Văn học Thổ Nhĩ Kỳ

Văn học Thổ Nhĩ Kỳ (tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: Türk edebiyatı hoặc Türk yazını) bao gồm văn học truyền miệng và văn học viết bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, có thể là bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ thời kỳ Ottoman hay là bằng các dạng tiếng Thổ ít phổ biến hơn ví dụ như tiếng Thổ được dùng ở Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay. Tiếng Thổ thời kỳ Ottoman, vốn là nền tảng cho hầu hết các tuyển tập văn viết, chịu ảnh hưởng bởi ngôn ngữ Ba Tư và Ả Rập và sử dụng một biến thể của văn tự Ba Tư dựa trên bảng chữ cái Ả Rập.

Văn học Thổ Nhĩ Kỳ đã trải qua lịch sử gần 1500 năm. Văn bản xưa nhất viết bằng tiếng Thổ sử dụng văn tự Orkhon được tìm thấy tại thung lũng Orkhon ở miền trung Mông Cổ và có niên đại vào thế kỷ thứ 8. Sau thời gian này, vào giữa thế kỷ 9 và 11, các sử thi truyền miệng nở rộ trong các nhóm người du mục Thổ ở Trung Á, ví dụ như "Cuốn sách của Dede Korkut" của nhóm người Thổ Tây Nam (người Thổ Oghuz)- là tổ tiên của người Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, và các sử thi Manas của người Kyrgyz.

Sau chiến thắng của người Seljuk tại trận chiến Manzikert vào cuối thế kỷ 11, người Thổ Oghuz bắt đầu cư ngụ ở Anatolia, và văn học viết bắt đầu nở rộ với nhiều chủ đề, thể loại và phong các ảnh hưởng từ văn học Ả Rập và Ba Tư cùng với truyền thống văn học truyền miệng đã có từ trước Turks. Trong hơn 900 năm sau, cho đến ngay trước sự sụp đổ của đế chế Ottoman năm 1922, văn học truyền khẩu và văn học viết nhìn chung vẫn là hai bộ phận tách rời. Sau khi nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ được thành lập năm 1923, hai bộ phận này lần đầu tiên được kết nối với nhau.

Hai truyền thống của văn chương Thổ Nhĩ Kỳ[sửa | sửa mã nguồn]

Suốt lịch sử của mình, văn học Thổ Nhĩ Kỳ được chia tách thành hai dòng rõ rệt, không dòng nào ảnh hưởng đến dòng nào cho đến thế kỷ 19. Một là dòng văn học dân gian, còn dòng kia là văn học viết.

Trong hầu hết chặng đường lịch sử của văn học Thổ, điểm khác biệt đáng kể nhất giữa văn học dân gian và văn học viết là ở các loại hình ngôn từ được sử dụng. Văn học dân gian phần lớn là truyền khẩu và nằm ngoài ảnh hưởng của văn học Ba Tư và Ả Rập. Các thể thơ dân gian- là thể loại phổ biến nhất.

Tác phẩm hư cấu nổi tiếng: 1860-nay[sửa | sửa mã nguồn]

1860 Şair Evlenmesi Şinasi
1873 Vatan Yahut Silistre Namık Kemal
1900 Aşk-ı Memnu Halit Ziya Uşaklıgil
1919 Memleket Hikayeleri Refik Halit Karay
1922 Çalıkuşu Reşat Nuri Güntekin
1930 Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Peyami Safa
1932 Yaban Yakup Kadri Karaosmanoğlu
1936 Sinekli Bakkal Halide Edip Adıvar
1938 Üç İstanbul Mithat Cemal Kuntay
1941 Fahim Bey ve Biz Abdülhak Şinasi Hisar
1943 Yeni Dünya Sabahattin Ali
1944 Aganta Burina Burinata Halikarnas Balıkçısı
1949 Huzur Ahmet Hamdi Tanpınar
1952 Dost Vüs'at O. Bener
1954 Alemdağda Var Bir Yılan Sait Faik Abasıyanık
1954 Bereketli Topraklar Üzerinde Orhan Kemal
1955 İnce Memet Yaşar Kemal
1956 Esir Şehrin İnsanları Kemal Tahir
1959 Yılanların Öcü Fakir Baykurt
1959 Aylak Adam Yusuf Atılgan
1960 Ortadirek Yaşar Kemal
1962 Saatleri Ayarlama Enstitüsü Ahmet Hamdi Tanpınar
1964 Küçük Ağa Tarık Buğra
1966 Memleketimden İnsan Manzaraları Nazım Hikmet
1971 Tutunamayanlar Oğuz Atay
1973 Parasız Yatılı Füruzan
1973 Anayurt Oteli Yusuf Atılgan
1979 Bir Düğün Gecesi Adalet Ağaoğlu
1982 Cevdet Bey ve Oğulları Orhan Pamuk
1983 Sevgili Arsız Ölüm Latife Tekin
1985 Gece Bilge Karasu
1990 Kara Kitap Orhan Pamuk
1995 Puslu Kıtalar Atlası İhsan Oktay Anar
1998 Benim Adım Kırmızı Orhan Pamuk
2002 Tol Murat Uyurkulak
2005 Uykuların Doğusu Hasan Ali Toptaş

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Andrews, Walter G. Ottoman Lyric Poetry: An Anthology. ISBN 0-292-70472-0.
—. Poetry's Voice, Society's Song. ISBN 0-295-96153-8.
Belge, Murat. Osmanlı'da Kurumlar ve Kültür. ISBN 975-8998-03-X.
Bezirci, Asım; ed. Seçme Romanlar: Yazarları, Eserleri, Roman Özetleri, Eleştiriler, Kaynaklar. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 1997.
Fuat, Mehmet; ed. (2002) "Nâzım Hikmet: Life Story". Tr. Nurgül Kıvılcım Yavuz. Truy cập ngày 1 tháng 3 năm 2006.
Gökalp, G. Gonca. "Osmanlı Dönemi Türk Romanının Başlangıcında Beş Eser Lưu trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine" in Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, pp. 185–202.
Halman, Talât Sait; ed. tr. "Introduction". Just for the Hell of It: 111 Poems by Orhan Veli Kanık. Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 1997.
Holbrook, Victoria. "Originality and Ottoman Poetics: In the Wilderness of the New". Journal of the American Oriental Society, Vol. 112, No. 3. (Jul.–Sep. 1992), pp. 440–454.
Karaalioğlu, Seyit Kemal. Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İnkilâp ve Aka Basımevi, 1980.
—; ed. Ziya Paşa: Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: İnkılâp ve Aka Basımevi, 1984.
Lester, Toby. (1997) "New-Alphabet Disease?" Lưu trữ 2006-09-01 tại Wayback Machine. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2006.
Mansel, Philip. Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924. ISBN 0-14-026246-6.
Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. Vol. 1. ISBN 975-470-054-0.
Muhtar, İbrahim et al. (2003) "Genç Kalemler". Truy cập ngày 23 tháng 2 năm 2006.
Pala, İskender. Divân Şiiri Antolojisi: Dîvânü'd-Devâvîn. ISBN 975-338-081-X.
Paskin, Sylvia. (2005) "The cloak of love". Truy cập ngày 5 tháng 3 năm 2006.
Selçuk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Programı (SUZEP). "Türk Yazı Dilinin Tarihî Gelişimi" Lưu trữ 2010-03-29 tại Wayback Machine. Truy cập ngày 29 tháng 5 năm 2006.
Şafak, Elif. (2005) "There Is No Clash of Civilizations". Truy cập ngày 24 tháng 2 năm 2006.
Şentürk, Ahmet Atilla. Osmanlı Şiiri Antolojisi. ISBN 975-08-0163-6.
Tanpınar, Ahmet Hamdi. 19'uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi, 1988.
Tietze, Andreas; ed. "Önsöz", Akabi Hikyayesi. pp. IX–XXI. İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti., 1991.
Wolf-Gazo, Ernest. (1996) "John Dewey in Turkey: An Educational Mission" Lưu trữ 2009-03-27 tại Wayback Machine. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2006.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Anh[sửa | sửa mã nguồn]

Charles Wells (1891). The Literature of the Turks. B. Quaritch. tr. 272. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Sir James William Redhouse (1879). On the history, system, and varieties of Turkish poetry: Illustrated by selections in the original, and in English paraphrase, with a notice of the Islamic doctrine of the immortality of woman's soul in the future state . Oxford University: Trübner and co. tr. 61. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Elias John Wilkinson Gibb (1900). Edward Granville Browne (biên tập). A history of Ottoman poetry, Volume 1. the University of Michigan: Luzac. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Elias John Wilkinson Gibb biên tập (1882). Ottoman poems: translated into English verse in the original forms, with introduction, biographical notices, and notes. Harvard University: Trübner & co. tr. 272. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Elias John Wilkinson Gibb biên tập (1901). Ottoman literature: the poets and poetry of Turkey. Harvard University: M. W. Dunne. tr. 351. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Epiphanius Wilson biên tập (1901). Turkish literature: comprising fables, belles-lettres, and sacred traditions. 10 of Literature of the Orient . Harvard University: Colonial Press. tr. 462. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Ottoman Text Archive Project - University of Washington A diverse collection of selected Ottoman texts, tools for working with digitized texts, and various projects for the dissemination of Ottoman texts.
Contemporary Turkish Literature Lưu trữ 2007-02-03 tại Wayback Machine An excellent and well-translated selection of contemporary Turkish literature hosted by Bog(aziçi University in Istanbul
Encyclopedia of Turkish Authors A very comprehensive encyclopedia from the Turkish Ministry of Culture and Tourism
Selected Literatures and Authors Page: Turkish Literature Lưu trữ 2006-08-29 tại Wayback Machine A website with a number of Turkish literature-related links
The Online Bibliography of Ottoman-Turkish Literature A bi-lingual site presenting in English (see In Turkish section below) a user-submissable database of references to theses, books, articles, papers and research-projects
Turkish Cultural Foundation A website with a great deal of information on a number of Turkish authors and literary genres
Turkish Poetry in Translation A website with a good selection of both contemporary and somewhat older Turkish poems
Turkishpoetry.net Contemporary Turkish poetry web site

Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ[sửa | sửa mã nguồn]

ATON, the Uysal-Walker Archive of Turkish Oral Narrative A searchable archive of oral literature based at Texas Tech University containing links to numerous MP3 files.
Divan Edebiyat? Lưu trữ 2006-11-09 tại Wayback Machine A website with many examples of Ottoman Divan poetry
Osmanlı Edebiyatı Çalışmaları Bibliyografyası Veritabanı A bi-lingual site presenting (in Turkish, see above) a user-submissable database of references to theses, books, articles, papers and research-projects