Kontinentale filosofie

Kontinentale filosofie is 'n term wat gereeld gebruik word veral in the Engels-sprekende wêreld om verskeie vertakkings en tradisies van filosofie mee te kenmerk wat volg vanuit die werk van sekere 19de en 20ste eeuse filosowe vanaf die Europese vasteland.[1] Dié konsep word gewoonlik gebruik om 'n kontras te skep met analitiese filosofie. Vertakkings van filosofie wat gereeld so aangedui word sluit die Duitse idealisme, fenomenologie, eksistensialisme, hermeneutiek, strukturalisme en poststrukturalisme, Franse feminisme, die kritiese teorie van die Frankfurt Skool, en sommige weergawes van die Westerse Marxisme in.[2] Daar bestaan geen duidelike skeidslyn of definisie wat presies kan aandui wat sou tel as kontinentale filosofie nie, maar in die algemeen kan daar gesê word dat kontinentale filosofie draai rondom 'n min-of-meer Kantiese tesis dat die aard van kennis en ervaring gebonde is aan omstandighede en nie direk toeganklik is vir empiriese ondersoek nie.

Die term "kontinentale filosofie" verwys nie presies na alle filosofie vanaf die Europese vasteland nie. Baie noemenswaardige Europese filosowe se werk word nie as "kontinentaal" in karakter beskou nie, maar is inderdaad duidelik deel van die analitiese tradise, soos die van Gottlob Frege, Ludwig Wittgenstein en Karl Popper. Frankryk het ook 'n florerende veld van analitiese filosofie wat langsaan die kontinentale tradisie loop. Verder is daar 'n groot hoeveelheid filosowe wat hul werk as "kontinentaal" beskou regoor die Engels-sprekende wêreld en wat hul filosofie in Engels skryf. Die skeiding tussen kontinentale en analitiese filosofie is dus duidelik nie absoluut nie.

In Suid-Afrika word kontinentale filosofie goed verteenwoordig, en Afrikaans-talige filosofie vind oorweldigend in dié tradisie plaas.[3]

Kenmerke van kontinentale filosofie

[wysig | wysig bron]

Weens die wye omvang van die term is dit moeilik om betekenisvolle kriteria uit te lê waaraan alle kontinentale filosofie voldoen. Die volgende kan tog as kenmerkend beskou word:[4]

  • Die verwerping van die idee dat die metodiek van die natuurwetenskappe die beste manier is om waarheid te behaal. Reg deur die tradisie is daar die argument dat wetenskaplike ondersoek afhanklik is van 'n reeks van ervarings wat plaas vind op 'n voor-teoretiese vlak, en wat die wetenskap dus nie toegerus is om te ondersoek nie.
  • Die erkenning dat die omstandighede waaronder ondervinding plaas vind kan wissel, en dat die inhoud van 'n ondervinding ten minste gedeeltelik bepaal word deur die konteks, taal, geskiedenis, ens. aangaande die ondervinding. In kontras met die wetenskaplike metodiek (en dié van analitiese filosofie), wat voorstel dat probleme van mekaar geskei kan word en dat die geskiedenis van 'n probleem nie 'n rol speel in sy korrekte oplossing nie, bereden kontintale filosowe dat 'n probleem nie afgesonder kan word van sy herkoms nie.
  • 'n Beklemtoning van metafilosofie. 'n Belangrike deel van baie kontinentale filosofieë is 'n teorie oor die rol wat filosofie speel in die mens se lewe en die loop van beskawing, veral in vergelyking met die van die natuurwetenskappe, en soms word dié teorie gepaard met 'n wantroue oor die samehangendheid van enige konsepsie van filosofie.

Kontinentale teenoor analitiese filosofie

[wysig | wysig bron]

Die term "kontinentale filosofie" het eers in algemene gebruik gekom binne die akademiese milieu van die 1970's om die tipe filosofie wat toe populêr in Frankryk en Duitsland was, as sodanig te kenmerk. Die Engels-sprekende filosowe wat hul werk as aaneenlopend met dié tradisie identifiseer het begin om dié term gebruik om hul werk mee te beskryf.

Dié onderskeiding het tog al vir lank bestaan. Om die draai van die 20ste eeu sit Franz Brentano, Edmund Husserl en Adolf Reinach uit om 'n nuwe filosofiese metodiek, fenomenologie, te stig, kontemporêr met Gottlob Frege en Bertrand Russell se stigtingswerk in analitiese filosofie, en Russel self identifiseer die skeiding tussen die twee strominge.[5]

Daar is duidelik metodologiese versille tussen analitiese en kontinentale filosofie, maar dit is ver van maklik om die metodiek van enige van dié twee velde te beskryf, hoeveel meer hoe hul met mekaar te kontrasteer. In kontinentale filosofie speel die geskiedenis van die filosofie 'n sentrale rol, andersins as in die analitiese stroming. Tog is daar 'n veld van analitiese geskiedenis van filosofie, wat grotendeels dieselfde aangaan as in die kontinentale stroming, dit is, deur die werk van filosowe van die verlede te ondersoek en te evalueer.[6] Beide velde maak algemene gebruik van konseptuele analise, maar in analitiese filosofie word die konsepte wat geanaliseer word grotendeels uit alledaagse gebruik geneem, terwyl kontinentale filosowe meer gereeld nuwe konsepte voorstel en vir verwysigings van oues argumenteer. Tog is daar ook revisioniste in analitiese filosofie, so dié is ook nie 'n duidelike skeiding nie. Daar is 'n tradisie van empiriese as ook natuuralistiese filosofie in die analitiese stroming, wat nie algemeen in kontinentale filosofie te vinde is nie.

'n Nuttige skeiding tussen die twee westerse tradisies is hoe hul die werk van Immanuel Kant hanteer. Kant het die spoor geslaan vir Duitse idealisme, wat 'n paradigmaties kontinentale vertakking van filosofie is, met sy tesis dat die werklikheid nie oop lê vir die mens se direkte ondersoeking nie, maar dat die wêreld deur ons bewussyn vir ons voorgestel word, en dat ons net kontak het met hierdie samemengsel van wat vir ons voorgegee word en wat ons verstand daarmee maak.[7] Analitiese filosofie het ook baie te danke aan Kant, en verwys gereeld na sy werk, maar onderhandelinge met Kant se filosofie neem gereeld pas in 'n drastiese anderse stem as in die kontinentale tradisie. Daar is menige agtenswaardige en populêre posisies in analitiese filosofie wat heeltemal die Kantiese tesis verwerp, en daar is 'n aaneenlopende debat tussen die wat glo dat die werklikheid oop is vir empiriese ondersoek en die wat dit nie glo nie.[8] Dit is moeilik om aan enige kontinentale stroming te dink wat die Kantiese tesis so sterk bevraagteken.[9] In die analitiese tradisie word Kant se werk gewoonlik stuk-stuk benader, sodat moontlik is dat 'n etikus in die Kantiese tradisie geen belang het in Kant se metafisika nie, terwyl Kant sy filosofie as 'n samehangende stelsel voorgestel het, en kontinentale filosofie dit grotendeels so benader. Verder is daar amper geen invloed vanaf latere filosowe vanuit Duitse idealisme, soos G.W.F. Hegel, of uit ander "kontinentale" vertakkings op die meerderheid van analitiese filosofie nie.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Brian Leiter en Michael Rosen, The Oxford Handbook of Continental Philosophy (Oxford University Press, 2007), bl. 2.
    Simon Critchley en William Schroder (eds.), A Companion to Continental Philosophy (Blackwell Publishing, 1998), bl. 4.
  2. ↑ Simon Critchley, Continental Philosophy: A Very Short Introduction (Oxford University Press, 2001), bl. 13
    Simon Glendinning, The Idea of Continental Philosophy (Edinburgh University Press, 2006), bl. 58-65.
  3. ↑ Beskou byvoorbeeld hoe beide die Universiteit van Pretoria en die Universiteit van Stellenbosch se filosofie departemente kontinentale filosofie as hul hoof rigting beskou.
  4. ↑ Michael Rosen, "Continental Philosophy from Hegel", in A.C. Grayling (ed.), Philosophy 2: Further through the Subject, bl. 665.
  5. ↑ Bertrand Russell, A History of Western Philosophy (Simon & Schuster, 1945), p. 641.
  6. ↑ Oliver Leaman en Parviz Morewedge, Concise Routledge Encyclopedia of Philosophy (London: Routledge, 2000). ISBN 0-415-22364-4.
  7. ↑ Paul Greyer, "Kant, Immanuel", in E. Craig (Ed.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, (London: Routledge, 1998, 2004) Verhaal 18 April 2008
  8. ↑ Bertrand Russell, A History of Western Philosophy (Simon & Schuster, 1945), p. 643-647.
  9. ↑ Robert Solomon, Continental Philosophy since 1750: The Rise and Fall of the Self (Oxford University Press, 1988), p. 6.)