê Tấn Thăng, Trịnh Ba, Nguyễn Quốc Thoại, Nguyễn Chấn, Đỗ Tương, Nguyễn Hạnh, do Trần Hào làm Bí thư.^[2] Dưới sự lãnh đạo của ông, trong hai năm 1935 và 1936, tổ chức Đảng đã phát triển 6 chi bộ ở Tuy Hòa, 3 chi bộ ở Tuy An, thành lập Phủ ủy Tuy Hòa và Phủ ủy Tuy An. Trên cơ sở đó, tháng 6 năm 1936, với sự tham dự của phái viên Xứ ủy Nguyễn Thành Nghi, Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Yên được tổ chức, bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh ủy Phú Yên gồm Trần Hào, Nguyễn Chấn, Nguyễn Quốc Thoại, Lê Tấn Thăng, Nguyễn Hạnh, Đỗ Tương, Trịnh Ba, do Trần Hào làm Bí thư Tỉnh ủy.^[3][4][6]

Trong thời gian này, ông đã lãnh đạo Tỉnh ủy Phú Yên tiến hành các hoạt động đấu tranh dân chủ trong tỉnh, vận động thành lập Mặt trận dân chủ, xây dựng các tổ chức công khai như Đoàn Thanh niên Dân chủ, Hội Đá banh, Hội Truyền bá quốc ngữ, Hội Cày, Hội Cấy, Hội Thợ may, Hội Ái hữu thợ thuyền,...^[7] Đầu năm 1937, sau khi đi báo cáo tỉnh hình với Xứ ủy Trung Kỳ (trực tiếp là Thường vụ Xứ ủy Bùi San) theo giới thiệu của Phan Lưu Thanh, ông được Xứ ủy phân công tham gia Ban Chấp hành Phân ban Xứ ủy ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên,... (tức Ban Chấp hành Liên Tỉnh ủy Quảng Nam - Quảng Ngãi - Bình Định - Phú Yên).^[1][4] Ngày 1 tháng 5 năm 1937, ông đã tổ chức lễ kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động công khai ở núi Miếu (Tuy Hòa) với hơn 500 người dân tham dự.^[7]

Tháng 8 năm 1938, Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Yên được tổ chức, bầu ra Tỉnh ủy gồm Trần Hào, Lê Tấn Thăng, Nguyễn Chấn, Đỗ Tương, Huỳnh Nựu, Nguyễn Quốc Thoại và Nguyễn Hạnh. Ban đầu, Trần Hào tiếp tục được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy, nhưng do thân phận bị lộ, nên ông đã quyết định đề cử Huỳnh Nựu làm Bí thư và giới thiệu cho Xứ ủy Trung Kỳ. Bản thân ông ra làm chức Phó lý ở làng Nho Lâm để tiếp tục đấu tranh.^[6][8]

Cuối năm 1939, ông đứng ra vận động thành lập gia đình học hiệu, trường tư thục ở các làng Phước Hậu, Liên Trì, Ninh Tịnh.^[1] Tháng 4 năm 1942, ông đã chỉ đạo cuộc đấu tranh của công nhân nhà máy đường Đồng Bò chống lại áp bức của giới chủ, có sự hậu thuẫn của binh lính thuộc địa.^[9][1] Ngày 1háng 5 năm 1944, sau khi rải truyền đơn nhân ngày Quốc tế Lao động, ông bị thực dân Pháp bắt giữ và giam tại nhà tù Quy Nhơn. Ngày 16 tháng 6, ông qua đời sau hơn một tháng bị tra tấn.^[1][3][10]

Vinh danh

Năm 1945, sau Cách mạng Tháng Tám, chính quyền mới đã quyết định thành lập xã Trần Hào trên cơ sở các thôn Nho Lâm, Hạnh Lâm, Đại Bình, Đại Phú để tưởng niệm ông.^[1] Tên gọi xã Trần Hào tồn tại đến năm 1947, được thay thế bằng Hòa Tường, đến năm 1951 sáp nhập với các xã Ái Quốc và Thắng Lợi để hình thành nên xã Hòa Quang.^[11][12] Năm 1990, ông được Nhà nước truy tặng danh hiệu liệt sĩ.^[13]

Năm 2013, căn nhà của ông nằm ở Nho Lâm được Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh với tên gọi "Nhà tưởng niệm Liệt sĩ, Bí thư Tỉnh ủy Trần Hào".^{[13][14][15][16][17][18]} Lễ nhận bằng được tổ chức ngày 15 tháng 1 năm 2014.^{[19][20][21][22]}

Năm 2008, tên của ông được đặt cho một con đường ở thành phố Tuy Hòa (Phú Yên).^[23][24] Trường Trung học cơ sở Hòa Quang 2 (thành lập năm 1977) ở xã Hòa Quang Nam (Phú Hòa, Phú Yên) cũng được đổi tên thành trường Trung học cơ sở Trần Hào.^[25]

Tham khảo

• Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên (2003). Địa chí Phú Yên. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia - Sự thật.

Chú thích

1. ^ Phan Thanh (24 tháng 7 năm 2017). “Các Liệt sĩ - Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
2. ^ Thành Nam (5 tháng 1 năm 2019). “Những hạt giống đỏ đầu tiên”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 31 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
3. ^ “Những mốc lịch sử quan trọng của Đảng bộ tỉnh Phú Yên”. Trang Thông tin điện tử Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Yên. 6 tháng 10 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 7 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
4. ^ H.T (13 tháng 9 năm 2006). “Một Đại hội lịch sử của Đảng bộ Phú Yên”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
5. Phan Thanh Bình (11 tháng 8 năm 2010). “Cách mạng Tháng Tám tại Hòa Mỹ”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
6. ^ Thành Việt (17 tháng 6 năm 2016). “Thời kỳ mặt trận dân chủ (1936-1939): Đấu tranh công khai tại Tuy Hòa”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
7. ^ Thành Nam (4 tháng 11 năm 2016). “Cuộc vận động dân chủ ở phủ Tuy Hòa năm 1936 và 1937”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
8. Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Phú Yên (2006). “Những chặng đường phát triển của tỉnh Phú Yên (1930-1975)”. Bản sao đã lưu trữ. Phú Yên. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 7 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022. Đã định rõ hơn một tham số trong |tựa đề= và |title= (trợ giúp)
9. Bình Trâm (20 tháng 8 năm 2010). “Vai trò của Đảng tại Nhà máy Đường Đồng Bò trước và trong Cách mạng Tháng Tám”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
10. Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên 2003, tr. 856
11. Lê Xuân Đồng (2006). “Phú Yên - Địa lý hành chính, thiết chế hành chính qua các thời kỳ”. Bản sao đã lưu trữ. Phú Yên. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 7 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022. Đã định rõ hơn một tham số trong |tựa đề= và |title= (trợ giúp)
12. Phan Thanh (16 tháng 6 năm 2017). “Phú Hòa - Biến đổi địa danh trong lịch sử”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 12 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
13. ^ Quỳnh Chi (25 tháng 7 năm 2022). “Ban Nội chính Trung ương và Đoàn công tác Tỉnh ủy Hải Dương dâng hương tại Đền thờ Lương Văn Chánh và dự lễ khởi công nâng cấp, sửa chữa Nhà tưởng niệm Liệt sỹ, Bí thư Tỉnh ủy Trần Hào”. Trang Thông tin điện tử huyện Phú Hòa tỉnh Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
14. Lê Hào (9 tháng 2 năm 2021). “Dâng hương tưởng niệm liệt sĩ Trần Hào và tặng quà cho người dân xã Hòa Quang Nam”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
15. Lạc Việt (23 tháng 7 năm 2022). “Khởi công nâng cấp, sửa chữa Nhà tưởng niệm Liệt sĩ, Bí thư Tỉnh ủy Trần Hào”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
16. Thúy Hằng (28 tháng 10 năm 2022). “Khánh thành công trình nâng cấp, sửa chữa nhà tưởng niệm liệt sĩ, Bí thư Tỉnh ủy Trần Hào”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
17. Tấn Lộc (28 tháng 10 năm 2022). “Phú Yên nâng cấp nhà tưởng niệm liệt sĩ Trần Hào”. Báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
18. Thành Chung (25 tháng 7 năm 2022). “Đoàn công tác tỉnh Hải Dương thăm và làm việc tại tỉnh Phú Yên”. Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
19. Thùy Trang (16 tháng 1 năm 2014). “Phú Hòa: Tổ chức lễ đón nhận bằng Di tích cấp tỉnh Nhà tưởng niệm đồng chí Trần Hào”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
20. Xuân Hiếu; Kiều My; Kim Chi; Lạc Việt (26 tháng 7 năm 2022). “Vun đắp nghĩa tình Phú Yên - Hải Dương”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
21. Lê Hùng (3 tháng 2 năm 2019). “Lễ Kỷ niệm 89 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam”. Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
22. Thế Hoan; Lê Hùng (11 tháng 2 năm 2021). “Lãnh đạo Ban Nội chính Trung ương trao quà tết cho gia đình chính sách, hộ nghèo”. Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
23. “Quyết định số 2215/2008/QĐ-UBND ngày 29/12/2008 của Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên về việc đặt tên một số đường ở thành phố Tuy Hòa năm 2008”. Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản pháp luật. 29 tháng 12 năm 2008. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
24. Thủy Tiên (5 tháng 8 năm 2020). “Công bố quy hoạch chi tiết hạ tầng khu dân cư phía đông đường Hùng Vương”. Báo Phú Yên. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
25. “Giới thiệu chung”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.